Stypendia START

Źródło: FNP

START to najdłużej (od 1993 roku) realizowany program Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Po raz 26. stypendia wręczono na Zamku Królewskim w Warszawie 26 maja br.

– Stypendia START kierujemy do osób, które są na kluczowym etapie życia, kiedy podejmują decyzję o kontynuacji bądź porzuceniu pracy badawczej. Dzięki stypendium mogą skoncentrować się na pracy naukowej, a jednocześnie zadbać o „start” życiowy: dom, rodzinę, zdrowie i edukację dzieci. Ale nie chodzi jedynie o godne wynagrodzenie, chodzi także o motywację, danie młodym ludziom szansy i możliwości samorealizacji – mówił prof. Maciej Żylicz, prezes FNP. – Ci młodzi naukowcy podejmują ważne tematy, nie trywialne, a trzeba dobrze znać warsztat, by odróżnić co jest prawdą, a co fałszem. To czasem praca ciężka jak wspinaczka, praca na granicy poznania.

Najlepsi z najlepszych

Podstawowym kryterium przyznawania stypendium jest wysoka jakość dorobku naukowego. Dwóch spośród stu laureatów tegorocznego konkursu otrzymało wyróżnienia z uwagi na to, że ich osiągnięcia badawcze zostały najwyżej ocenione przez recenzentów. Pierwszym z nich jest mgr Przemysław Mróz z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, którego badania przyczyniły się do zrozumienia mechanizmów wybuchów i ewolucji gwiazd nowych, struktury Galaktyki i pochodzenia ciemnej materii. Stworzył on unikalny na skalę światową atlas gwiazd nowych klasycznych. Drugi wyróżniony to dr inż. Michał Winiarski z Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Gdańskiej. Jest fizykiem i chemikiem, a jego prace dotyczą syntezy i badania właściwości nowych materiałów. Zajmuje się przede wszystkim związkami międzymetalicznymi. W ostatnim czasie udało mu się odkryć pięć nowych związków, z których dwa wykazują właściwości nadprzewodnikowe.

W ramach konkursu przyznawane jest także stypendium im. Prof. Barbary Skargi dla osoby, której badania wyróżniają się odważnym przekraczaniem granic pomiędzy różnymi dziedzinami nauki, otwierają nowe perspektywy badawcze i tworzą nowe wartości w nauce. W tym roku otrzymała je mgr Karolina Finc, absolwentka kognitywistyki z Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje ją plastyczność mózgu, szczególnie, w jaki sposób funkcjonuje on w trakcie procesów poznawczych i uczenia się. Laureatka łączy najnowsze osiągnięcia neuronauki poznawczej (cognitive neuroscience ) oraz nauki o sieciach (network science ).

Nowatorskie i przełomowe

Te określenia są najbardziej adekwatne do opisu dokonań stypendystów START. Mgr Ilona Kotlewska-Waś z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN stara się dowiedzieć, w jaki sposób postrzeganie siebie i innych wpływa na zdolności poznawcze, szybkość reakcji i pamięć. Wykazała, że wizerunek własnej twarzy pobudza procesy uwagowe, pamięciowe i emocjonalne w stopniu istotnie większym niż twarz osoby znanej z mediów, a nawet osoby, z którą pozostajemy w bliskiej relacji. Udało jej się też udowodnić, że refleksja nad cechami własnego charakteru powoduje silniejszą aktywność mózgu niż refleksja nad bliskimi osobami oraz że istnieją istotne różnice w procesach oceniania bliskich i obcych nam osób – na korzyść bliskich.

Jednym z kilku reprezentantów biologii medycznej jest dr Łukasz Przybył z Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN. – Stypendium otrzymałem za badania nad stanem rzucawkowym, czyli patologią ciąży – mówi. – Jestem współautorem 12 prac na ten temat, z czego trzech jako pierwszy autor. Dwa dni temu urodziła mi się druga córka i stypendium przeznaczę na potrzeby rodziny. Zaczynam przewód habilitacyjny. Zajmuję się teraz chorobą Huntingtona i jej kontekstem immunologicznym.

Mgr Krystian Iłkiewicz pracuje w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN. – W astronomii ważne są podróże do różnych obserwatoriów na świecie. Stypendium pozwoli mi nadal to robić. Interesują mnie tzw. gwiazdy symbiotyczne, czyli podwójne, składające się z dwu gwiazd. Jedna z nich to biały karzeł, czyli bardzo gorący obiekt, a druga – czerwony olbrzym, zimny obiekt, który jest dawcą masy dla białego karła. Koncentruję się na mechanizmach oddziaływania obu tych obiektów i wpływem tej relacji na ich ewolucję. Wprawdzie te gwiazdy to trzecia populacja, nie są więc tymi, które powstały na początku, ale wiedząc jak ewoluują będziemy mogli cofnąć się w czasie i spróbować odpowiedzieć na pytania dotyczące powstania naszego układu słonecznego.

W wymiarze praktycznym

Badania wielu laureatów mają wymiar praktyczny. Mgr inż. Żaneta Król, technolog żywności z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, jest współautorką opatentowanej metody tworzenia kompozytów na bazie substancji naturalnego pochodzenia. Opracowała sposób na produkcję jadalnych powłok ochronnych, otoczek i osłonek, które można stosować w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Pozwalają one na istotne ograniczenie ilości, a nawet wyeliminowanie konserwantów oraz wydłużenie czasu przechowywania produktów, przyczyniając się do poprawy jakości i bezpieczeństwa żywności, leków czy kosmetyków.

Dr inż. Barbara Muir mówi, że celem jej pracy jest wdrażanie wyników w przemyśle. – Nie będę uprawiać nauki dla nauki. W pracy doktorskiej zajmowałam się wytworzeniem sorbentów na bazie materiałów odpadowych, jakimi są popioły lotne, a następnie ich wykorzystaniem do sorpcji substancji zanieczyszczających wodę, np. związków organicznych i metali ciężkich. Popiół lotny przerabialiśmy na produkt handlowy. Po obronie doktoratu badaczka zatrudniła się w dziale badawczo-rozwojowym PGE Energia Ciepła S.A. i chce wdrażać w przemyśle energetycznym wyniki pracy doktorskiej i dalej prowadzić badania naukowe.