Studia polskie na uniwersytetach Columbia i Cambridge

Porozumienie UW i CU 14.07.2017 podpisują (od lewej): prof. Włodzimierz Bolecki, wiceprezes FNP, prof. Sir Leszek Borysiewicz, rektor Uniwersytetu w Cambridge, prof. Marcin Pałys, rektor Uniwersytetu Warszawskiego.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej zainicjowała i doprowadziła do końca dwa przedsięwzięcia polegające na utworzeniu studiów polskich na amerykańskim Uniwersytecie Columbia i Uniwersytecie Cambridge w Wielkiej Brytanii. Starania Fundacji i wielu podmiotów, z którymi współpracowała, trwały ponad 20 lat. Przedstawiamy kalendarium uruchamiania w tych czołowych zagranicznych uniwersytetach studiów polskich, dla których określono ramy organizacyjne, zebrano wymagane środki i utworzono fundusze żelazne, A w drodze międzynarodowych konkursów powołano kierowników oraz doprowadzono do uruchomienia kształcenia w zakresie historii, zagadnień społecznych oraz kultury i języka polskiego.

Kalendarium tworzenia studiów polskich w USA i WB

Uniwersytet Columbia, USA

1995-2003 – rozmowy pomiędzy Fundacją Kościuszkowską (NYC) a Fundacją na rzecz Nauki Polskiej na temat ewentualnego wsparcia studiów polskich za granicą. Szukanie partnerów, formuły programowej i zasad finansowania. Ustalenie formuły studiów: studia polskoznawcze w kontekście regionalnym (nie tylko filologiczne); adresowane do studentów międzynarodowych; tylko najlepsze uniwersytety; placówka naukowo-dydaktyczna całkowicie zintegrowana ze strukturą uniwersytetu; solidna uniwersytecka baza biblioteczna w zakresie studiów polskich; finansowanie przez założenie kapitału żelaznego (finansowanie w formule „na wieczność”); wyłonienie kierownika studiów w drodze otwartego, międzynarodowego konkursu. Decyzja o wyborze Columbia University. Przygotowania do podpisania umowy: FNP-CU-FK.

2005-2009 – 27 maja 2005 podpisanie umowy z Columbia University. FPN wpłaca 250 tys. USD inicjując w ten sposób budowę funduszu żelaznego. Zbieranie w USA i w Polsce środków w celu utworzenia kapitału żelaznego (endowement) na bezterminowe finansowanie Katedry Polskiej w Uniwersytecie Columbia (NYC). Wspólne akcje promocyjne FK, FNP i polskiego MSZ (konsulat w NYC). Wśród Polonii i polsko-amerykańskiego biznesu do listopada 2007 r. zdołano uzbierać ponad 700 tys. dolarów.

Listopad 2007 – włączenie się do projektu Konsulatu Generalnego RP w Nowym Jorku. Od tej chwili projekt prowadzili wspólnie FNP, Konsulat Generalny w Nowym Jorku oraz Uniwersytet Columbia (reprezentowany przez prof. Johna Micgiela).

Grudzień 2007 – maj 2008 – 103 spotkania z potencjalnymi donatorami. Pozyskano deklaracje wielu firm krajowych o przeznaczeniu donacji na utworzenie minimalnego kapitału żelaznego niezbędnego do utworzenia Katedry (w wysokości 3 mln USD).

Czerwiec 2008 – luty 2009 – przygotowywanie rozwiązań finansowo-prawnych umożliwiających przekazanie Uniwersytetowi Columbia zebranych w Polsce środków.

Marzec 2009 – przekazanie zgromadzonych środków Uniwersytetowi Columbia za pośrednictwem Fundacji Edukacji Rynku Kapitałowego (FERK) przy warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

Jesień 2009 – formalne utworzenie na Uniwersytecie Columbia kapitału żelaznego dla Katedry Polskiej (Polish Chair).

Grudzień 2009 – Columbia ogłasza pierwszy konkurs na stanowisko profesora nauk społecznych w Katedrze Polskiej.

Wiosna 2011 – W związku z nierozstrzygnięciem pierwszego konkursu Columbia zmienia afiliację przyszłej Katedry Polskiej z Wydziału Spraw Międzynarodowych na Wydział Historii i ogłasza drugi międzynarodowy konkurs, tym razem w zakresie historii. Propozycję objęcia Katedry otrzymuje dr Natalia Nowakowska, Brytyjka polskiego pochodzenia pracująca na Uniwersytecie w Oksfordzie. Po negocjacjach z CU i z powodów rodzinnych dr Nowakowska zrezygnowała z objęcia Katedry Polskiej.

Lipiec 2013 – wznowienie konkursu na stanowisko profesora w Katedrze Polskiej. W kwietniu 2014 wygrywa go dr Małgorzata Mazurek, absolwentka UW i stypendystka FNP, przebywająca w Uniwersytecie Columbia w ramach europejskiego stypendium Marii Curie.

Lipiec 2014 – dr M. Mazurek rozpoczyna kierowanie Katedrą.

Październik 2014 – uruchomienie zajęć w Katedrze Polskiej UC.

Uniwersytet Cambridge, Wielka Brytania

2008 i nast. – FNP deklaruje, że chciałaby zainicjować także w Europie powstanie studiów polskich finansowanych z kapitału żelaznego. Fundacja wybiera dwa kraje: Niemcy i Wielką Brytanię.

2008-2012 – Fundacja prowadzi rozmowy z partnerami zagranicznymi, w wyniku których otrzymuje propozycję wsparcia Polish Studies na Oxford University (Pembroke College; St. Antony’s College), Aberdeen University, Cambridge University oraz London University. Fundacja prowadzi sondażowe rozmowy z władzami i potencjalnymi wykładowcami Polish Studies na tych uniwersytetach, uzależniając swoją decyzję od zakończenia tworzenia Polish Chair (Katedry Polskiej) w Uniwersytecie Columbia.

2011 – inicjatywą FNP interesuje się Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki, która – z pomocą innych instytucji niemieckich – wyłania w trybie konkursu dwa niemieckie uniwersytety (w Jenie i w Halle) w celu wspólnego prowadzenia Studiów Polskich w formule programowej zbliżonej do proponowanej przez FNP.

2012 – Fundacja rozpoczyna sondażowe rozmowy z Cambridge University, z Fundacją Grabowskiego (UK) i polskim MSZ w celu znalezienia sposobu utworzenia Studiów Polskich w Cambridge.

2013 – z inicjatywy rektora (vice Chancelor) Cambridge University, prof. Sir Leszka Borysiewicza, przygotowano na CU czteroletni program p.n. „Studia Polskie for XXIst Century” z propozycją finansowego poparcia go przez polski MSZ (ambasada Polski w UK). Zakończenie międzynarodowego konkursu i powstanie Polish Chair na Columbii.

2013/2014 – rozmowy FNP z polskim MSZ i partnerami brytyjskimi. Fundacja deklaruje wsparcie inicjatywy Cambridge University, proponując równocześnie utworzenie kapitału żelaznego po roku 2018 r. na bezterminowe finansowanie Studiów Polskich w Cambridge oraz włączenie do nich także badaczy spraw polskich pracujących na innych uniwersytetach brytyjskich. W rezultacie rozmów inicjatywę prof. Borysiewicza wspierają finansowo: FNP (110 tys. funtów) oraz trzy prywatne instytucje brytyjskie: Fundacja Grabowskiego, Fundacja Zdanowskiego i Uniwersytet w Cambridge. Utworzono Fundusz (340 tys. funtów), który pozwala na utrzymanie Studiów Polskich w latach 2014-2018.

W wyniku międzynarodowego konkursu kierownikiem Studiów Polskich w Cambridge zostaje dr Stanley Bill, Australijczyk (absolwent uczelni w UK i USA), wykładowca uniwersytecki i tłumacz, który mieszkał i pracował przez wiele lat w Polsce (Bielsko-Biała, Kraków) jako nauczyciel języka angielskiego.

Październik 2014 – inauguracja czteroletnich Studiów Polskich w Cambridge, obejmujących zajęcia z języka, literatury, sztuki i kultury Polski z uwzględnieniem zagadnień społecznych i historycznych. W ramach programu organizowane są także wydarzenia otwarte, m.in. wykłady gościnne, debaty, konferencje, pokazy filmowe oraz spotkania z pisarzami i artystami.

2014-2015 – zorganizowane przez dr. Billa Studia Polskie w Cambridge okazują się bezprecedensowym sukcesem. Rosnąca liczba studentów stacjonarnych (ok. 30 osób), cykliczne debaty na tematy polskie, na które z powodu brak miejsc trzeba się zapisywać, konferencje międzynarodowe (m.in. polsko-ukraińska), zainteresowanie mediów brytyjskich, wszystko to staje się bardzo ważną promocją Polski w centrum brytyjskiego świata uniwersyteckiego. Fundacja ocenia, że znaczenie Studiów Polskich w Cambridge dla promowania wizerunku Polski w świecie (studenci są społecznością wielonarodową) jest nie do przecenienia i rozpoczyna działania na rzecz zapewnienia stabilnego finansowania tych Studiów.

2015-2016 – Fundacja przedstawia ten projekt kilku polskim firmom, które wyrażają chęć wsparcia kolejnego etapu, uzależniając swoją decyzję od wcześniejszego zebrania kapitału żelaznego.

 

Odsłonięcie Drzewa Sierpińskiego w Cambridge

Luty 2016 – FNP organizuje w Belwederze konferencję Studia o Polsce za granicą: University of Cambridge (na wzór analogicznej konferencji z 2007 r. Polish Studies Abroad: Columbia University ), inicjującą zbieranie środków na założenie kapitału żelaznego, z którego będzie finansowana dalsza działalność ośrodka Studiów Polskich w Cambridge. Wzięli w niej udział m.in. minister nauki i szkolnictwa wyższego, premier Jarosław Gowin, rektor CU, prof. Sir Leszek Borysiewicz, wykładowcy Cambridge University (w tym szef Studiów Polskich, dr Bill), polscy przedsiębiorcy, przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Ministerstwa Skarbu Państwa).

Grudzień 2016 – Fundacja przedstawia projekt ministrowi rozwoju i finansów Mateuszowi Morawieckiemu, wskazując na zagrożenia, jakie dla wizerunku Polski oraz dokonanych już inwestycji mogłoby spowodować zamknięcie Studiów Polskich w Cambridge z powodu braku ich finansowania po roku 2018.

Rząd RP podejmuje decyzję o przeznaczeniu 15,5 mln zł (równowartość 3 mln funtów) oraz przekazaniu ich Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego w celu założenia kapitału żelaznego dla Studiów Polskich w Cambridge. MNiSW i FNP wybierają Uniwersytet Warszawski jako partnera dla Uniwersytetu w Cambridge. Fundacja uznaje, że jej rola w tym projekcie jest zakończona i przekazuje Uniwersytetowi Warszawskiemu know how na dalsze prowadzenie projektu. UW podpisuje z MNiSW umowę o warunkach przekazania 15,5 mln zł na założenie kapitału żelaznego Studiów Polskich w Cambridge.

6 lutego 2017 – spotkanie przedstawicieli UW, FNP i Cambridge University w celu określenia formalnych warunków przekazania środków na w/w kapitał żelazny, formuły prowadzenia Studiów Polskich oraz współpracy UW i CU w zakresie badań naukowych i wymiany pracowników. Zapada decyzja o powołaniu Komitetu Doradczego (Advisory Board), złożonego z przedstawicieli CU, UW i FNP, który ma być forum wymiany opinii nt. Studiów Polskich i strategicznej współpracy UW-CU.

Marzec – lipiec 2017 – rozmowy pomiędzy UW, Cambridge University oraz MNiSW w celu doprecyzowania warunków przekazania środków na kapitał żelazny oraz prowadzenia Studiów Polskich w Cambridge.

Odsłonięcie Drzewa Sierpińskiego w Cambridge

Stanley Bill podczas uroczystości z okazji
podpisania umowy na UW 28.09.2017

14 lipca 2017 – uroczystość podpisania w Cambridge, pomiędzy UW i CU, dokumentu pn. Grant Agreement, dotyczącego finansowych aspektów projektu i przekazania środków na założenie kapitału żelaznego w Cambridge.

28 września 2017 – podpisanie na Uniwersytecie Warszawskim pomiędzy UW, CU i FNP Memorandum of Understanding dotyczącego zasad kontynuacji Studiów Polskich na Uniwersytecie Cambridge po 2018 r. oraz strategicznej współpracy między tymi uniwersytetami. W uroczystości biorą udział minister nauki i szkolnictwa wyższego, premier Jarosław Gowin, prof. Marcin Pałys, rektor UW, rektor CU, prof. Sir Leszek Borysiewicz, prof. Maciej Żylicz prezes FNP, przedstawiciele środowiska naukowego i ambasady brytyjskiej wykładowcy Cambridge University.

Umowa pomiędzy uczelniami umożliwia współpracę we wszystkich obszarach wspólnego zainteresowania (nie tylko w obszarze studiów polskich), np. w zakresie wymiany studentów i wykładowców, tworzenia wspólnych projektów badawczych, organizacji konferencji i innych form współpracy naukowej. Pierwsze posiedzenie Komitetu Doradczego, w skład której weszli przedstawiciele Uniwersytetu w Cambridge, Uniwersytetu Warszawskiego i Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.