Wbrew nazwie lista studentów z ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (zwanej dalej ustawą) wcale nie musi zawierać nazwisk osób mających studencki status. Więc i zaświadczenie o wpisaniu na taką listę może być mylące. Ustalenie kto i od kiedy taki status posiada jest jednak kluczowe. Podobne poniższym rozważania można odnieść do statusu doktoranta.

Rys historyczny

Na gruncie ustawy z 2005 r. istniał art. 2 ust. 1 pkt 18k) o treści: student – osoba kształcąca się na studiach wyższych. Definicja ta była o tyle kulawa, że równolegle istniało pojęcie osoby przyjętej na studia, osoby immatrykulowanej (przyjętej w poczet studentów). W aktualnej ustawie nie mamy tego definicyjnego dobrodziejstwa. Zniknęło też pojęcie immatrykulacji, przez co uzależnianie (w statutach czy regulaminach) praw studenckich i rozpoczęcia studiów od jej dokonania nie uważam za niezgodne z art. 83 ustawy. Dla pewności że dany „wpisany” ma prawa studenta w dokumentacji (zgodnie z rozporządzeniem o studiach), powinien się znaleźć podpisany akt ślubowania. Być może warto, by samo ślubowanie odbywało się właśnie przez podpisanie jego roty. Wróćmy do ustawy. Art. 69 definiuje trzy ścieżki „przyjęcia na studia”. Art. 72 ust. 2 stanowi, że: „Przyjęcie na studia następuje w drodze wpisu na listę studentów”. Czy skoro jest to lista „studentów”, to każdy na nią wpisany jest „studentem”? W kolejnych po art. 72 przepisach ustawy pojawia się co prawda zwrot o wydawaniu „studentowi” legitymacji i indeksu (art. 74 ust. 4-5), mowa jest też o prawach i obowiązkach „studenta” (art. 75), reguluje się wreszcie pozycję absolwenta (art. 76-77). Dopiero jednak w art. 83 stwierdzono: „Osoba przyjęta na studia rozpoczyna studia i nabywa prawa studenta z chwilą złożenia ślubowania”. Czy więc może wpisany na listę studentów studentem staje się dopiero „rozpoczynając studia”?

Czym jest lista studentów

Ustalenie tej kwestii ma istotne znaczenie w tych wszystkich momentach, w których prawo uzależnia obowiązki czy uprawnienia od statusu studenta, ale także dla statystyk i sprawozdawania liczby studentów. Ma to także znaczenie w przypadku odmowy lub niezłożenia ślubowania albo rezygnacji po wpisaniu na listę studentów, a przed ślubowaniem. Skoro po wpisaniu na listę – nota bene nazwaną listą studentów – mielibyśmy do czynienia ze statusem studenta, to brak złożenia przez taką osobę ślubowania skutkuje byciem studentem bez praw studenta. Gdyby uznać to za przesłankę skreślenia z powodu niepodjęcia studiów, powstałoby pytanie, czy student ma prawo do odwołania, skoro nie ma praw studenta. Takie prawo wywodziłbym wtedy ewentualnie ze statusu strony na gruncie KPA, a nie z ustawy. Gdyby wpisany na listę studentów studentem jednak nie był, to niezłożenie ślubowania, być może tożsame z nierozpoczęciem studiów, rodzi pytanie o obecność takiej osoby na liście studentów. Czy konieczne jest jej skorygowanie? Na jakiej podstawie, skoro nie ma podstaw, by kwestionować zasadność wpisania na nią? Uznając, że wpis na listę studentów zastępuje decyzję o przyjęciu (jaka występowała w ustawie z 2005 r.), można rozważyć uznanie osoby wpisanej na listę studentów za osobę przyjętą na studia. Pozostanie wtedy mogąca wprowadzać w błąd osoby trzecie instytucja wpisu na listę studentów, która nie potwierdza statusu studenta.

Przeniesienie i uznanie

Zauważmy, że forma odmowy przyjęcia na studia umieszczona w art. 72 ust. 3 może dotyczyć nie tylko ścieżki rekrutacji, lecz także przeniesienia i uznania efektów. Jednak w ustawie brak dla tych ścieżek określonego postępowania odwoławczego. Pozostaje uznać, że (w braku innego uregulowania statutem) organem właściwym do decydowania o odmowie jest rektor, a zgodnie z KPA przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Tym bardziej należy uregulować statutem organ właściwy do decydowania o wpisie na listę w trybie przeniesienia i uznania, a nie tylko rekrutacji, kiedy może nim być komisja. Na pytanie kto może określić warunki przyjęcia na ścieżce innej niż rekrutacja (tu właściwy jest senat – art. 70 ust. 1), ustawa nie zawiera odpowiedzi innej niż domniemanie kompetencji dla rektora. W przypadku przeniesienia do innej uczelni, w uczelni macierzystej nie powstaje przesłanka skreślenia, w szczególności nie wydaje się zasadne stosowanie rezygnacji, a już na pewno nie przed przeniesieniem, które wymaga bowiem właśnie transmisji (a więc posiadania) statusu studenta do innej uczelni.

Wznowienie i praw wymienienie

W „Forum Akademickim” 2/2009 rozważałem, czy wznowienie może być traktowane jako ponowne nabycie statusu studenta po skreśleniu i na warunkach z regulaminu studiów, więc innych niż ustawowe. Czy też jednak prawo wznowienia nie może wykraczać swym zasięgiem poza status studenta i powinno być interpretowane wyłącznie jako powrót na studia po regulaminowo dopuszczalnej przerwie. O ile na gruncie „starej” ustawy wykonanie delegacji do art. 162 przewidywało określenie warunków wznawiania studiów jako obligatoryjną treść regulaminu studiów, o tyle w nowej ustawie w ogóle nie wymieniono takiego prawa. Chociaż można się zgodzić z tezą, że katalog praw studenta z art. 85 określa prawa podstawowe, zaś na podstawie art. 75 ustawy w regulaminie mogą się znaleźć dalsze, to jednak te dalsze mają być „związane ze studiami”. Ale czy prawo wznowienia studiów po przerwaniu skreśleniem więzi student-uczelnia jest związane ze studiami czy raczej z byłymi studiami? Gdyby jednak przyjąć odmiennie, zapytajmy, w jakim trybie nastąpi odmowa wznowienia. Skoro wznowienie nie jest szczegółowym przypadkiem przyjęcia na studia, odmowa nie może być decyzją administracyjną.

Opcja z KPA

Pozostaje decyzja nieadministracyjna, wydana przez osobę wskazaną raczej w statucie, a nie w regulaminie studiów (o ile nie jest to prawo związane ze studiami) albo z domniemania kompetencji przez rektora. Chyba że wznowienie spróbujemy zmieścić w art. 154 KPA: „§ 1. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. § 2. W przypadkach określonych w § 1 właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji”. Wtedy wniosek o wznowienie byłby jedynie sygnałem pozwalającym organowi „skreśleniowemu” zmienić decyzję o skreśleniu w zakresie, w jakim można by wykazać słuszny interes strony, która spełniła przesłanki wznowienia. Oczywiście można tego nie rozważać i opierać wznowienia na niepodpisanym stanowisku widniejącym na www MNiSW (https://konstytucjadlanauki.gov.pl/informacja-w-sprawie-wznawiania-studiow) podkreślającym „wyjątkowy” charakter wznowienia, ale bez odniesienia się do wskazanych tu pytań. Czy to wystarczy, jeśli prawo wznowienia jako silniejsze od skreślenia i niewymagające ponownego przyjęcia okaże się fikcją?