Subwencja jest lepsza
Prof. Jerzy Gwizdała, rektor Uniwersytetu Gdańskiego przedstawia zalety subwencji w porównaniu z obecnym sposobem finansowania szkół wyższych w formie dotacji celowych.
Dotychczasowa dotacja na działalność dydaktyczną stanowi przychód roku, na który została przyznana, natomiast dotacja na działalność statutową stanowi przychód danego roku do wysokości poniesionych kosztów. Jej wykorzystanie możliwe jest do końca roku następującego po tym, na który została przyznana. Każda z tych dotacji jest przyznawana na podstawie odrębnych algorytmów. W projekcie ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce zaproponowano co prawda korzystną zmianę finansowania, zakładającą przyznanie jednej dotacji na zadania związane z utrzymaniem potencjału dydaktycznego oraz na zadania związane z utrzymaniem potencjału badawczego, którą można określić jako dotację dydaktyczno-badawczą o charakterze podmiotowym (w myśl art. 365 ust. 1 projektu ustawy). Ale zmiana ta wydawała się jednak niewystarczająca, gdyż nadal posiadała ograniczenia, które wynikają z samego faktu, iż jest ona dotacją, ze wszelkimi jej ograniczeniami w zakresie dysponowania i rozliczania przyznanych środków przez uczelnie. Niejasny jest ponadto sposób rozliczania tak określonej, jednej dotacji. Przy braku projektu rozporządzenia w sprawie zasad gospodarki finansowej uczelni oraz algorytmu podziału „nowej dotacji”, powstaje wiele niewiadomych, zarówno co do zasad przyznawania, jak i wydatkowania i rozliczania środków finansowych w ramach dotacji.
Kierując się potrzebą zwiększenia elastyczności oraz efektywności finansowania zadań dydaktycznych i naukowo-badawczych uczelni, na etapie prac nad nową ustawą o szkolnictwie wyższym zaproponowałem rozważenie zastąpienia dotacji podmiotowej dla jednostek szkolnictwa wyższego subwencją. Subwencja – jako dofinansowanie przeznaczone na całość zadań realizowanych przez daną instytucję – umożliwia wewnętrzny podział środków w uczelni w taki sposób, aby maksymalizować efektywność wydatków na poszczególne cele. Subwencja może być wydatkowana w dłuższym okresie czasu, bez konieczności dokonywania zwrotu po upływie roku budżetowego. Umożliwiałoby to lepsze z punktu widzenia ekonomicznego zarządzanie przedsięwzięciami, których horyzont czasowy wykracza poza dany rok budżetowy. Takich przedsięwzięć w różnych sferach działalności uczelni jest wiele. Zastąpienie dotacji subwencją, w połączeniu z większą odpowiedzialnością rektorów za całość spraw zarządzania uczelnią, stwarza szanse na pozbycie się wielu ograniczeń wynikających ze sztywnych reguł korzystania z dotacji. Menadżerskie podejście do kierowaniu uczelnią wymaga maksymalnej elastyczności w dysponowaniu przyznanymi środkami finansowymi.
Warto także zauważyć, że już obecnie z systemu finansowania za pomocą subwencji przekazywanej organom samorządu terytorialnego korzystają niższe szczeble edukacji w Polsce (szkoły podstawowe, gimnazja i średnie). Rozwiązanie takie jest również stosowane w wielu krajach na świecie.