Uwagi do projektu Ustawy 2.0

Majowe posiedzenie UKN, które odbyło się na Uniwersytecie Wrocławskim, poświęcono stanowisku uniwersytetów w sprawie reformy szkolnictwa wyższego i nauki. Prof. Stanisław Kistryn, przewodniczący UKN, zreferował tezy wystąpienia ministra nauki i szkolnictwa wyższego, dr. J. Gowina, podczas Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Krakowa i Małopolski, dotyczące stanu prac nad przygotowaniem Ustawy 2.0. Dyskutowano zaprezentowane przez prof. Marka Górskiego, prorektora Uniwersytetu Szczecińskiego, „Stanowisko Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich w sprawie głównych założeń do projektu Ustawy 2.0”, przygotowane przez powołany przez KRUP zespół pod kierunkiem prof. Jacka Semaniaka, rektora Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Zebrani poparli opinię, że kategoryzacja winna dotyczyć dyscyplin (zdefiniowanych wg tej, którą stosuje OECD), co wiąże się z planowanym rozwiązaniem dotyczącym nadawania stopni naukowych w konkretnych dyscyplinach przez uniwersytety, a nie ich jednostki organizacyjne. Komisja stoi na stanowisku, że liczba kategorii naukowych powinna być zwiększona do sześciu: A+, A, B+, B, C i D, przy czym kategorie A+ i B+ powinny stanowić niewielkie zbiory najlepszych dyscyplin zakwalifikowanych do kategorii A i B. Zwrócono uwagę, że uczelnie posiadające więcej dyscyplin z kategoriami najniższymi otrzymają mniejsze finansowanie. Naraża je to na odpływ pracowników do jednostek z lepszymi strukturami badawczymi. Zapobiec temu zagrożeniu może współpraca z jednostkami prężnie działającymi w ramach dyscyplin. Staże w najlepszych szkołach wyższych zapewnią uczonym z niżej klasyfikowanych uczelni podnoszenie kompetencji i zdobywanie wiedzy, którą będą mogli wykorzystać w macierzystej jednostce. Zebrani zwrócili uwagę na konieczność stworzenia grantów, zachęcających do powrotu do swoich macierzystych uczelni naukowców wyjeżdżających za granicę czy też do innej jednostki w kraju. Komisja wyraziła poparcie dla autorskiej propozycji prorektora UW, dr. hab. M. Duszczyka, dotyczącej mobilności opartej na „grantach powrotowych”, które byłyby wyższe niż granty wyjazdowe. Prof. Duszczyk sugerował, aby relacja ta miała się np. jak 60:40 (więcej na ten temat M. Duszczyk napisał w tekście opublikowanym na stronie Narodowego Kongresu Nauki).

Zdaniem uczestników spotkania, wzmocnienia pozycji rektora na uczelni pozwoli lepiej realizować jej autonomię i misję. Członkowie UKN uważają, że powinien być wybierany przez uczelniane kolegium elektorów, a nie przez konwenty/rady, składające się z m.in. z osób spoza uczelni. Rola tego organu powinna się ograniczać do wyłonienia kilku kandydatów na rektora.

Członkowie Komisji zgodzili się, że habilitacja i profesura powinny być prestiżowymi tytułami, świadczącymi o osiągnięciach naukowych, które nie są źródłem żadnych specjalnych uprawnień. To wymaga wprowadzenie wyższych standardów doktoryzowania oraz zniesienia obowiązku uzyskania tych tytułów. Polityka kadrowa uczelni powinna umożliwiać premiowanie osób poddających się takiej weryfikacji.

UKN zwraca uwagę, że istnieje konieczność wprowadzenia w ustawodawstwie zapisów pozwalających władzom uczelni na elastyczne kształtowanie polityki kadrowej. Oprócz wymogów transparentności podczas rekrutacji i awansów, konieczne jest uelastycznienie procedur rozwiązywania stosunku pracy z pracownikami nie spełniającymi wymogów jakościowych w badaniach i dydaktyce. Powinno to być ściśle powiązane z rzetelnym systemem oceny pracowników uczelni. Obecnie na przeszkodzie realizacji tego postulatu stoi prawo pracy.

W posiedzeniu UKN uczestniczyli przewodniczący Rady NCN, prof. Janusz Janeczek oraz dyrektor NCBR, prof. Maciej Chorowski, którzy zaprezentowali programy grantowe obu instytucji. Na uwagę zasługują tworzone w Polsce przez NCN i Towarzystwo Maxa Plancka centra doskonałości Maxa Plancka. Planuje się utworzenie 10 takich jednostek, które będą powoływane na 5 lat z możliwością przedłużenia na kolejne 5 lat. Koszty operacyjne centrum mają wynieść 300 tys. euro rocznie, a koszty ze strony uczelni, oprócz infrastruktury, zatrudnienia badaczy, personelu obsługi – 25 tys. euro rocznie. Główne korzyści to prestiż (logo Towarzystwa Maxa Planka), ale i wymiar materialny: zespoły muszą ubiegać się o granty europejskie, które nie tylko przełożą się na publikacje, ale przyniosą uczelni fundusze z kosztów pośrednich.