Wydawcą dzieł Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Polsce, jak wiadomo, jest Wydawnictwo Literackie – mówi Marcin Baniak, dyrektor Działu Promocji. – W związku z obchodami roku pisarza WL opublikuje Inny Świat w wersji książkowej z nową okładką i po raz pierwszy w formie audiobooka. Od 2010 roku Wydawnictwo Literackie przygotowuje i publikuje kolejne tomy Dzieł zebranych , w roku jubileuszowym w ramach tej edycji ma się ukazać drugi tom Dziennika pisanego nocą . Prawdziwą niespodzianką dla czytelników i badaczy mogą się okazać przygotowywane do druku tomy arcyciekawej korespondencji Gustawa Herlinga-Grudzińskiego ze Sławomirem Mrożkiem (obejmującej lata 1959-1998) i z Jerzym Giedroyciem z lat 1944–1996. Na finał obchodów roku jubileuszowego, który nastąpi jesienią, planowana jest książka Mój ojciec – pierwsza biografia Gustawa Herlinga-Grudzińskiego napisana przez córkę Martę Herling oraz Irenę Morawską.

Zapowiedzi badaczy

Udało mi się skontaktować z kilkoma spośród licznej grupy badaczy twórczości pisarza. Pytałem ich o wkład w obchody jubileuszu.

Prof. Włodzimierz Bolecki (IBL PAN) przewiduje dokończenie na stulecie urodzin pisarza piętnastotomowej edycji krytycznej (komentowanej) jego Dzieł zebranych (Wydawnictwo Literackie) rozpoczętej w 2009 r.

– Dziesięć lat pracy zespołu edytorów z całej Polski, ponad dwadzieścia osób. Byłem pomysłodawcą i kieruję tą edycją od jej początków. Całość serii i poszczególne tomy ukazują się pod moją redakcją – mówi profesor.

Włodzimierz Bolecki prowadzi także w różnych formach promocję twórczości Grudzińskiego: wykłady, odczyty, audycje radiowe. Opublikował wraz z córką pisarza, Martą Herling (poza edycją Dzieł zebranych ), sekretny Dziennik 1957-1958 .

Jak mnie poinformował prof. Zdzisław Kudelski (KUL), Rok Gustawa Herlinga Grudzińskiego ma być też obchodzony we Włoszech. Wyszło tam w zeszłym roku nowe wydanie Innego Świata . Teraz ukazuje się monumentalne wydanie jednotomowe: Inny Świat , wybór z dziennika i wybór z opowiadań.

– Przygotowuję jubileuszową antologię dla Narodowego Centrum Kultury – mówi prof. Kudelski. – Będzie ona próbą refleksji o Herlingu i jego twórczości. Organizuję dwie wystawy, jedną w Muzeum Czechowicza w Lublinie, drugą w Mediolanie.

Od prof. Arkadiusza Morawca (UŁ) uzyskałem wiadomość, że 17 marca 2019 w Teatrze Powszechnym w Łodzi w ramach Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych, odbyła się prapremiera spektaklu Ferragosto w reżyserii Adama Orzechowskiego. Sztuka Radosława Paczochy poświęcona jest postaci Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Prapremierę poprzedził panel dyskusyjny „O Gustawie Herlingu-Grudzińskim z namaszczeniem i bez”. Wzięli w nim udział przyjaciele, znawcy i badacze twórczości pisarza: Józef Opalski, Arkadiusz Morawiec, Magdalena Śniedziewska oraz autor sztuki. Moderatorem dyskusji był Zdzisław Kudelski.

Dr Magdalena Śniedziewska (UAM) wydaje książkę w Wydawnictwie IBL PAN „Osobiste sprawy i tematy”. Gustaw Herling-Grudziński wobec dwudziestowiecznej literatury włoskiej . W marcu brała udział we wspomnianym panelu w Teatrze Powszechnym w Łodzi. W ramach cyklu audycji o GHG emitowanego w Programie Drugim Polskiego Radia ukazała się z jej udziałem audycja o włoskiej publicystyce Herlinga. Ponadto badaczka pisze artykuł do okolicznościowego tomu prof. Kudelskiego.

Od dr Joanny Bielskiej-Krawczyk (UMK) wiem, że w ramach obchodów Roku Herlinga-Grudzińskiego będą tłumaczone na język bułgarski fragmenty jej książek i artykułów o pisarzu. Inicjatywa wyszła ze strony pracowników Uniwersytetu w Plowdiw. Teksty mają się ukazać w specjalnym numerze bułgarskiego pisma naukowego poświęconym Herlingowi.

– Oprócz tego planuję pewne działania „celebrujące” postać Herlinga w ramach założonej przez siebie Fundacji Pionowy Wymiar Kultury – mówi toruńska kulturoznawczyni.

Listy, rękopisy, komiks…

Ciekawe informacje miał dla mnie Andrzej Mietkowski, koordynator Roku Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Bibliotece Narodowej, która organizuje 29 czerwca coroczny literacki piknik Imieniny Jana Kochanowskiego. Symbolicznym gościem specjalnym będzie tym razem właśnie autor Innego Świata . Jego postać i dzieło zostaną przypomniane w rozmaitych, nieraz zaskakujących kontekstach.

Również w 2019 roku nakładem Biblioteki Narodowej ukaże się Katalog Archiwum Gustawa Herlinga-Grudzińskiego , które w ostatnich latach było porządkowane, inwentaryzowane i digitalizowane właśnie przez Bibliotekę Narodową.

Archiwum zawiera m.in. listy, które pisarz otrzymywał w łagrze w Jercewie, fotografie z postoju II Korpusu Polskiego na Bliskim Wschodzie, a także liczne materiały biograficzne – w tym ponad 20 tysięcy listów, m.in. korespondencję z Jerzym Giedroyciem, Jerzym Stempowskim, Konstantym Jeleńskim, Czesławem Miłoszem, Adamem i Lidią Ciołkoszami, Sławomirem Mrożkiem, Janem Nowakiem-Jeziorańskim oraz włoskimi, angielskimi, francuskimi i amerykańskimi intelektualistami, jak Giovanni Spadolini, Ignazio Silone, Nicola Chiaromonte, Indro Montanelli, Sergio Romano, Enzo Bettiza, Bertrand Russell, Graham Green, Albert Camus.

Biblioteka Narodowa w 2019 roku uruchomi stronę internetową prezentującą wybrane obiekty niezwykłej spuścizny Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, na przykład zdigitalizowany niedawno rękopis Innego Świata (na zdjęciach) oraz zaskakujące edycje, jak fragment tego dzieła wydrukowany na łamach amerykańskiego magazynu „Male” w latach pięćdziesiątych (na zdjęciach).

Koszulki, plakaty, zakładki…

W marcu na Międzynarodowych Targach Książki w Londynie, w polskim stoisku narodowym organizowanym przez Instytut Książki, ofertę prezentowało 26 wystawców. Odwiedzający mogli się zapoznać z nowościami wydawniczymi z katalogu „New Books from Poland”, a także międzynarodowymi wydaniami dzieł Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz materiałami promocyjnymi na temat pisarza.

– Instytut Książki – mówi Krzysztof Piskorski, kierownik Działu Komunikacji i Promocji – z okazji Roku Gustawa Herlinga-Grudzińskiego przygotowuje efektowne koszulki z podobizną pisarza, a także plakaty i zakładki. Ponadto Instytut we współpracy z wiodącymi portalami czytelniczymi i literackimi przygotuje konkursy, w których będzie można wygrać wspomniane gadżety.

Publicystyka, Neapol, mała ojczyzna

Radiowa Dwójka zaplanowała cykl audycji „Światy Gustawa Herlinga-Grudzińskiego”. Jak czytamy na stronie: „W comiesięcznym cyklu prezentowane będą różne obszary ważne z punktu widzenia biografii i twórczości autora Dziennika pisanego nocą . Będzie to zarówno «nieludzka ziemia», jak za Józefem Czapskim nazywany jest Gułag, ale także Neapol, który Herling-Grudziński wybrał po wojnie jako miejsce życia i pracy, działalność w Radiu Wolna Europa czy paryskiej «Kulturze».

Z najznakomitszymi badaczami jego twórczości – m.in. profesorem Włodzimierzem Boleckim, profesorem Zdzisławem Kudelskim, doktor Ireną Furnal – dziennikarze Redakcji Literackiej Programu 2 będą dociekać charakteru jego postawy antytotalitarnej, pasji do sztuki i filozofii, relacji z polskim środowiskiem emigracyjnym i intelektualistami w kraju”. Do tej pory ukazały się już na antenie audycje o włoskiej publicystyce Herlinga, Neapolu a także Świętokrzyżczyźnie – małej ojczyźnie pisarza. Podkasty dostępne są na stronie Dwójki.

Stowarzyszenie Nauczycieli Polonistów wspólnie z Mazowieckim Samorządowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie zorganizowały w marcu w Otwocku konferencję „O cierpieniu i kryzysie wartości”. Jej celem było godne upamiętnienie twórczości pisarza, a także „doskonalenie umiejętności rozmowy dydaktycznej o cierpieniu, uświadomienie wagi przekazu literackiego w budowaniu spójności społeczeństw na arenie międzynarodowej”.

Miasto rodzinne

– Jesteśmy miastem rodzinnym Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, spędził tu właściwie większość lat, które przeżył w Polsce. Tu się urodził, miał rodzinę, chodził do szkoły, miał kolegów, przyjaciół, więc czujemy się zobowiązani, żeby uświetnić tę rocznicę – mówi dr Irena Furnal w wywiadzie dla portalu Radia Kielce. Na jego antenie aktor Tadeusz Zięba czytał niedawno Dziennik pisany nocą .

W marcu, w ramach XXVII Tygodnia Kultury Języka w województwie świętokrzyskim, którego tegoroczne hasło brzmiało: „Wolność i niepodległość języka to wolność i niepodległość umysłu”, odbył się wykład dr hab. Grażyny Maroszczuk poświęcony językowi Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Tydzień zorganizował Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.

Główne obchody, związane z przyjazdem córki pisarza, Marty Herling, planowane są w Kielcach w dniach 16-18 maja. Do organizacji Roku Gustawa Herlinga-Grudzińskiego włączyło się także Stowarzyszenie Absolwentów Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego, którego Herling-Grudziński był uczniem. W 1937 zdał tu maturę. Imprezy związane z Rokiem Gustawa Herlinga-Grudzińskiego będą trwały w Kielcach przez cały rok.