Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, otwierając 26 września 2017 r. w Uniwersytecie Szczecińskim obrady II Ogólnopolskiego Kongresu Europeistyki, z tematem przewodnim Państwo w Unii Europejskiej, wyraził pogląd, że „chcemy Europy, która potrafi skutecznie odpowiadać na realne zagrożenia i wyzwania, a nie zajmuje się wyimaginowanymi problemami biorącymi się z przerostu ideologii nad rzeczywistością. Przywołaną wypowiedź, inaugurującą naradę specjalistów zajmujących się problematyką społeczeństwa unijnego, można odczytać jako nawiązanie do programu badawczego proponowanego dla placówki naukowej pn. Institute for Humane Studies (IHS), postulowanej do utworzenia w Polsce jako jednostki organizacyjnej Joint Research Centre (JRC). W podsumowaniu prezentacji tego programu stwierdza się bowiem, że „normy prawne i organizacyjne, przeznaczone do wdrożenia w celu przeprowadzenia reformy traktatowej Unii Europejskiej, zdystansowane do założeń ideologicznych, w tym także procedury możliwej ponownej akcesji Wielkiej Brytanii do instytucji wspólnotowych w dowolnej przyszłości, należałoby pozostawić do opracowania naukowcom w ramach realizacji programu badawczego IHS” (Mieczysław Koralewski, Program Joint Research Centre w Polsce. Prezentacja , Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2017, s. 77). Z uwzględnieniem zdystansowania się do przesłanek ideologicznych miałaby być zatem profilowana debata nad prezentowanym programem. Jest to wymóg możliwy do spełnienia jako warunek uczestniczenia w debacie, ponieważ opracowany program ma charakter stricte naukowy.

Postulat unijnej ewaluacji

We wstępnej ocenie w „Forum Akademickim” (nr 7-8/2017), zapowiada się, że w debacie istotne jest zwrócenie uwagi na celowość sprawowania wiodącej roli przez Unię Europejską w realizacji programu IHS jako zamierzenia specjalnego politycznego przeznaczenia. W prezentacji programu postuluje się, żeby w celu odniesienia się do możliwości przyjęcia tej roli przez Wspólnotę została przeprowadzona jego ewaluacja przez specjalne europejskie zespoły wykonawcze (s. 72–73). Ewaluacja miałaby obejmować audyt jakości segmentów pilotażowych programu i projekcję jego rozwoju o profilu: biologicznym, zdrowotnym, psychologicznym, socjologicznym, demograficznym i kulturowym w nawiązaniu do znanych, opublikowanych w 2000 r. wskazań OECD o konieczności rozwijania podejścia neuronaukowego w nauce o nauczaniu i zastosowania w dziedzinie zarządzania wiedzą. Ewaluacja zawierałaby ocenę przewidywanych skutków sprawowania wiodącej roli przez Unię Europejską w tym programie, który byłby realizowany jako program naukowego rozwoju społeczeństwa informacyjnego – według założeń neurokognitywnej strategii badawczej – w ramach międzynarodowego przedsięwzięcia pn. Human Mind Project, będącego kontynuacją flagowego europejskiego zamierzenia Human Brain Project.

Przygotowaniu unijnej ewaluacji programu IHS w zakresie interdyscyplinarnej, multidyscyplinarnej i transdziedzinowej jego złożoności służyłaby realizacja projektu demonstracyjnego, obejmującego tematykę segmentów pilotażowych tego programu. Byłyby to warsztaty demonstracyjne profilujące debatę przez koncentrowanie uwagi na doktrynie politycznej, doktrynie poznawczej i doktrynie kulturowej programu. Misją programu IHS jest urzeczywistnianie idei równości i sprawiedliwości społecznej w sposób naukowy, skutkujący realizowaniem się idei solidarności globalnej wyrażającej się zmniejszaniem nierówności dochodowych i rozwarstwienia majątkowego przez wdrażanie zasady każdemu według pracy w ramach ewolucyjnego upowszechniania demokratycznych form rządzenia w każdym kraju zgodnie z doktryną zrównoważonego rozwoju. Z powodu międzynarodowego charakteru misji programu zamierzony projekt demonstracyjny miałby zasięg ogólnoświatowy. Ze względu na to, że program badawczy do implementacji inicjatywy utworzenia w Polsce placówki JRC został opracowany w kraju, planowany projekt byłby finansowany przez Polską Fundację Narodową, pozycjonującą naukową argumentację na rzecz podjętej inicjatywy w sposób właściwy dla przyjętego działania statutowego.

Planowanie i zakładane rezultaty

Debacie będą nadawać rozmach warsztaty demonstracyjne przeprowadzane w wybranych krajach zaliczanych do pięciu obszarów terytorialnych, oznaczonych umownie jako: Australia, Azja, Afryka, Europa, Ameryka. W zamierzonym zasięgu kontynentalnym będzie demonstrowany wpływ segmentów pilotażowych programu IHS, jako programów priorytetowych, na efektywność spełniania misji społecznej programu. Plan przeprowadzenia warsztatów jest rezultatem konsultacji w szczecińskim środowisku akademickim jako kontynuacja działań organizacyjnych podjętych w zasięgu krajowym i międzynarodowym. Cztery główne punkty tego planu, opracowane przez autora programu i przytoczone poniżej, nawiązują do zadań postawionych w narodowej strategii marketingowej i etapów scenariusza taktycznego działania (s. 78–80).

1. W każdym z trzech segmentów pilotażowych przedmiotem demonstracji jest: a) problem kluczowy, b) proponowane rozwiązanie problemu, c) ocena problemu, d) ocena proponowanego rozwiązania problemu. Dla każdego segmentu pilotażowego ustala się: c’) pytanie, na które udzielana odpowiedź jest wstępną oceną problemu, d’) pytanie, na które udzielana odpowiedź jest wstępną oceną proponowanego rozwiązania problemu.

2. Wyróżnionymi przedmiotami demonstracji zajmuje się trzech agentów programu. Agentem globalnym jest nazywany przedstawiciel polskiego podmiotu prawnego otrzymującego dotację na realizację projektu. Zasięgiem działalności tego agenta jest objęta społeczność naukowa w każdym kraju realizowania projektu. Agentem narodowym jest nazywany pracownik polskiej placówki dyplomatycznej zapewniającej realizację projektu. Zasięgiem działalności tego agenta są objęte instytucje i organizacje naukowe w kraju jego funkcjonowania. Agentem krajowym jest nazywany zagraniczny naukowiec zaproszony w swoim kraju do udziału w realizacji projektu. Do przedłożenia zaproszenia typowanym agentom krajowym będzie przydatne celowe działanie mające charakter tzw. punktowych uderzeń marketingowych (s. 71).

3. Każdy agent wykonuje zaplanowane mu naukowe i organizacyjne działania. Agent globalny, za pośrednictwem agenta narodowego, przedstawia zagranicznemu naukowcowi typowanemu na agenta krajowego propozycję wzięcia udziału w demonstracji. Naukowiec przyjmujący propozycję wypełnia swą rolę agenta krajowego, udzielając odpowiedzi będącej: c’’) wstępną oceną problemu, d’’) wstępną oceną proponowanego rozwiązania problemu. Rolą agenta narodowego jest wykonanie filmowego nagrania, w którym agent krajowy przedstawi swój komentarz do udzielonych przezeń odpowiedzi. Sporządzone nagranie agent narodowy przekazuje agentowi globalnemu.

4. Odpowiedzi i nagrania uzyskane od agentów krajowych z wyróżnionych obszarów terytorialnych agent globalny opublikuje w internetowym portalu projektu. Internetową demonstrację poprzedzi marketingowa zapowiedź o zasięgu ogólnoświatowym. Będzie to zaproszenie do wzięcia udziału w dyskusji, wygłaszania referatów dotyczących poruszonych problemów, proponowanych rozwiązań problemów, udzielonych odpowiedzi, oraz okazja do nawiązywania kontaktów naukowych z ich autorami.

Planowane warsztaty demonstracyjne przejdą do historii Europy i świata w narracji medialnej jako słynne debaty kontynentalne pozycjonujące misję społeczną programu IHS na podstawie naukowej, zdystansowanej do założeń ideologicznych. W zamierzonym zasięgu terytorialnym będą mogły być prezentowane polskie inicjatywy twórców nauki, kultury i polityki jako narodowy wkład w budowanie gospodarki światowej opartej na wiedzy i globalnego społeczeństwa wiedzy. Unijny monitoring warsztatów przyczyniłby się do ustalenia składu europejskich zespołów wykonawczych, które miałyby przeprowadzić ewaluację programu IHS. Ułatwiłoby to agendom Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej, Rady Europy, liderom frakcji politycznych w Parlamencie Europejskim oraz agendom rządowym krajów członkowskich odniesienie się do kwestii celowości sprawowania wiodącej roli przez Unię Europejską w realizacji misji społecznej prezentowanego programu jako zamierzenia specjalnego politycznego przeznaczenia w celu zapewnienia stabilnego rozwoju globalnego społeczeństwa informacyjnego.

Rola Polskiej Fundacji Narodowej

Postulat przyznania dotacji na realizację planowanego projektu demonstracyjnego jest zgodny ze statutem Fundacji. Zakłada się, że celem fundacji jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa i kulturalna w zakresie podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, a w szczególności upowszechniania w kraju i za granicą wiedzy o historii Rzeczypospolitej Polskiej, w tym ze szczególnym uwzględnieniem historii najnowszej. Cele planowanego projektu wpisują się we wskazany cel fundacji.

W debacie nad doktryną polityczną programu byłaby eksponowana okoliczność, że przesłanką do sformułowania jego misji społecznej okazały się doświadczenia znanego w świecie wydarzenia, jakim był polski ruch społeczny Solidarność 1980–1981, którego następstwem okazała się polskiego autorstwa idea globalizacji solidarności. Podkreślano by skuteczność pokojowego charakteru tego ruchu w przeciwdziałaniu dyktaturze ideologicznej. W debacie nad doktryną kulturową wskazywano by na możliwość wykorzystania specyfiki kulturowej polskiego ruchu solidarności do ewolucyjnego upowszechniania demokratycznych form rządzenia w celu implementacji doktryny zrównoważonego rozwoju. W warsztatach demonstrujących doktrynę poznawczą programu eksponowano by tło jej genezy, którym jest dorobek logicznej i filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej, znany międzynarodowej społeczności naukowej. Podkreślano by współczesne jego zdyskontowanie na podstawie postępu w badaniach empirycznych ludzkiego mózgu i umysłu.

Zamiar przyznania dotacji na realizację planowanego projektu demonstracyjnego mógłby być ogłoszony w formie uchwały o następującym brzmieniu: „W bieżącym roku, w którym obchodzimy Jubileusz 100-lecia odzyskania niepodległości, Polska Fundacja Narodowa, stosownie do wymogów statutu, rozpoczyna realizację strategicznego programu demonstracyjnego pn. Nawigacja Naukowa 4.0, którego celem jest kreowanie środowisk biznesu w roli sponsorów nauki, w szczególności wspieranie projektów w ramach narodowej strategii marketingowej na rzecz pozycjonowania wizji naukowej i misji społecznej programu badawczego prezentowanego dla postulowanej do utworzenia w Polsce placówki naukowej Institute for Humane Studies jako jednostki organizacyjnej Joint Research Centre”.

Powziąwszy uchwałę o proponowanej treści, Zarząd Fundacji zainicjowałby nowy kierunek swej działalności, pozycjonowany korzystnie dla polityki ekonomicznej i naukowej prowadzonej w przedmiocie Gospodarki 4.0. Byłoby to profilowanie działalności fundacji postrzegane afirmatywnie przez krajowe i międzynarodowe środowiska naukowe. Dewiza, która w działalności fundacji sprzyjałaby budowaniu wizerunku Polski w zarysowany sposób, spójna z doktryną polityczną programu opracowanego dla postulowanego IHS, mogłaby brzmieć następująco: „Nawigacja Naukowa 4.0 to międzynarodowe działania biznesowe w pozycjonowaniu roli nauki dla zapewnienia pokoju światowego w Gospodarce 4.0”.

Informacja o polskim finansowaniu planowanych warsztatów demonstracyjnych będzie dodatkowo pozycjonować debatę nad doktryną polityczną, poznawczą i kulturową programu IHS. Zwróci to uwagę decyzyjnych środowisk biznesowych w każdym kraju na potrzebę wspierania badań ukierunkowanych na zapewnienie pokoju światowego. Polska inicjatywa, prezentująca się jako wywodzący się z wielowiekowej tradycji europejskiej wielki projekt zmiany mentalności społecznej, będzie inspirować do podejmowania podobnych inicjatyw w tych krajach, w których wsparcie wymaganych badań jest zaniedbane lub wręcz nieznane. Do wspierania rozwoju nauki w postawionym doniosłym celu globalnym przyczyni się monitorowanie warsztatów przez komentatorów i publicystów politycznych, którzy będą się znajdować w roli medialnych recenzentów reakcji adresatów prezentowanego programu.

Działania przygotowawcze

Wniosek o dotację na realizację zamierzonego projektu demonstracyjnego należy skierować do Polskiej Fundacji Narodowej w formie elektronicznej, według podanego wzoru, wskazując partnerów projektu (http://pfn.org.pl/zloz-wniosek/). W szczecińskim środowisku akademickim jest rozważana koncepcja, żeby wniosek zawierał wspomniane cztery punkty planu przeprowadzenia warsztatów. Skierowanie takiego wniosku do fundacji przez zainteresowany tym podmiot prawny nie wyklucza możliwości składania wniosków przez inne podmioty prawne, ukazujące własną inwencję w planowaniu przebiegu warsztatów.

W prezentacji programu jest cytowana uwaga autora postulatu powołania w Polsce unijnego IHS, stwierdzająca, że „podjęcie oficjalnej inicjatywy w kierunku utworzenia nowej placówki JRC ma charakter polityczny i należy do rządu” (s. 73). Mając na względzie to uwarunkowanie, należałoby przyjąć założenie, że działalność wybranego podmiotu prawnego, otrzymującego dotację od fundacji, powinna być spójna z polityką rządu w kraju i na arenie międzynarodowej. Spełnieniu tego założenia służyłaby decyzja Zarządu Fundacji, uzgodniona na szczeblu rządowym, dostosowana do imiennego wykazu agentów globalnych we wniosku. Wskazane byłoby też powołanie zespołu rządowego do monitorowania i konsultowania prac przygotowawczych, przebiegu warsztatów i wdrażania rezultatu projektu.

Każdy naukowiec występujący w planowanym projekcie w roli agenta globalnego jest agentem sensu stricto . Zespół projektowy, składający się z naukowców w takiej roli, jest agentem globalnym sensu largo . Ze względu na interdyscyplinarną, multidyscyplinarną i transdziedzinową złożoność programu badawczego IHS podmiot prawny wnioskujący o dotację powinien mieć możność elastycznego tworzenia zespołu agentów globalnych jako wiodącego zespołu projektowego, niezbędnego do przygotowania i przeprowadzenia warsztatów. Elastyczność organizacyjna w doborze składu takiego zespołu polegałaby na tym, że jego członkowie, kompetentni w zakresie problematyki doktryny politycznej, poznawczej i kulturowej programu, mogliby uczestniczyć w planowanym projekcie, nie będąc pracownikami podmiotu prawnego otrzymującego dotację na jego realizację.

Uzyskaniu zakładanych rezultatów ogólnoświatowego projektu demonstracyjnego sprzyjałyby polskie debaty wyprzedzające jego realizację. Jeśli po kuluarowej wymianie poglądów na temat programu badawczego, o którym informację uczestnicy wspomnianego kongresu spraw europejskich otrzymali niejako w przeddzień otwarcia swej narady, nastąpiłaby oficjalna dyskusja w polskich uczelniach i innych instytucjach naukowych, w tym także w jednostkach organizacyjnych centralnych instytucji nauki polskiej, byłoby to znaczącym wsparciem prac przygotowawczych i przebiegu planowanych warsztatów demonstracyjnych, a także wdrażania ich rezultatów. Dyskusje polskich naukowców, profilujące konstruktywnie debatę nad doktryną polityczną, poznawczą i kulturową programu prezentowanego dla postulowanej do utworzenia w Polsce placówki JRC, służyłyby promowaniu celów polskiej polityki ekonomicznej i społecznej na forum międzynarodowym, budując korzystny wizerunek kraju w kontekście wydarzeń kryzysowych zagrażających stabilnemu rozwojowi społeczeństwa unijnego i światowego.