„Napraw sobie Uniwersytet!” to akcja studencka zainicjowana w 2015 roku na Uniwersytecie Śląskim, a zainspirowana pragnieniem sprawnej i skutecznej komunikacji między studentami i władzami uczelni. Inicjatywa zrodziła się z przekonania, że studenci są najważniejszą częścią społeczności uniwersyteckiej i dlatego powinni mieć większy wpływ na kształtowanie akademickiej rzeczywistości. Mimo możliwości ewaluowania działalności uczelni przez studentów – na przykład poprzez oceny pracowników akademickich w ankietach przeprowadzanych na koniec cyklu zajęć, a także poprzez reprezentantów w Samorządzie Studenckim – wciąż brakuje środków i procedur, które umożliwiłyby studentom większą partycypację w życiu akademickim i częstsze zabieranie głosu w sprawach uniwersytetu. Chociaż strony internetowe, maile i media społecznościowe pozwalają na szybki kontakt w ramach struktur uczelnianych, to zazwyczaj służą rozwiązaniu jednostkowych, a nie globalnych problemów. Brakuje również pogłębionej refleksji nad trudnościami, z jakimi mierzą się studenci. Owa stagnacja może wynikać z bezsilności i poczucia, że ma się niewielki wpływ na funkcjonowanie tak ogromnej instytucji.

Badanie postaw i opinii

Akcja studencka „Napraw sobie Uniwersytet!” miała na celu głównie wzmocnienie poczucia wspólnoty uniwersyteckiej poprzez nawiązanie skutecznego dialogu pomiędzy studentami a władzami uczelni. Z założenia miała stać się narzędziem umożliwiającym zaangażowanie studentów we współtworzenie uniwersytetu, a przez to poprawienie jakości ich życia na wielu różnych poziomach.

Efektem projektu było stworzenie bazy wewnętrznych problemów Uniwersytetu Śląskiego oraz realnych propozycji ich rozwiązań. W ramach akcji podjęte zostały interdyscyplinarne badania nad głównymi obszarami studenckiej aktywności, takimi jak samorząd, organizacje studenckie i koła naukowe oraz media akademickie. Zostały one zaplanowane i przeprowadzone przez zespół ds. opracowywania rozwiązań problemów niejednorodnych, wyłoniony z grupy studentów Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych w składzie: Natalia Kaczor, Anna Muś, Kamila Rogowicz, Anna Depta (Wróblewska); tutorem grupy została Justyna Szostek-Aksamit, koordynatorka ds. studentów Centrum Obsługi Studentów.

Zespoły do spraw rozwiązywania problemów niejednorodnych powstają co roku w ramach zaliczenia dla studentów II stopnia Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych, którzy w grupie projektowej pod nadzorem tutora badają problem niejednorodny, czyli „każde zagadnienie, zdarzenie, konflikt etc., którego nie sposób rozwiązać w ramach jednego z obszarów kształcenia realizowanych na Uniwersytecie Śląskim. Problemy niejednorodne nie poddają się rozumieniu i rozwiązaniu w ramach języka i metod badawczych jednej dyscypliny” (Bank problemów niejednorodnych: http://ism.us.edu.pl/bank-problemow-niejednorodnych [08.03.2017]). Działalność zespołów ma służyć nie tylko wdrożeniu studentów w badania interdyscyplinarne, ale także rozwojowi umiejętności miękkich, m.in. współpracy w grupach, samodzielnego organizowania pracy i podziału obowiązków.

Głównym celem zespołu Napraw sobie Uniwersytet! było zbadanie postaw i opinii studentów dotyczących działalności podstawowych podmiotów życia studenckiego, tj. kół naukowych i organizacji studenckich, organów Samorządu Studenckiego, mediów akademickich oraz zagadnień ogólnych, zwłaszcza jakości kształcenia.

Aby umożliwić udział w akcji jak największej grupie studentów, stworzono adres mailowy, pod którym możliwy był kontakt z grupą koordynującą Napraw sobie Uniwersytet! Odbyły się również spotkania, na które zaproszeni zostali wszyscy zainteresowani i chcący wyrazić swoje stanowisko studenci i studentki. Przeprowadzono też badania ankietowe za pośrednictwem systemu USOSWeb, co dało pewność, że kwestionariusze są wypełniane jedynie przez studentów Uniwersytetu Śląskiego. W ramach akcji przeanalizowane zostały także wyniki innych – przeprowadzonych przed powstaniem inicjatywy przez inne organy Uniwersytetu – badań ankietowych oraz statystyki prowadzone przez Uniwersytet.

Obok działań badawczych przeprowadzono działania promocyjne. W inicjatywę zaangażowały się wszystkie media akademickie na Uniwersytecie Śląskim. Czasopismo studenckie „Suplement” opublikowało artykuł promujący udział w inicjatywie. Programy o akcji emitowały także Radio Studenckie „Egida” i TV UŚ. Informacje dotyczące akcji pojawiły się także na portalu społecznościowym Facebook i na oficjalnej stronie internetowej Uniwersytetu Śląskiego.

Odzew studentów był większy niż przypuszczano. Poszczególne kwestionariusze ankiety wypełniła następująca liczba respondentów: koła naukowe i organizacje studenckie – 622, organy Samorządu Studenckiego – 228, media akademickie – 210, jakość kształcenia – 622.

Poza studentami w akcję czynnie zaangażowali się pracownicy administracyjni Uniwersytetu, szczególnie z Centrum Obsługi Studenta.

Problemy i rozwiązania

Inicjatywa „Napraw Sobie Uniwersytet!” miała służyć partycypacji i dialogowi. Dzięki informacjom i opiniom uzyskanym w trakcie badań powstał Raport 2015. Napraw Sobie Uniwersytet. Diagnoza – partycypacja – rozwój , prezentujący problemy i rozwiązania wskazywane przez studentów i studentki.

Rozwiązania w zakresie zwiększenia popularności kół naukowych i usprawnieniu procesu rekrutacji opierały się w większości na polepszeniu reklamy. Studenci proponowali różne metody prowadzenia bardziej skutecznej akcji promocyjnej oraz wskazywali na potrzebę zmniejszenia liczby organizacji, ponieważ rozdrobnienie studenckiego ruchu naukowego jest poważnym problemem uczelni. Zasugerowano potrzebę stworzenia sieci współpracy z organizacjami z innych uczelni oraz pracodawcami czy NGO. Dzięki takim działaniom aktywność w kołach naukowych dawałaby ich uczestnikom wymierne rezultaty – w postaci zaprezentowania się oraz poznania ludzi, z którymi być może w przyszłości będą mieli szansę współpracować. Poważnym wyzwaniem jest także wprowadzenie mechanizmów współpracy kół naukowych. Utworzenie Rady Kół Naukowych jest jednym z możliwych rozwiązań problemu. Powstała także koncepcja utworzenia stanowiska managera Kół Naukowych Uniwersytetu Śląskiego, będącego formą wsparcia oferowaną przez organy uczelni dla studenckiego ruchu naukowego.

Działalność Samorządu Studenckiego nie została oceniona tak pozytywnie jak aktywność kół naukowych. Na pierwszy plan wysuwa się kwestia informowania o działalności samorządu oraz promocji, co wpływa na jego wizerunek. Rozwiązaniem mogłyby być konsultacje społeczne ze studentami, którzy mogliby nadsyłać swoje pomysły oraz na bieżąco komentować proponowane zmiany. Studenci nie dość, że bardzo często nie wiedzą, do kogo się zwrócić z problemem, to równocześnie nie orientują się w kompetencjach samorządu. Niektórzy wprost przyznają, że ważniejsza jest dla nich „pomoc w toku studiów, a nie imprez”. Rozwiązaniem tego problemu byłaby organizacja szkoleń oraz kampanii informacyjnej dotyczącej uprawnień poszczególnych organów samorządu „Czy wiesz, że...?” (w internecie oraz na plakatach), ale i uporządkowana strona internetowa, na której łatwo będzie znaleźć informacje.

Kwestionariusz dotyczący mediów wykazał, że aż 36,6% respondentów i respondentek nie wymieniło ani jednego spośród działających na Uniwersytecie Śląskim mediów akademickich. Wśród pozostałych odpowiedzi najczęściej pojawiało się Studenckie Radio „Egida”, choć stosunkowo dużą rozpoznawalność ma też TV UŚ oraz magazyn „Suplement”. Zdecydowanie rzadziej respondenci i respondentki wymieniali „Gazetę Uniwersytecką” czy profile uniwersytetu w mediach społecznościowych. Niestety, w wielu przypadkach rozpoznawalność mediów ogranicza się do świadomości ich istnienia. Od mediów akademickich ankietowani oczekują większego profesjonalizmu. Powtarza się także problem publikowania informacji o wydarzeniach odbywających się na Uniwersytecie Śląskim post factum , przez co często studenci i studentki nie mogą w nich uczestniczyć.

Bank nie powstał

Rozpoczynając akcję, autorki uważały (i nadal są o tym przekonane), że Uniwersytet Śląski, jak każda instytucja, powinien pozostawać w ciągłym rozwoju i podlegać dynamicznym zmianom. Stagnacja i akceptacja zastanych warunków nie jest i nie powinna być podstawą funkcjonowania dobrej organizacji. Do proponowania zmian zaproszono tych, którzy są szczególnie zainteresowani funkcjonowaniem uczelni, tzn. studentów.

Mimo sukcesu akcji i uzyskania cennych wyników badań, nie udało się niestety stworzyć banku problemów z maili przysyłanych przez studentów i kontynuować jego działania jako uczelnianej platformy. Lista zgłaszanych trudności została opracowana na podstawie głosów pojawiających się w wypełnionych kwestionariuszach ankiety. Raport został przekazany władzom rektorskim w formie drukowanej, upubliczniono go także w internecie, a link rozesłano do pracowników Uniwersytetu Śląskiego. Wyniki badań dotyczące Samorządu Studenckiego zostały zaprezentowane na posiedzeniu Uczelnianej Rady Samorządu Studenckiego, a szczegółowe wyniki dotyczące poszczególnych wydziałowych samorządów trafiły do przewodniczących wydziałowych rad samorządu studenckiego. Raport Napraw sobie Uniwersytet! jest także wykorzystywany w pracach Centrum Obsługi Studenta.