Raport ten został opracowany przez Zespół Redakcyjny komisji i po dyskusji oraz szczegółowej analizie pozytywnie zaopiniowany przez Zespół Konsultantów 31 maja 2017 r. na posiedzeniu komisji z udziałem przewodniczącego KRASP, rektora Politechniki Warszawskiej, prof. Jana Szmidta oraz gościa komisji, rektora Uniwersytetu Zielonogórskiego, prof. Tadeusza Kuczyńskiego.

Najważniejszą częścią Raportu nr 2 jest propozycja jednego z działów projektu Ustawy 2.0, w naszej intencji nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, wraz z wnioskowaną przez komisję zmianą układu jej treści. Projekt proponowanego spisu treści został zaproponowany w p. 2 raportu.

W jego p. 3 przedstawiono streszczenie najważniejszych, proponowanych przez komisję rozwiązań legislacyjnych, dotyczących przede wszystkim organów uczelni.

Opracowany przez Zespół Redakcyjny tekst proponowanego brzmienia wybranych przepisów nowej ustawy obejmuje, uznawany za jeden z kluczowych, Dział III, pt. Ustrój uczelni , z rozdziałami poświęconymi statutowi, organom, organizacji i jednostkom międzyuczelnianym (p. 4 Raportu nr 2 ).

W tekście wykorzystano treści części aktualnie obowiązujących regulacji (ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, tekst jednolity). Zespół jest bowiem przekonany, że nowa ustawa może, a nawet powinna zawierać powtórzenie napisanych w sposób niebudzący wątpliwości, wybranych fragmentów ustawy – swej poprzedniczki, które dobrze sprawdziły się w praktyce w minionych latach.

Nowe elementy w treści zaproponowanego Działu III: Ustrój uczelni

Komisja KRASP zebrała i przedstawiła wspólnie (w jednym artykule) propozycje zasadniczych delegacji do statutu uczelni, przenosząc do tego dokumentu delegacje i regulacje usunięte z innych działów i rozdziałów ustawy, z jednoczesnym odwołaniem się do zasady domniemania kompetencji regulacyjnych statutu. Artykuł w brzmieniu „Sprawy związane z funkcjonowaniem uczelni nieuregulowane w ustawie określa statut uczelni (…)” [Art. 17] powinien zostać umieszczony w Dziale I nowej ustawy, jak to ma miejsce w aktualnie obowiązującej ustawie.

Komisja przedstawiła koncepcję organów uczelni, w tym ich rodzaje, skład i kompetencje, kierując się uzasadnionym przekonaniem o niezbędności wprowadzenia do ustawy tych regulacji. Dotyczy to senatu, rektora i konwentu.

Kompetencje senatu przedstawiono wspólnie w jednym artykule, ze spełnieniem warunku istotnego zwiększenia kompetencji rektora.

Wprowadzono zasadę, że strategię rozwoju uczelni senat uchwala wraz z określeniem środków na jej wdrażanie, z ewentualnym wskazaniem funduszu rozwoju jako jednego z ich źródeł.

Komisja zwiększyła zakres kompetencji rektora, a w tym zaproponowała: przeniesienie decyzji w sprawie liczby miejsc na poszczególnych kierunkach studiów stacjonarnych na dany rok akademicki z kompetencji senatu do zakresu uprawnień rektora; explicite przyznanie rektorowi prawa do dysponowania finansami uczelni; przyznanie mu prawa do kształtowania struktury uczelni z uwzględnieniem rodzajów jednostek, na warunkach i w trybie wskazanych w statucie (statut nie określałby struktury uczelni); przekazanie rektorowi kompetencji do powoływania, odwoływania prorektorów i określenia zakresu ich obowiązków (w uczelni, w której statut przewiduje istnienie podstawowych jednostek organizacyjnych analogiczne kompetencje ma kierownik tej jednostki w odniesieniu do powoływania swoich zastępców, o ile statut tak stanowi); przyznanie rektorowi wyłącznego prawa do przedstawienia kandydatów na kierownika jednostki podstawowej w uczelniach, w których takie jednostki działają; powierzanie rektorowi uprawnienia do określania organizacji potwierdzania efektów uczenia się; wprowadzenie regulacji, że rektor decyduje w sprawach zatrudniania i zwalniania pracowników uczelni na zasadach określonych w ustawie, ale działając w określonym przez siebie trybie.

Komisja KRASP zaproponowała zmiany dotyczące składu i kompetencji konwentu, który zyskuje umocowanie ustawowe organu kolegialnego uczelni o charakterze obligatoryjnym, liczącego 5-9 członków, wybieranego przez senat, z nie mniej niż połową członków (w tym przewodniczącym) z grona osób niezatrudnionych w uczelni, z kompetencjami: stanowiącymi i wyłącznymi w sprawie poszukiwania, znalezienia i zgłoszenia kandydatów na rektora (co najmniej dwóch), opiniodawczymi w odniesieniu do wybranych dokumentów uczelni o kluczowym znaczeniu.

Wprowadzono następujące ustawowe ograniczenia i wymogi kompetencyjne dotyczące biernego prawa wyborczego do konwentu, tak aby zmniejszyć ryzyko upolitycznienia tego organu:

„(…) Art. 9. 1. [Art. 63] Skład konwentu uczelni publicznej oraz tryb jego wyboru określa statut.

2. Członków konwentu w liczbie od 5 do 9 w tym przewodniczącego wybiera na kolejną kadencję organów uczelni senat bezwzględną większością głosów, z zastrzeżeniem ust. 7-8. Co najmniej połowę członków konwentu, w tym przewodniczącego wybiera się spośród osób niebędących pracownikami danej uczelni.

3. Członkiem konwentu uczelni publicznej może zostać osoba posiadająca tytuł zawodowy magistra, spełniająca co najmniej jedno z następujących wymagań kwalifikacyjnych:

1) posiada doświadczenie w zarządzaniu uczelnią lub jej podstawową jednostką organizacyjną;

2) posiada doświadczenie we współpracy z uczelniami w zakresie realizacji ich misji i wykazuje się znajomością uwarunkowań działania uczelni;

3) jest ekspertem w sprawach zarządzania systemem szkolnictwa wyższego i nauki lub polityki proinnowacyjnej, legitymującym się dorobkiem naukowym lub zawodowym w tym zakresie;

4) wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w zakresie prawnych lub ekonomicznych warunków funkcjonowania uczelni, potwierdzonym w praktyce zawodowej;

5) jest uznanym specjalistą w zakresie dyscyplin naukowych lub kierunków studiów związanych z typem uczelni, legitymującym się udokumentowanymi osiągnięciami.

4. Członkiem konwentu uczelni publicznej nie może być:

1) poseł, senator lub poseł do Parlamentu Europejskiego;

2) wojewoda i jego zastępcy;

3) organy jednoosobowe jednostek samorządu terytorialnego oraz ich zastępcy;

4) minister, sekretarz stanu lub podsekretarz stanu;

5) osoba pełniąca funkcję w organach partii politycznej;

6) osoba pełniąca funkcję organu jednoosobowego lub będąca członkiem innych organów kolegialnych uczelni;

7) kanclerz i zastępcy kanclerza.

5. Kandydatem do konwentu nie może być osoba pełniąca funkcję organu jednoosobowego lub będąca członkiem innych organów kolegialnych w danej uczelni w kadencji poprzedzającej kadencję wybieranego konwentu”.

Komisja KRASP utrzymała zasadę dokonywania wyboru rektora przez uczelniane kolegium elektorów (spośród kandydatów wskazanych przez konwent).

Zaproponowano uregulowanie w statucie spraw związanych z ewentualnym działaniem podstawowej jednostki organizacyjnej, bez określania jej nazwy i charakteru, włączając w to możliwość działania uczelni bez wskazania jednostek podstawowych.

Wprowadzono zasadę, że jednostki organizacyjne uczelni, w tym jednostki podstawowe i zamiejscowe, jeżeli statut przewiduje ich istnienie, tworzy, przekształca i likwiduje rektor po zasięgnięciu opinii senatu.

Rozszerzono zadania związku uczelni o możliwości realizowania wybranych podstawowych zadań uczelni, określonych w decyzji ministra o utworzeniu danego związku uczelni.

Przykładowe zmiany w treści Raportu nr 2 w wersji z lipca br. przygotowane przez zespół redakcyjny KSPSW w wyniku dyskusji po ogłoszeniu raportu

DZIAŁ I System szkolnictwa wyższego Rozdział 1 Przepisy ogólne Rozdział 2 Tworzenie i likwidacja uczelni Rozdział 3 Nadzór nad uczelniami Rozdział 4 Współpraca międzynarodowa uczelni w zakresie kształcenia i badań naukowych Rozdział 5 Współpraca uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym Rozdział 6 Sprawozdawczość i systemy informacyjne DZIAŁ II Organy przedstawicielskie środowiska akademickiego w systemie szkolnictwa wyższego Rozdział 1 Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego Rozdział 2 Konferencje rektorów Rozdział 3 Samorząd i organizacje studenckie Rozdział 4 Samorząd i organizacje doktorantów DZIAŁ III Ustrój uczelni Rozdział 1 Statut uczelni Rozdział 2 Organy uczelni Rozdział 3 Organizacja uczelni Rozdział 4 Jednostki międzyuczelniane DZIAŁ IV Mienie i finanse uczelni Rozdział 1 Mienie uczelni Rozdział 2 Źródła finansowania uczelni Rozdział 3 Zasady gospodarki finansowej uczelni DZIAŁ V Studenci, studia i inne formy kształcenia Rozdział 1 Uprawnienia do prowadzenia studiów Rozdział 2 Organizacja studiów Rozdział 3 Prawa i obowiązki studentów Rozdział 4 Pomoc materialna Rozdział 5 Odpowiedzialność dyscyplinarna studentów Rozdział 6 Studia podyplomowe i inne formy kształcenia DZIAŁ VI Doktoranci i studia doktoranckie Rozdział 1 Uprawnienia do prowadzenia studiów doktoranckich i ich organizacja Rozdział 2 Prawa i obowiązki doktorantów Rozdział 3 Odpowiedzialność dyscyplinarna doktorantów DZIAŁ VII Ocena jakości kształcenia i akredytacja Rozdział 1 Polska Komisja Akredytacyjna Rozdział 2 Komisje środowiskowe i akredytacja międzynarodowa DZIAŁ VIII Pracownicy uczelni Rozdział 1 Przepisy ogólne Rozdział 2 Stosunek pracy pracowników uczelni Rozdział 3 Wynagrodzenia i inne świadczenia dla pracowników uczelni Rozdział 4 Emerytury i renty nauczycieli akademickich Rozdział 5 Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli akademickich DZIAŁ IX Utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na terenie uczelni DZIAŁ X Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe

Zaproponowano przeniesienie niektórych wcześniej przewidywalnych kompetencji senatu do kompetencji rektora, a w tym przyjęto, że rektor : ustala regulamin akademickiego inkubatora przedsiębiorczości lub centrum transferu technologii w formie jednostki ogólnouczelnianej; ustala regulamin korzystania z infrastruktury badawczej uczelni; ustala wytyczne dla kierowników jednostek organizacyjnych w zakresie wykonywania podstawowych zadań uczelni; podejmuje decyzje w sprawie uruchomienia lub zniesienia kierunku studiów.

Dodano zapis, iż członkowie konwentu mają obowiązek działania na rzecz uczelni kierując się jej dobrem. Dodano do kompetencji opiniowanie programu naprawczego uczelni. W przypadku nieprzedstawienia kandydatów przez konwent na zasadach i w trybie wskazanych w statucie, kadencja konwentu wygasa z dniem upływu terminu zgłoszenia kandydatów. Przepis art. 9 stosuje się odpowiednio. Kadencja wybranego w tym trybie konwentu kończy się z upływem następnej kadencji organów uczelni.

Kwestor uczelni publicznej pełni funkcję głównego księgowego i podlega bezpośrednio rektorowi. Jest zatrudniany przez rektora.

Uwagi końcowe

Komisja ds. Strategicznych Problemów Szkolnictwa Wyższego zgodnie ze swą misją kontynuuje prace. Efektem jej lipcowego posiedzenia jest Raport nr 3 , zawierający proponowany tekst niektórych innych rozdziałów przyszłej ustawy, które zostały opracowane i zaproponowane przez Zespół Redakcyjny komisji.

Członkowie komisji z satysfakcją przyjęli ogólnie pozytywną ocenę naszych raportów nr 1 i 2. Sygnały w tej sprawie napłynęły zarówno z ministerstwa, jak i od rektorów uczelni członków KRASP oraz ekspertów, w tym członków RGNiSW, ale także od uczestników konferencji NKN w dniach 19-20 czerwca br. na Uniwersytecie Warszawskim.

Niniejszy artykuł oparty został na pierwotnej wersji Raportu nr 2 z czerwca 2017 r., ze wskazaniem uwag i wniosków przedstawionych w dyskusji po ogłoszeniu raportu.