Otwartość ważniejsza od grantów

Powroty młodych naukowców były tematem seminarium zorganizowanego 5 grudnia 2018 r. w Belwederze przez Radę Młodych Naukowców oraz Narodową Radę Rozwoju przy Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej. Spotkanie otworzył prof. Andrzej Waśko, doradca prezydenta RP oraz koordynator sekcji „Edukacja, młode pokolenie, sport” Narodowej Rady Rozwoju. Podkreślił, że w ostatnich 30 latach państwo polskie borykało się przede wszystkim z rozwiązywaniem podstawowych problemów społecznych. Spowodowało to zaniedbania w niektórych obszarach funkcjonowania państwa, w tym w obszarze nauki i szkolnictwa wyższego, co przejawia się obecnie m.in. w drenażu mózgów, czyli odpływie z kraju rodzimych naukowców, wybierających karierę zagraniczną.

Podczas seminarium został zaprezentowany raport Fundacji Polonium Niedostrzeżeni: Polska diaspora naukowa jako źródło kapitału społecznego oraz uchwała Rady Młodych Naukowców dotycząca powrotów młodych pracowników naukowych. Przewodniczący Fundacji Polonium Bartosz Paszcza (doktorant Uniwersytetu w Southampton, Wielka Brytania) przekazał dane z badań przeprowadzonych wśród polskiej diaspory naukowej za granicą. Wynika z nich, że 47% polskich badaczy nie planuje powrotu do Polski, zaś główną motywacją powracających są kwestie rodzinne. Raport zwraca również uwagę na niedostateczne wykorzystanie potencjału polskich badaczy przebywających na emigracji. Przykładowo, stanowczo zbyt rzadko tworzone są sieci współpracy naukowej między nimi a naukowcami zatrudnionymi w krajowych ośrodkach badawczych. Podobne spostrzeżenia przekazali słuchaczom dr inż. Ewa Sell-Kubiak (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu) oraz dr Paweł Tecmer (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) z Rady Młodych Naukowców. W opinii Rady zwiększanie wysokości stypendiów „powrotowych” nie motywuje do pracy w Polsce ani polskich naukowców emigrantów, ani naukowców cudzoziemców. Do podejmowania działalności naukowej w polskich jednostkach badawczych może skłonić wysoka renoma naszych ośrodków naukowych oraz otwartość na naukowców z zewnątrz. Nie ułatwia tego jednak skomplikowany i mało transparentny system konkursów na stanowiska naukowe w Polsce. Ciekawą propozycją ułatwiającą powrót do kraju naukowców z zagranicy mogłaby być również specjalna oferta mobilnościowa skierowana do osób, które nie uzyskały za granicą stanowiska typu tenure track , wykazujących się jednak sporym dorobkiem i pomysłami.

W opinii RMN, najważniejszymi barierami utrudniającymi powroty młodych naukowców do kraju są: nieprzygotowanie polskich uczelni do współpracy z naukowcami przebywającymi dotąd za granicą, rozbudowane procedury administracyjne związane m.in. z uzyskiwaniem projektów badawczych oraz zatrudnienia, słaba infrastruktura badawcza na uczelniach, a także brak atrakcyjnej oferty socjalnej zwłaszcza dla młodych rodziców (brak żłobków i przedszkoli przyuczelnianych). Niestety, wciąż można się spotkać w polskich uczelniach z sytuacją, w której obecność osób powracających z pobytów zagranicznych jest traktowana jako problem, a nie wartość dodana. Skutkuje to pasywną postawą uczelni w zachęcaniu naukowców do podejmowania w nich działalności naukowej oraz problemami w adaptacji i integracji osób powracających.

Podczas dyskusji Łukasz Wojdyga, dyrektor Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, mówił o budowaniu oferty stypendialnej NAWA, która ma w przyszłości stymulować mobilność „powrotową” polskich naukowców. Prof. Krzysztof Dybciak z Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP podkreślał z kolei potrzebę budowania pozytywnego wizerunku polskiej nauki – jak to określił: „mody na Polskę” – w środowiskach emigracyjnych oraz wykorzystywania niefinansowych zachęt do powrotów.

(foty)