Inaczej o sensie życia

Wioletta Bielecka

Sens życia i jego znaczenie Susan Wolf to zbiór wykładów autorki prezentowanych przez nią na Uniwersytecie w Princeton w listopadzie 2007 roku. Pomimo wszelkich subiektywnych myśli na temat szeroko pojętego znaczenia i sensu życia, książka ta nie jest kolejnym wywodem dotyczącym kresu egzystencji. Autorce z całą pewnością nie chodzi też o poszukiwanie ostatecznego sensu ludzkiego życia. Nie jest to również pozycja dla osób, które poszukują lektury o lęku przed bezsensownością bytu. Autorka nie stawia sobie za cel „zwalczenia egzystencjalnego lęku czy strachu przed tym, że ostatecznie (…) życie ludzkie musi być bezsensowne i zgaśnie wraz ze śmiercią oraz finalną implozją wszechświata”. Książka Susan Wolf to przede wszystkim wyjaśnienie kategorii sensowności. Autorka w swoich wykładach stara się pokazać i odnieść sens do dobrego życia, ujmowanego w pozytywnym świetle. Dla niej sensowność nie jest równoważna ze szczęściem ani moralnością. Definiuje ją jako kategorię pożądaną i podstawową dla satysfakcjonującego życia.

Publikacja podzielona jest na dwie zasadnicze części. W pierwszej zawarte są wykłady autorki na temat sensu i znaczenia ludzkiego życia. To tutaj Wolf definiuje sensowność, a także wyjaśnia, dlaczego sens jest w życiu ważny. Autorka przekonuje w tej części, iż sens życia to nic innego jak dopasowane spełnienie (Fitting Fulfillment ). Zdaniem Wolf „sens pojawia się w życiu, kiedy subiektywne przyciąganie spotyka się z obiektywną atrakcyjnością, a jednostka może coś z tym, lub w związku z tym, zrobić”. Sens życia według Susan Wolf sprowadza się do trzech podstawowych elementów zachowania człowieka. Są to „subiektywne przyciąganie, obiektywna wartościowość oraz aktywne, produktywne zaangażowanie”. Według niej ludzie doceniają u innych chęć angażowania się w ciekawe projekty, aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Te cechy są wartościowe i ważne w osiągnięciu spełnienia.

Druga część lektury stanowi natomiast zbiór krytycznych, lecz konstruktywnych komentarzy autorstwa m.in. Johna Koethe, Roberta M. Adamsa czy Jonathana Haidta, a także odpowiedź Susan Wolf. Komentarze te prezentują skrajne podejścia do założeń autorki. Koethe i Adams starają się w sposób życzliwy patrzeć na działania Wolf i usiłują wyjaśnić obiektywne i subiektywne aspekty sensu życia. Zdaniem Jonathana Haidta i Nomy Arpaly natomiast kategoria „obiektywnej wartości” jest niepotrzebnie wyodrębniana przez autorkę.

Zbiór wykładów Susan Wolf to próba odpowiedzi na pytania, czym jest sens w życiu i czy można w sposób rozsądny chcieć go doświadczyć. Jest to też swego rodzaju polemika z czytelnikiem. Autorka pozwala odbiorcy na aktywne uczestnictwo w jej wykładach. Prowadzi swój wywód zakładając, że odbiorca może mieć odmienne poglądy na temat sensu życia. Co więcej wyjaśnia swoje tezy, popierając je często rzeczywistymi przykładami. Nie jest to abstrakcyjny monolog, lecz bogaty, zobrazowany realnymi bądź hipotetycznymi przypadkami przykład filozofii w „najlepszym wydaniu”.

Sens życia i jego filozoficzne aspekty to zagadnienie ściśle związane z nauką, z egzystencjalizmem. Jest to zatem książka przeznaczona i idealna dla czytelnika wyrobionego. Wykłady Wolf to przede wszystkim nowe spojrzenie na sens ludzkiego życia. Autorka stara się pokazać nietypowe aspekty tego zagadnienia i prowadzi swój wywód w stronę uznania sensowności za element niezbędny do uznania swojego życia za wartościowe i satysfakcjonujące. Nie porusza znanych już wszystkim kwestii pesymizmu egzystencjalnego opiewającego bezsensowność życia, które zakończy śmierć. To wszystko daje podstawy by książkę Susan Wolf uważać za niezwykle interesującą, potrzebną i cenną dla współczesnej filozofii.

Wioletta Bielecka
Susan WOLF, Sens życia i jego znaczenie , tłum. Dawid Misztal, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2018, seria: Kim jest człowiek?