Krajobraz po Ustawie 2.0
Prof. Krzysztof Diks
, przewodniczący Polskiej Komisji Akredytacyjnej, pisze o tym, jakie zmiany w działalności PKA wprowadza ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz towarzyszące jej rozporządzenia.
Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz towarzyszące jej rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego (w sprawie studiów, w sprawie kryteriów oceny programowej, w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych, a także w sprawie charakterystyk drugiego stopnia efektów uczenia dla kwalifikacji na poziomach 6-8 Polskiej Ramy Kwalifikacji) zobowiązały Polską Komisję Akredytacyjną do uwzględnienia w swoich działaniach nowych rozwiązań.
Na posiedzeniu plenarnym 13 grudnia 2018 r. PKA jednogłośnie przyjęła nowy statut, który zacznie obowiązywać w ostatniej dekadzie stycznia, o ile minister nie zgłosi zastrzeżeń co do zgodności statutu z prawem. Opracowując dokument będący podstawą jej działania, Komisja miała na uwadze Europejskie standardy i wskazówki zapewniania jakości w szkolnictwie wyższym (ESG) oraz raport Najwyższej Izby Kontroli z maja 2018 roku System oceny jakości kształcenia w szkołach wyższych. Lata 2015-2017 .
Najważniejsze zadania Komisji nie zmieniają się. Należą do nich: wyrażanie opinii w sprawie wpisu uczelni niepublicznej do ewidencji; wyrażanie opinii w sprawie spełnienia warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu oraz związku studiów ze strategią uczelni; przeprowadzanie oceny programowej; przeprowadzanie oceny kompleksowej uczelni (dopiero od 1 października 2020 r.); wydawanie opinii w innych sprawach przedstawianych przez ministra.
Komisji przypisano też nowe ważne zadanie związane z prowadzeniem działalności analitycznej, szkoleniowej oraz upowszechnianiem dobrych praktyk w zakresie jakości kształcenia.
W nowym statucie Komisja przedstawiła 10 szczegółowych kryteriów oceny programowej: Kryterium 1. Konstrukcja programu studiów: koncepcja, cele kształcenia i efekty uczenia się; Kryterium 2. Realizacja programu studiów: treści programowe, harmonogram realizacji programu studiów oraz formy i organizacja zajęć, metody kształcenia, praktyki zawodowe, organizacja procesu nauczania i uczenia się; Kryterium 3. Przyjęcie na studia, weryfikacja osiągnięcia przez studentów efektów uczenia się, zaliczanie poszczególnych semestrów i lat oraz dyplomowanie; Kryterium 4. Kompetencje, doświadczenie, kwalifikacje i liczebność kadry prowadzącej kształcenie oraz rozwój i doskonalenie kadry; Kryterium 5. Infrastruktura i zasoby edukacyjne wykorzystywane w realizacji programu studiów oraz ich doskonalenie; Kryterium 6. Współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym w konstruowaniu, realizacji i doskonaleniu programu studiów oraz jej wpływ na rozwój kierunku; Kryterium 7. Warunki i sposoby podnoszenia stopnia umiędzynarodowienia procesu kształcenia na kierunku; Kryterium 8. Wsparcie studentów w uczeniu się, rozwoju społecznym, naukowym lub zawodowym i wejściu na rynek pracy oraz rozwój i doskonalenie form wsparcia; Kryterium 9. Publiczny dostęp do informacji o programie studiów, warunkach jego realizacji i osiąganych rezultatach; Kryterium 10. Polityka jakości, projektowanie, zatwierdzanie, monitorowanie, przegląd i doskonalenie programu studiów.
Dla każdego kryterium, wzorem ESG, opracowano standardy jakości kształcenia określające warunki spełnienia kryterium. Zgodnie z nową ustawą ocena programowa jest oceną binarną – albo pozytywną, albo negatywną. To zasadnicza zmiana w stosunku do dotychczasowej praktyki. Do oceny stopnia spełnienia szczegółowych kryteriów oceny programowej stosowana jest następująca skala: kryterium spełnione, kryterium spełnione częściowo, kryterium niespełnione.
Prezydium Komisji może wydać ocenę pozytywną na sześć lat lub okres do dwóch lat oraz ocenę negatywną. Pozytywna ocena programowa na okres sześciu lat jest przyznawana, jeżeli wszystkie szczegółowe kryteria oceny programowej są spełnione, a opinia, na podstawie której dokonano oceny, zawiera co najwyżej rekomendacje, wskazujące nowe możliwości doskonalenia jakości kształcenia. Pozytywna ocena programowa na okres do dwóch lat jest przyznawana, jeżeli co najmniej jedno szczegółowe kryterium oceny programowej jest spełnione częściowo i opinia, na podstawie której dokonano oceny, zawiera zalecenia o charakterze naprawczym, wskazujące na konieczność niezwłocznego usunięcia błędów i niezgodności, a także podjęcia skutecznych działań zapobiegawczych, przy czym zalecenia te są możliwe do wykonania w terminie maksymalnie 2 lat. Prezydium wyda ocenę negatywną , jeżeli: co najmniej jedno szczegółowe kryterium oceny programowej jest niespełnione, ponieważ błędy i uchybienia związane z zakresem oceny w tym kryterium są krytyczne dla zapewnienia jakości kształcenia, mają charakter trwały i w okresie maksymalnie 2 lat nie jest możliwe ich usunięcie; w wyniku powtórnego postepowania oceniającego stwierdzono, że uczelnia nie zrealizowała zaleceń; uczelnia uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie oceny programowej.
W procedurze dokonywania oceny pojawił się nowy obowiązek udostępnienia publicznie raportu samooceny przez uczelnię przed rozpoczęciem wizytacji zespołu oceniającego. Inną ważną zmianą jest opiniowanie wniosków o uruchomienie nowego kierunku studiów. Komisja postanowiła, że wnioski będą opiniowanie pod kątem spełnienia kryteriów oceny programowej, a proces opiniowania będzie jawny, tj. recenzje wniosków oraz opinie zespołów dziedzinowych oraz zespołu do spraw kształcenia nauczycieli będą publikowane.
Ponieważ zmiany w pracy PKA są istotne, planowane są w najbliższym czasie szkolenia wewnętrzne członków i ekspertów Komisji, a następnie spotkania informacyjno-szkoleniowe z reprezentantami uczelni, na których wspólnie zostaną przedyskutowane szczegóły dokonywania oceny programowej i opiniowania wniosków. Komisja stawia na pełną jawność swoich działań i realizację hasła „nic o uczelniach bez uczelni”. ?