Dyscypliny określą strukturę uczelni

Drugie tegoroczne posiedzenie Uniwersyteckiej Komisji Nauki odbyło się w dniach 16-18 maja w Opolu. Komisja obradowała bez udziału gości. Głównym tematem poruszanym podczas posiedzenia były zmiany, które pociąga za sobą „Konstytucja dla Nauki”.

W pierwszej kolejności szeroko dyskutowano zmiany strukturalne uczelni, wynikające z Ustawy 2.0. Prorektorzy większości uniwersytetów przedstawili wstępne koncepcje planowanych zmian restrukturyzacyjnych na swoich uczelniach. Pomysłów było wiele: od pozostawienia obecnie istniejących wydziałów, przez proto-kolegia, po stworzenie kolegiów dziedzinowych skupiających kilka wydziałów. Ta ostatnia propozycja wydaje się być docelową strukturą większości uniwersytetów. Członkowie Komisji uznali, że liczba powoływanych do życia szkół doktorskich powinna być ograniczona, choć prezentowane propozycje były bardzo różnorodne i w zależności od uczelni zakładały utworzenie dwóch lub większej liczby szkół (do nawet 16). Zwrócono jednak uwagę, że kształt danej uczelni (jej struktura) bardzo silnie uzależniony jest od dyscyplin naukowych, których nowego wykazu Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wciąż nie opublikowało, pomimo iż minister Jarosław Gowin od dawna wspomina, że będzie to klasyfikacja zbliżona do tej, jaką stosuje OECD, obejmująca około 45 dyscyplin. Zebrani podnieśli również temat algorytmu finansowego, który obok dyscyplin i nowej kategoryzacji/ewaluacji gra istotną rolę w konstruowaniu struktury uczelni.

Uczestnicy spotkania wyrazili przekonanie, że większa władza powierzona rektorowi będzie scalać uniwersytet, a nie dzielić go, bez względu na przyjęty model restrukturyzacji.

Członkowie UKN, z inicjatywy prof. dr. hab. Ryszarda Naskręckiego, prorektora ds. nauki i współpracy międzynarodowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zastanawiali się nad organizacją i zasadami prowadzenia szkół doktorskich, które w myśl Ustawy 2.0 są zorganizowaną formą kształcenia w co najmniej dwóch dyscyplinach. Jednym z ważniejszych zapisów ustawy jest to, że szkoła doktorska może być prowadzona wspólnie przez uczelnię akademicką (która w „Konstytucji dla Nauki” jest zdefiniowana jako uczelnia prowadząca działalność naukową i posiadająca kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej jednej dyscyplinie naukowej albo artystycznej), instytuty PAN, instytuty badawcze lub instytuty międzynarodowe, z których każde posiada kategorię naukową A+, A lub B+ w co najmniej jednej dyscyplinie (art. 198.5). Ustawa stwierdza, że uczelnia akademicka może kształcić doktorantów w szkole doktorskiej powołanej przez rektora. Program kształcenia ustalany jest przez senat uczelni. Prof. Naskręcki zwrócił uwagę na dwie istotne daty związane z prowadzeniem szkół doktorskich. Pierwsza z nich dotyczy regulaminu szkoły, który musi pojawić się do 30.04.2019, druga zaś dotyczy zasad rekrutacji, które muszą zostać podane do wiadomości publicznej do 31.05.2019. Warto zaznaczyć, że przed stworzeniem regulaminu szkoły doktorskiej konieczne jest powstanie statutu uczelni, co uznano za poważne wyzwanie. Ustawa 2.0 wprowadza istotne zmiany w samym procesie kształcenia doktorantów, które może trwać od 6 do 8 semestrów. W ciągu 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia kształcenia doktorant musi przedstawić indywidualny plan badawczy, uzgodniony z promotorem, zawierający w szczególności harmonogram przygotowania rozprawy doktorskiej wraz z terminem jej złożenia. Realizacja tego planu podlega ocenie śródokresowej w połowie okresu kształcenia określonego w programie kształcenia. Oceny dokonuje trzyosobowa komisja, w skład której musi wchodzić co najmniej jedna osoba spoza podmiotu prowadzącego szkołę doktorską, posiadająca tytuł doktora habilitowanego lub profesora w dyscyplinie, w której przygotowywana jest rozprawa. Negatywna ocena skutkuje skreśleniem doktoranta z listy doktorantów, pozytywna zaś niesie za sobą podniesienie wysokości pobieranego stypendium. Kolejną nowością jest ewaluacja szkół doktorskich prowadzona przez KEN nie rzadziej niż co 6 lat.

Prof. Naskręcki zwrócił również uwagę na przepisy przejściowe, które określają, że studia doktorskie rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 odbywają się na starych zasadach, jednak nie dłużej niż do końca 2023 roku, a nadzór merytoryczny nad studiami doktoranckimi do 30.09.2019 sprawują jednostki organizacyjne uczelni, a po tym terminie podmioty wskazane w statutach uczelni.

Uczestnicy posiedzenia dyskutowali nad nowymi zasadami ewaluacji/parametryzacji nauki. Zwrócili uwagę, że jak dotąd nie jest znany bardzo podstawowy element parametryzacji, jakim jest sposób punktacji czasopism i wydawnictw. Podkreślono, że powinien on być bardziej zróżnicowany niż obecny, zaś na liście A powinno znaleźć się mniej pozycji niż dotychczas. Prorektorzy uznali, że najbardziej rozsądna liczba publikacji brana pod uwagę podczas parametryzacji to 4, ponieważ parametryzacja odbywa się co 4 lata, a każdy pracownik naukowy powinien opublikować przynajmniej jedną pracę rocznie. Podkreślano, że bez rzetelnej symulacji ta liczba równie dobrze może wynosić 3, jak i 5. Zasady przyszłej parametryzacji z listami czasopism i wydawnictw powinny pojawić się na tyle wcześnie, by można było wnieść uwagi do projektu, a nie do ostatecznej wersji rozporządzenia.