Skarbce dziedzictwa polskich uczelni

Uczelnie, których główną misją już od średniowiecza jest kształcenie studentów oraz prowadzenie badań naukowych, są ważnym ogniwem tradycji intelektualnej i kulturowej. Funkcjonujące w ich strukturach muzea dbają o wytworzone przez placówki naukowe dziedzictwo, podkreślają rolę, tradycję i wartości Alma Mater, spełniają istotną rolę w promowaniu historii nauki, a zarazem stają się uczestnikami „wielkiej światowej rodziny muzealnej”. W ostatnich latach muzealnictwo światowe przeżywa dynamiczny rozwój. Także szkoły wyższe powołują liczne jednostki muzealne. Zjawisko to obserwowane jest również w Polsce, a jego zasięg i intensywność stworzyły potrzebę zrzeszenia krajowego środowiska muzeów uczelnianych.

Geneza powstania w Polsce pierwszego stowarzyszenia skupiającego muzea działające w strukturach szkół wyższych sięga 2012 r. Wówczas to zamysły muzealników uczelnianych, jawiące się do tej pory wyłącznie w sferze idei, zaczęły przekształcać się w realne działania. Pewnego rodzaju iskrą stała się współpraca między dr. Hubertem Kowalskim z Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, dr Magdaleną Grassmann z Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i dr. Markiem Bukowskim z Muzeum Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Pomysł powołania stowarzyszenia zataczał coraz szersze kręgi. W czerwcu 2012 roku doszło do pierwszego spotkania przedstawicieli polskich muzeów uczelnianych z Białegostoku, Poznania, Krakowa, Gdyni, Gdańska i Warszawy. Wkrótce uruchomiono stronę internetową muzeauczelniane.pl. Równocześnie z powstaniem strony zapoczątkowane zostały prace nad wspólną wystawą zatytułowaną Muzea uczelniane – Jesteśmy . W ten sposób zebrany został materiał prezentujący działalność oraz zbiory kilkunastu muzeów. W listopadzie 2013 roku wystawa rozpoczęła podróż po kraju.

W maju 2014 roku powołano pierwszą w Polsce organizację pozarządową zrzeszającą muzea oraz jednostki muzealne na polskich uczelniach – Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych. O potencjale środowiska świadczy fakt, że w początkach swojej działalności Stowarzyszenie skupiało 13 muzeów, a pod koniec 2018 roku ma już 81 członków.

Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych uświadamiania społeczeństwu znaczenie dziedzictwa akademickiego jako ważnego wyznacznika tożsamości narodowej. Propaguje potrzebę ochrony zabytków materialnych i niematerialnych związanych z dziedzictwem akademickim; podejmuje współpracę z instytucjami państwowymi, placówkami naukowymi, muzeami oraz organizacjami pozarządowymi w kraju i za granicą; organizuje konferencje, szkolenia, seminaria, prelekcje, wystawy i konkursy. Najważniejszym celem Stowarzyszenia jest działalność na rzecz rozwoju muzeów uczelnianych oraz zachowania dziedzictwa akademickiego poprzez jego ochronę, upowszechnianie, promocję, a także wspieranie gromadzenia, dokumentowania i konserwacji zabytków oraz inicjowanie i prowadzenie badań naukowych. SMU prowadzi szeroką działalność informacyjną, propagując ideę muzealnictwa uczelnianego na terenie Polski i poza jej granicami.

W związku z działalnością SMU pojawiła się potrzeba udokumentowania pracy i pasji środowiska muzealników uczelnianych w postaci wydawnictwa. Wydano: Muzea uczelniane , pod red. H. Kowalski, M. Grassmann, M. Bukowski; University Museum in Poland , edit. H. Kowalski, M. Grassmann, M. Bukowski, Warsaw 2016; K. Pomian, Muzea i narody w Europie Środkowej, Warszawa 2016; Muzea Uczelniane. Katalog , pod red. H. Kowalski, M. Grassmann, M. Bukowski, M. Piszczatowska, J. Ślaga, Warszawa 2017.

Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych zorganizowało konferencje w Nieborowie (2016), Krakowie (2017) oraz Łodzi (2018). Organizacja od początku swego istnienia korzysta z dotacji, m.in. z Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021. Za swoją działalność zostało docenione przez różne środowiska naukowe i kulturalne, m. in. w konkursie „Mazowieckie Zdarzenia Muzealne – Wierzba”, organizowanym przez Mazowiecki Oddział Stowarzyszenia Muzealników Polskich.

Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych stało się stałym i ważnym elementem krajobrazu uczelni. Muzea uczelniane stanowią przedmiot zainteresowania tak władz uniwersytetów, jak i ich społeczności. Unikalność prezentowanych zbiorów oraz atrakcyjny pod względem formalnym i treści przekaz powoduje ogromne zainteresowanie działalnością tego typu placówek. W wielu przypadkach liczba odwiedzających muzea i uczestniczących w przygotowanych przez nie wydarzeniach przewyższa znacznie liczebność kadry i studentów samych uczelni.