NCN nagradza po raz piąty

Fot. Michał Niewdana

Dr Szymon Świeżewski, prof. Anna Brożek oraz dr hab. Adam Rycerz to laureaci przyznanej w tym roku po raz piąty Nagrody Narodowego Centrum Nauki. Każdy z badaczy otrzymał 50 tysięcy złotych za osiągnięcia w zakresie badań podstawowych. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się 10 października w Krakowie.

Nagrodę NCN 2017 w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce otrzymała prof. Anna Brożek z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego za skonstruowanie oryginalnych teorii funkcji zdań pytających i rozkazujących, a także za uzupełnienie historii filozoficznej Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, poprzedzone drobiazgowymi badaniami archiwalnymi.

– Jednym z praktycznych celów logiki jest minimalizowanie ryzyka błędów w trzech typach procesów: zdobywania wiedzy, jej przetwarzania i jej przekazywania – wyjaśnia prof. Brożek. – Moje badania przyczyniają się do realizacji tego celu poprzez logiczną analizę funkcji pytań i imperatywów. Wyrażenia te odgrywają istotną rolę we wszystkich wspomnianych procesach: poznawczych, myślowych i komunikacyjnych.

W obszarze nauk o życiu nagrodzono dr. Szymona Świeżewskiego z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN. Kapituła nagrody doceniła zwłaszcza jego prace nad wykazaniem funkcji IncRNA w regulacji kluczowych etapów rozwoju roślin – kiełkowania i kwitnienia.

– Badam mechanizmy kontrolujące czas spoczynkowy nasion. Jednocześnie staram się wykorzystywać zalety mojego systemu badawczego do odkrywania nowych uniwersalnych mechanizmów regulacji ekspresji genów – mówi dr Świeżewski.

Ostatni z laureatów, wyróżniony w obszarze nauk ścisłych i technicznych, to dr hab. Adam Rycerz z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Krakowskiego fizyka nagrodzono za analizę teoretyczną kwantowego transportu ładunku w nanoukładach grafenowych. Za szczególnie ważne dokonanie laureata Kapituła uznała zaproponowanie mechanizmu kontroli polaryzacji prądu w przestrzeni dolinowych stopni swobody za pośrednictwem pól elektrostatycznych.

– W teorii materii skondensowanej fascynuje mnie zwłaszcza możliwość przewidywania, stosunkowo niewielkim nakładem sił i środków, zupełnie nowych, nieznanych wcześniej zjawisk fizycznych, których praktyczne wykorzystanie jest właściwie w zasięgu ręki – mówi Adam Rycerz. – Chociaż przypadki, kiedy realizacja tak nakreślonego planu zakończyła się sukcesem można policzyć na palcach jednej ręki – zwykle to odkrycie doświadczalne poprzedzało żmudny proces budowania teorii – zaniechanie podobnych prób z pewnością będzie oznaczało koniec cywilizacji.

Nagroda NCN ma na celu promowanie wybitnych naukowców prowadzących badania podstawowe w Polsce. Laureatem może zostać uczony do 40. roku życia, a wyróżnione osiągnięcia muszą powstać w wyniku prac eksperymentalnych i teoretycznych podejmowanych przede wszystkim w celu zdobycia nowej wiedzy, bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne. W konkursie uwzględniane są projekty prowadzone w polskich jednostkach naukowych i udokumentowane publikacjami, również afiliowanymi w Polsce. Nagroda jest przyznawana corocznie od 2013 r.

Nagroda NCN służy nie tylko wyróżnieniu najwybitniejszych młodych talentów polskiej nauki, ale też nawiązywaniu kontaktów między światem nauki i gospodarki. Nagrodę fundują przedsiębiorcy działający na polskim rynku. W tym roku inicjatywę wsparli: Grupa Adamed, Grupa Azoty, Jastrzębska Spółka Węglowa oraz PKN Orlen. Przedstawiciele tych firm brali udział w pracach Kapituły oceniającej kandydatów do Nagrody, a następnie wręczali nagrody laureatom. W skład Kapituły wchodzą też przedstawiciele Rady oraz dyrekcja NCN. W rym roku do nagrody zgłoszono 42 kandydatury.