Książkę Barbary Noworolskiej spaja odautorska intencja, aby unaocznić biograficzną, kulturotwórczą i/lub recepcyjną obecność pisarzy związanych z Podlasiem oraz ich dzieł. Nie mamy tu jednak do czynienia z rezultatami wąsko pojmowanych badań regionalistycznych. Noworolska analizuje dorobek dawnych i bliższych naszej współczesności twórców. Niektórzy z nich, rezydując w podlaskich włościach, po prostu nie mieli potrzeby odzwierciedlania w swoich dziełach ściśle rodzimego, znanego z codzienności otoczenia geograficzno–kulturowego. Z historycznoliterackich i nierzadko kulturoznawczych rekonstrukcji autorki wyłania się proces przyswajania przez podlaską kulturę literacką wzorców i wartości idących z zewnętrznych kręgów, śródziemnomorskich i zachodnioeuropejskich. Zresztą w książce tej Podlasie nigdy nie jawi się jako region odosobniony oraz odseparowany od innych obszarów i kultur, lecz jako terytorium połączone z sąsiednimi i dalszymi krajami, krainami i dzielnicami, Zachodem i Wschodem, np. z Wilnem i Wileńszczyzną, Grodnem i Grodzieńszczyzną. W początkowych partiach tomu czytamy: „Białystok był jednym z magnackich centrów kulturalnych pierwszej Rzeczypospolitej […]. W tej sytuacji pytanie o miejsce Wersalu Podlaskiego w XVIII-wiecznej kulturze jest nie tylko zasadne, ale i nader zasadne”.

Barbarę Noworolską interesują zagadnienia ogniskujące się w terminie „kultura literacka”. Z jednej strony wskazuje on na dociekania filologiczne i historycznoliterackie, a z drugiej inspiruje do wykraczania poza refleksję nad tekstem. Kwestie mecenatu czy problematyka urządzania i kompletowania księgozbiorów, jak wiadomo, bezpośrednio wiążą się z oddziaływaniem i tworzeniem literatury. Z przywoływanych przez autorkę faktów, wyników analiz epistolografii i innych dokumentów wyłania się pewien obraz życia literaturą na Podlasiu i Podlasie w literaturze od wieku XVI aż do XX. Choć ustalenia tutaj podane i omówione są cząstkowe i nie zawsze mają charakter przełomowego odkrycia literaturoznawczego, to jednak dają wyobrażenie o kulturze literackiej Podlasia.

Ważne miejsce w rozważaniach i przypomnieniach Noworolskiej odgrywają postacie i tło historyczne. Mowa o kulturotwórczej działalności rodów, takich jak Braniccy, Czartoryscy, Poniatowscy, Radziwiłłowie, o dłuższej lub krótszej bytności twórców na Podlasiu (np. Juliana Ursyna Niemcewicza). Na ogół jednak na pierwszy plan wychodzą zagadnienia rzucające światło na literaturę. Z pisarzy, którzy wpływali bezpośrednio lub pośrednio na rozwój kultury literackiej Podlasia, autorka wybrała Łukasza Górnickiego, Niemcewicza, Orzeszkową (Białystok z Grodnem wiele łączyło, wszak oba miasta oddalone są od siebie o około 100 km). Szczególnymi względami w książce cieszy się Józef Ignacy Kraszewski (uznanie dla niego wśród historyków literatury nie słabnie). W szkicach o nim poznajemy „podlaską trylogię”, obecność przyrody w powieściach osnutych na wczesnopiastowskich dziejach, „polski krajobraz”. Trzeba zauważyć, że opisy przyrody stanowią dla autorki niewyczerpane źródło interdyscyplinarnych badań literaturoznawczych.

W podlaską kulturę literacką wpisał się też Henryk Sienkiewicz. Zostało to zaznaczone szkicem o kreacji postaci Michała Wołodyjowskiego. Z Podlasia dobrze widać skomplikowaną i trudną historię i kulturę Kresów, polskiego patriotyzmu, toteż nie dziwi to, że w książce znalazły się rozważania o prozie Wacława Sieroszewskiego (daje ona pretekst do napomknięcia o Puszczy Białowieskiej). Osiągnięciem badawczym dużej miary jest szkic o „zapomnianym i samotnym” Albinie Dziekońskim (1892–1940?), poecie kresowym, już dwudziestowiecznym, jednakowoż ukształtowanym jeszcze – jak Jarosław Iwaszkiewicz – przez stulecie dziewiętnaste. Dziekoński w Białostocczyźnie mocno był zakorzeniony. Jego poezje łączą w sobie tradycje młodopolską i skamandrycką z nowoczesnością (np. z lingwizmem Białoszewskiego). Żył w poczuciu odrzucenia.

Narracja historycznoliteracka Noworolskiej ma walory poznawcze i dydaktyczne. Uwidacznia kulturę literacką Podlasia, które jest regionem wciąż odkrywanym.