W obronie matury z matematyki

Opublikowane wyniki kontroli NIK dotyczące nauczania matematyki w szkołach przyniosły smutne dane. „Ponad 42 proc. uczniów skontrolowanych przez NIK szkół ponadgimnazjalnych w latach 2015-2017 otrzymało z matematyki na świadectwie tylko ocenę dopuszczającą (tj. dwójkę). W gimnazjum takich uczniów było 23 proc., a w szkołach podstawowych – 10 proc. Z drugiej strony ocenę celującą z matematyki (6) na świadectwach w kontrolowanych szkołach otrzymało tylko 4 proc uczniów gimnazjów, 2 proc. uczniów podstawówek i zaledwie 1 proc. uczniów szkół ponadgimnazjalnych” – czytamy w informacji prasowej NIK. Przyczyną tego stanu rzeczy jest zdaniem Izby wadliwy proces nauczania. Z tego powodu jednym z wniosków wynikających z kontroli „jest rozważenie możliwości zawieszenia egzaminu maturalnego z matematyki jako obowiązkowego dla wszystkich uczniów do czasu poprawy skuteczności nauczania tego przedmiotu w szkołach”.

Trudno się dziwić, że takie postawienie sprawy wywołało zrozumiały niepokój środowisk naukowych. Dali temu wyraz w liście otwartym dyrektorzy instytutów Polskiej Akademii Nauk. Czytamy w nim m.in.: „Polskie społeczeństwo ciągle jeszcze nie podniosło się po szkodach, jakie życiu społecznemu i gospodarczemu wyrządziła podjęta w 1984 r. decyzja o usunięciu matematyki z listy przedmiotów obowiązkowych. Kilkudziesięcioletnia przerwa w poważnym nauczaniu tego przedmiotu doprowadziła do głębokiego kryzysu, z którego wychodzenie jest teraz bolesnym i trudnym procesem, także z powodu obniżenia ogólnego poziomu kultury matematycznej w społeczeństwie. (…) Matematyka pozostaje cały czas fundamentem rozwoju cywilizacyjnego i podstawowym narzędziem pozwalającym ten rozwój modelować i kształtować. Decyzja o zawieszeniu obowiązku zdawania matematyki na maturze spowoduje zapaść cywilizacyjną Polski i zmniejszy szanse młodych pokoleń na lepszą przyszłość”.

Także rektorzy polskich uczelni technicznych bronią egzaminu maturalnego z matematyki. W stanowisku przyjętym podczas posiedzenia w Częstochowie, piszą, że „zaniepokojeni sugestią zawieszenia obowiązkowego egzaminu maturalnego z matematyki (…) poczuwają się do obowiązku przypomnienia podstawowych faktów związanych z tym egzaminem”. Zwracają uwagę na funkcję, jaką egzamin maturalny z matematyki pełni jako pomiar przydatności kandydatów na studia. „Powszechna dostępność tego egzaminu sprawia, że jest to miara obiektywna i w pełni porównywalna” – czytamy w stanowisku. Dalej piszą, że matura z matematyki mierzy „umiejętność dostrzegania podstawowych związków logicznych oraz najprostszego wnioskowania; maturzyści mają przy tym do dyspozycji pełny zestaw definicji oraz wzorów ze szkolnego kursu matematyki oraz kalkulator”. W tej sytuacji należy uznać, że „niemożność osiągnięcia zaledwie 30% punktów wobec tak niewygórowanych wymagań praktycznie uniemożliwia studiowanie nie tylko na kierunkach technicznych, ale też na każdym innym kierunku studiów w solidnej uczelni”.

Rektorzy przypominają też o wieloletnich staraniach o przywrócenie matematyki na maturze, co stało się dopiero w 2010 r. po ponad 25-letniej nieobecności tego przedmiotu na egzaminie dojrzałości. Dalej nieco złośliwie wskazują, że autorzy raportu NIK zauważają co prawda, że w badaniu PISA uczniowie z czterech krajów europejskich byli lepsi niż Polacy, ale przeoczyli, że uczniowie z pozostałych badanych krajów wypadli gorzej od naszych uczniów. „Zdaniem rektorów uczelni technicznych, warto kontynuować wysiłki na rzecz poprawy jakości kształcenia”. Zauważają oni, że raport NIK nie wskazuje, jak zawieszenie obowiązkowej matury z matematyki mogłoby w tym pomóc. Zdaniem rektorów z „przytoczonych w raporcie badań nad najmłodszymi uczniami wynika wniosek wprost przeciwny. Deficyty w kształceniu umiejętności matematycznych w klasach I-III szkół podstawowych w dużej mierze wynikają ze słabych umiejętności nauczycieli, którzy w swoim czasie nie musieli przygotować się do obowiązkowej matury z matematyki”.

W tej chwili wiadomo już, że Ministerstwo Edukacji narodowej jest przeciwne zawieszeniu matury z matematyki. Zamierza jednak zrealizować inne zawarte w raporcie sugestie, np. wsparcie metodyczne nauczycieli matematyki, upowszechnianie indywidualnych form pracy z uczniem czy kreowanie pozytywnego wizerunku nauczania matematyki.