Odkrycie, że ziemia nie leży w centrum wszechświata (Kopernik 1473-1543), ludzie są potomkami zwierząt (Darwin 1809-1882) a człowiek nie jest wyłącznym panem swojej świadomości (Freud 1856-1939) należą do najwybitniejszych intelektualnych dokonań ludzkości w zakresie samodegradacji. Prawdy te z trudem przedzierały się do powszechnej świadomości. Zarówno ze względów religijnych (teologicznego antropocentryzmu), jak i z powodu dyskomfortu wywołanego refleksją, że człowiek nie jest miarą wszechrzeczy.

Zdolność do autorefleksji jest cechą swoiście ludzką. Ma swoje złe i dobre strony. Złą jest wspomniany dyskomfort godzący w poczucie własnej wyjątkowości w świecie. Dobrą – ponieważ pozwala uwolnić się od destruktywnego poczucia odpowiedzialności za wszystko. Może osłabiać patogenne dla naszej psychiki, niezawinione poczucie winy oraz być źródłem tolerancji i wyrozumiałości dla niektórych naszych poczynań.

Człowiek nie jest jednowymiarowy. Jest wytworem zarówno natury, jak i kultury. Natura, za pośrednictwem instynktów, zapewnia mu jednostkowe i gatunkowe przetrwanie. Kultura, jako rezultat niezadowolenia z tego, w co wyposażyła go natura, umożliwia życie wartościowe.

Rezultatem niezadowolenia człowieka ze stanu wiedzy o sobie i swoim otoczeniu jest nauka jako wytwór kultury. Osiągnięcia nauki o organicznym i nieorganicznym środowisku człowieka są przedmiotem wszechstronnego kształcenia na wszystkich szczeblach szkolnej edukacji. Nauka o tym, kim jest człowiek, występuje w programach nauczania szkolnego śladowo i wykazuje tendencje do dalszej marginalizacji.

Nie trzeba się odwoływać do takich przykładów, jak terroryzm, rasizm, ksenofobia czy homofobia, jako bezpośrednich lub pośrednich skutków niewiedzy o tym, kim jest człowiek. Wystarczy wskazać na rosnący irracjonalny sprzeciw rodziców wobec szczepień ochronnych ich dzieci, aby zrodziła się wątpliwość, czy możemy być dumni z naszej nominalnej przynależności do gatunku Homo sapiens.