Miejsce w systemie prawnym

Drugi Kongres Towarzystw Naukowych zorganizowany został przez Polską Akademię Nauk, Radę Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, Polską Akademię Umiejętności i Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Obrady przebiegały pod hasłem Rola towarzystw naukowych w rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej.

Obrady rozpoczął prof. Andrzej Białas, krakowski fizyk, były prezes PAU (jego wystąpienie publikujemy na str. 22). Prof. Zbigniew Kruszewski, przewodniczący Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN i prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego, mówił O wartościach społecznego ruchu naukowego. Prezes PTPN prof. Andrzej Gulczyński przedstawił referat pt. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk – tradycja i nowe wyzwania. Prof. Iwona Hoffman z Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej i UMCS mówiła o roli towarzystw naukowych w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Znaczenie regionalnych towarzystw naukowych dla miast i regionów przedstawiali m.in.: dr Zdzisław J. Zasada (Włocławskie Towarzystwo Naukowe) i dr hab. Julia Dziwoki, prof. UJD (Częstochowskie Towarzystwo Naukowe). O znaczeniu księgozbiorów towarzystw naukowych mówili dr hab. Krzysztof Walczak, prof. PWSZ w Kaliszu (Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk) i dr Anna Kołos (PTPN). Bezcenne zbiory w Bibliotece Naukowej im. Zielińskich ma np. Płockie Towarzystwo Naukowe. Kilkoro prelegentów podkreślało rolę towarzystw w propagowaniu badań naukowych w różnych dyscyplinach.

Uczestnicy obrad podkreślali znaczenie reprezentowanych przez siebie organizacji dla zachowania kultury polskiej, rozwoju nauki, badań regionalnych i budowy społeczeństwa obywatelskiego. W specjalnej uchwale wskazywali, że towarzystwa naukowe powinny znaleźć miejsce w systemie prawnym kraju. Oznacza to m.in., że „powinny być wspierane zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo przez budżet państwa oraz budżety samorządowe ze względu na ich znaczenie dla rozwoju społeczeństwa”. Autorzy dokumentu podkreślali też znaczenie popularyzacji badań naukowych. Dlatego napisali, że „należy wzmocnić rolę publikacji i innych działań odnoszących się do popularyzacji wiedzy i wyników badań. Podniesienie rangi takiej aktywności powinno następować nie tylko przez wsparcie materialne, ale i przez docenianie jej we wszystkich coraz bardziej sformalizowanych ocenach”. Wyrazili też przekonanie, że w nowej punktacji czasopism powinno się „docenić rolę i znaczenie polskojęzycznych czasopism naukowych, naukowo-technicznych oraz popularnonaukowych, stanowiących istotną formę upowszechniania wyników badań”. Członkowie towarzystw naukowych uważają, że bez społecznego ruchu naukowego w kraju „spiętrzać się będą bariery rozwoju naukowego, kulturalnego, gospodarczego i społecznego Polski”, a ogromny dorobek towarzystw naukowych może zostać zaprzepaszczony.

Obradom towarzyszyła prezentacja publikacji towarzystw naukowych.