Erasmus: Jest co świętować!

Trudno uwierzyć, że droga do Erasmusa – programu edukacyjnego, który jest dziś uważany za sztandarową inicjatywę Unii Europejskiej – nie była łatwa. Powstał on na mocy decyzji Rady Ministrów ówczesnych Wspólnot Europejskich z 15 czerwca 1987 r., ale próby przekonania decydentów do przeznaczenia środków na współpracę europejskich szkół wyższych, umożliwiającą wymianę studentów, pracowników akademickich, realizowanie wspólnych studiów czy projektów dydaktycznych, były podejmowane już w latach 60. Jedną z pomysłodawczyń programu Erasmus jest prof. Sofia Corradi, włoska stypendystka Fundacji Fulbrighta, która po bardzo owocnym dla jej rozwoju rocznym pobycie w Stanach Zjednoczonych miała ogromne trudności z zaliczeniem przedmiotów i egzaminów zdanych w USA do programu studiów, jakie odbywała we Włoszech. Stwierdziła ona, że studia oraz praca dydaktyczna w innym kraju przynoszą tak wiele korzyści, że trzeba zadbać o utworzenie systemowego rozwiązania, które by pozwoliło na uznanie dorobku akademickiego po powrocie na własną uczelnię. Batalia o Erasmusa (który wtedy jeszcze nie miał swojej nazwy) została rozpoczęta.

Pierwszy rok akademicki z Erasmusem – 1987/88 – zakończył się wyjazdami 3244 studentów na semestralne lub roczne studia do innego kraju WE. Na wynik ten zapracowały uczelnie z 11 krajów. Najwięcej studentów wysłała wtedy za granicę Wielka Brytania (925), najmniej Portugalia (25). Skromnie w porównaniu z dzisiejszymi dziesiątkami tysięcy studentów korzystającymi każdego roku z wyjazdów z Erasmusem. W 2002 r. świętowano wyjazd milionowego studenta, w roku 2009 – dwumilionowego, w roku 2013 – trzymilionowego. Dzisiaj statystyki potwierdzają przekroczenie liczby 4 milionów stypendystów. Równie dynamicznie rozwijała się wymiana pracowników uczelni; w pierwszych latach istnienia programu tylko nauczycieli akademickich, od roku 2007 także pracowników administracji uczelnianej.

Po 30 latach w programie uczestniczą 33 kraje, które wysyłają za granicę ponad 200 tys. studentów. Do tej imponującej wartości należy dodać ponad 50 tys. wyjazdów pracowników i dziesiątki edukacyjnych projektów wielostronnych. Dzięki Erasmusowi powstają inspirujące, innowacyjne i atrakcyjne programy kształcenia, a studenci uczęszczają do uczelni otwartych na zagranicznych żaków i profesorów oraz kształtujących świadomych i odpowiedzialnych obywateli, którzy są nastawieni na zdobywanie aktualnej wiedzy oraz nabywanie umiejętności pożądanych na rynku pracy.

Polska dołączyła do programu Erasmus w 1998 r. Pierwszy rok obecności w programie zaowocował wyjazdami 1426 studentów z polskich uczelni oraz przyjazdami do Polski 220 studentów z innych krajów. Ten wynik w roku akademickim 1998/99 został wypracowany przez 46 polskich szkół wyższych.

Jak wygląda udział Polski w Erasmusie w roku 2017, czyli po blisko 20 latach od chwili, kiedy dołączyliśmy do programu? Około 300 uczelni posiadających Kartę Erasmusa dla szkolnictwa wyższego (to dokument nadawany przez Komisję Europejską, uprawniający uczelnię do udziału i otrzymywania dofinansowania w różnych akcjach i działaniach programu Erasmus+), około 260 szkół wyższych uczestniczących w wymianie studentów i pracowników, ponad 16 tys. studentów polskich uczelni corocznie podejmujących z Erasmusem studia lub praktykę za granicą, ponad 13 tys. zagranicznych studentów wybierających Polskę jako kraj studiowania lub realizacji praktyki.

Najbardziej spektakularna zmiana to równoważenie się wymiany studentów wyjeżdżających i przyjeżdżających do Polski: w roku 1998/99 na jednego studenta przyjeżdżającego do naszego kraju przypadało ponad sześciu stypendystów wyjeżdżających, teraz ta proporcja zdecydowanie się wyrównuje. Liczba studentów przyjeżdżających do Polski na stypendia Erasmusa wzrosła ponad pięćdziesięciokrotnie! To sukces wypracowany głównie dzięki grupie najbardziej aktywnych uczelni polskich, które są coraz bardziej rozpoznawalne i cenione jako instytucje docelowe dla studentów zagranicznych.

W roku 2014 Polska zajmowała piątą pozycję w rankingu krajów wysyłających studentów w programie Erasmus, była liderem pod względem realizowanych wyjazdów pracowników i dysponowała na ten cel budżetem prawie 46 milionów euro.

Co jest tak pięknego i wartościowego w Erasmusie, że dzisiaj trudno sobie wyobrazić, że go nie ma? Erasmus zmienia. Motto programu w obecnej perspektywie finansowej brzmi: „Zmienia życie, otwiera umysły”. Innymi słowy wpływa, a to oddziaływanie jest w znakomitej większości przypadków pozytywne.

Wpływ Erasmusa należy rozpatrywać jednocześnie na trzech poziomach: uczestnika i jego otoczenia, uczelni (instytucji szkolnictwa wyższego realizującej projekt) oraz całego sektora szkolnictwa wyższego. Uczestnicy programu oceniają ten wpływ (czyli zaistniałą w nich zmianę) bardzo pozytywnie – aż 95,8% studentów na pytanie: „Czy jest Pani/Pan zadowolona/y z wyjazdu na stypendium Erasmusa?” odpowiedziało: „Bardzo zadowolona/y” lub „Raczej zadowolona/y”. Uczelnie, mimo tęsknoty za strukturą Erasmusa z poprzednich lat, doceniają nowy program za bezsprzeczną pomoc w ich umiędzynarodowieniu, które prowadzi do lepszej jakości i atrakcyjności oferowanego kształcenia. Większość polskich szkół wyższych, dobrze dzisiaj radzących sobie z opracowywaniem misji i długofalowych strategii działania, pierwsze kroki w tym zakresie stawiała przygotowując założenia do Erasmus Policy Statement . Większość uczelni zgodzi się zapewne ze stwierdzeniem, że Erasmus doskonale przygotował je do przyjmowania studentów na pełne studia i pozwolił rozszerzyć grono międzynarodowych partnerów. Szkoły wyższe wykorzystują Erasmusa do tworzenia systemowych rozwiązań podnoszenia kompetencji swoich pracowników, zarówno dydaktycznych, jak i administracyjnych. Erasmus jest wspaniałym forum wymiany myśli i poglądów pomiędzy osobami z różnych krajów. Wreszcie Erasmus to siła sprawcza, utworzenia i skutecznego wdrożenia systemu ECTS (Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji Osiągnięć), który dąży do zharmonizowania krajowych systemów szkolnictwa wyższego w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego zainicjowanego w 2010 r. Wpływ Erasmusa na otwarcie się stypendystów na inne nacje, kultury i języki jest nie do przecenienia. Wzajemne zrozumienie, tolerancja, poszanowanie inności to niezaprzeczalne i być może najważniejsze osiągnięcie programu. Ponieważ kształtowanie kompetencji, które pozwalają czuć się obywatelem świata, musi odbywać się w bezpośredniej interakcji z innymi.