Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Instytut Chemii Fizycznej PAN
Spojrzą głęboko w… oko
Prof. Maciej Wojtkowski
Międzynarodowe Centrum Badań Okulistycznych (ICTER) zajmujące się dynamiką i plastycznością ludzkiego oka powstanie przy Instytucie Chemii Fizycznej PAN. To już dziesiąta Międzynarodowa Agenda Badawcza, która zostanie powołana w wyniku konkursu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Na jej uruchomienie prof. Maciej Wojtkowski z Zakładu Chemii Fizycznej Układów Biologicznych w IChF PAN i prof. Krzysztof Palczewski ze Szkoły Medycznej Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine (USA) otrzymają prawie 35 mln zł.
Zaćma, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD), jaskra oraz retinopatia cukrzycowa – to główne przyczyny upośledzenia wzroku, których konsekwencją może być utrata widzenia. Etiologia wielu z tych chorób, zwłaszcza dotyczących siatkówki, pozostaje dla badaczy nadal zagadką. Do jej rozwikłania niezbędne są m.in. nowe metody wizualizacji mikrostruktury siatkówki w warunkach in vivo .
– Zamierzamy pokonać istniejące dziś ograniczenia fizyczne i opracować nowe metody i narzędzia do nieinwazyjnego, bezpiecznego i powtarzalnego obrazowania siatkówki oka w oparciu o nowatorskie techniki obrazowania z czasoprzestrzenną modulacją fazy zintegrowaną z wielofotonową mikroskopią fluorescencyjną. Umożliwi to ocenę nie tylko aspektów morfologicznych, ale również czynnościowych poszczególnych komórek siatkówki. Otworzy to bezprecedensowe możliwości dla okulistyki, poprzez dostarczenie informacji na temat zmian czynnościowych związanych z wiekiem czy z prowadzonym leczeniem farmakologicznym – zapowiada prof. Wojtkowski. Obrazowanie siatkówki w czasie rzeczywistym pozwoli wykrywać patologiczne zmiany w oku wcześniej niż obecnie.
– Przede wszystkim chcemy ułatwić dobór nowych interwencji farmakologicznych poprzez objaśnienie wpływu poszczególnych cząsteczek na występowanie zmian zwyrodnieniowych siatkówki – mówi prof. Krzysztof Palczewski. Naukowcy chcą w związku z tym zaproponować nowe terapie, ingerujące w biochemiczne ścieżki odpowiedzialne za proces widzenia, oraz nowatorski sposób podawania związków.
– Zamiast obecnych, które wymagają wyjątkowej precyzji oraz umiejętności poruszania się po bardzo ograniczonej i delikatnej przestrzeni roboczej, zaproponujemy zrobotyzowane i w pełni zautomatyzowane iniekcje doszklistkowe – tłumaczą autorzy projektu.
– Chcemy ułatwić dobór nowych interwencji farmakologicznych poprzez objaśnienie wpływu poszczególnych cząsteczek na występowanie zmian zwyrodnieniowych siatkówki – mówi prof. Krzysztof Palczewski.
ICTER będzie integrować badania z obszaru optyki stosowanej, nowych technologii, inżynierii, chemii, biofizyki, biologii i medycyny. Docelowo twórcy ośrodka planują uruchomić w nim pięć niezależnych grup badawczych. Dofinansowanie zostało przyznane na okres 5 lat. Strategicznym partnerem zagranicznym jest Instytut Okulistyki brytyjskiego University College London (UCL).
Program Międzynarodowe Agendy Badawcze jest realizowany przez FNP od listopada 2015 roku ze środków pochodzących z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Do tej pory finansowanie zdobyły projekty związane z wykrywaniem i badaniem niezwykle słabych sygnałów i ukrytych informacji w fizyce, kompleksowymi badaniami nad immunoterapeutykami, które mogą doprowadzić do stworzenia spersonalizowanych przeciwnowotworowych szczepionek terapeutycznych, czy konstruowaniem urządzeń i protokołów przetwarzania informacji z wykorzystaniem mechaniki kwantowej.
Dominika Wojtysiak-Łańska