Nauka wg NCN

Oprócz ministerialnego podziału nauk w użyciu pozostanie w Polsce zupełnie inny podział, stosowany przez Narodowe Centrum Nauki. NCN skorzystało z podziału nauk stosowanego przez powstałą 6 lat wcześniej Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERC). Prof. Michał Karoński, pierwszy przewodniczący Rady NCN, jako inicjatora tego rozwiązania wskazuje prof. Leszka Kaczmarka z Instytutu Nenckiego. Prof. Kaczmarek pisze mi jednak, że „oparcie się na podziale dziedzinowym ERC było wyrazem szerszej zbiorowej mądrości pierwszej Rady NCN. Nie uzurpuję sobie prawa do sprawczości tego działania”. Zatem źródła stosowanego przez NCN podziału giną w pomroce krótkich dziejów tej jakże zasłużonej instytucji. W ustawie o Narodowym Centrum Nauki nie ma wskazanego podziału nauk. Jest tylko zapis, że do zadań Rady NCN należy „określanie maksymalnie trzydziestu dyscyplin lub grup dyscyplin, w ramach których będą ogłaszane i przeprowadzane konkursy na realizację projektów badawczych”.

W praktyce Rada NCN wzorem ERC podzieliła wiedzę na 3 obszary, w których obrębie działa 25 paneli (odpowiedniki dyscyplin w ustawie o NCN) oceniających wnioski grantowe. Obszar zainteresowania każdego z paneli opisano wskazując kilkanaście (czasami nawet powyżej dwudziestu) „dziedzin”, które w tym wypadku są najbardziej szczegółową kategorią opisującą badania naukowe, a każdą z nich dookreślono „słowami kluczami”, pozostawiając, podobnie jak w OECD, jako ostatnią „dziedzinę” o nazwie „inne zagadnienia pokrewne”. Mamy zatem w NCN – powtarzam sprawy znane, ale warte przypomnienia w kontekście nowej klasyfikacji nauk, ogłoszonej rozporządzeniem z 20 września – obszar nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce, obszar nauk ścisłych i technicznych oraz obszar nauk o życiu. Cała wiedza, a ściślej – nauka uprawiana w Polsce, mieści się w tych trzech obszarach. W obszarze NHS wyodrębniono 6 dyscyplin/paneli, a w nich 92 zespoły oceniające, dookreślone szczegółowo za pomocą słów kluczowych. W obszarze NST jest 10 dyscyplin/paneli, w których działa 175 zespołów, a w obszarze NŻ – 9 dyscyplin/paneli ze 109 zespołami oceniającymi.

Ponieważ ustawa o NCN dopuszcza istnienie 30 paneli oceniających, Rada Centrum oprócz owych otwartych dziedzin, opisanych terminem „inne zagadnienia pokrewne”, ma jeszcze w zapasie 5 dyscyplin/paneli na wypadek, gdyby w nauce pojawiły się nowe, dotychczas nieznane dyscypliny. Podział NCN dotyczy jedynie nauk podstawowych.