Autonomia powoduje różnice

Prawie 120 osób reprezentujących uczelnie i instytuty naukowe PAN z całej Polski wzięło udział w VI Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej z cyklu „Pomoc materialna dla studentów i doktorantów”, która odbyła się w Łodzi w dniach 12-14 czerwca.

Prof. Jan Paweł Tarno w wykładzie inaugurującym obrady omówił wybrane orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach w przedmiocie przyznawania pomocy materialnej. Mgr Jacek Pakuła przedstawił propozycje co do kierunków zmian prawa w przedmiocie pomocy materialnej. Program konferencji obejmował również problematykę stypendiów naukowych (dr Aleksander Jakubowski), zasady obliczania dochodu na użytek stypendium socjalnego z uwzględnieniem zmian mających wejść w życie 1 sierpnia 2017 r. (mgr Jacek Pakuła), a także postępowanie administracyjne w stanie prawnym obowiązującym od 1 czerwca br. (dr Paweł Dańczak), Dopełnieniem był blok poświęcony komunikacji ze studentami (dr Mariusz Zagórski).

Fot. Jakub KarpińskiMgr J. Pakuła (stoi) i prof. J.P. Tarno

Z uwagi na ogólnopolski i cykliczny charakter (od pierwszej edycji w 2012 r.) niniejsze przedsięwzięcie ma postać forum wymiany poglądów i dobrych praktyk. Obrady w trakcie trzech dni konferencji potwierdziły trudności, z jakimi stykają się na co dzień organy przyznające pomoc materialną. Można podzielić je na trzy grupy. Pierwsza z nich to dopuszczalne w ramach autonomii szkolnictwa wyższego rozbieżności pomiędzy uczelniami. Stąd powielane przykłady rzekomo ilustrujące nieprawidłowości, gdy dwóch studentów-braci realizuje naukę na różnych uczelniach i każdy z nich otrzymuje stypendium w różnej wysokości. Trzeba jednak pamiętać, że np. próg do stypendium socjalnego, limit miejsc stypendium rektora dla najlepszych studentów oraz wysokość świadczeń to autonomiczna decyzja rektora w porozumieniu z samorządem studenckim.

Druga grupa trudności wiąże się z lukami. Przykładowo, student osiągający dochody z pracy wakacyjnej, wykazuje je jako dochód utracony. Zresztą, katalog świadczeń, które nie są uwzględniane na użytek stypendium socjalnego, jest dość szeroki. Skutkuje to tym, że student ma prawo do stypendium, może nawet wykazywać dochód „zerowy”, gdy faktycznie wcale stypendium socjalnego nie potrzebuje. Podobnie gdy idzie o stypendium rektora dla najlepszych studentów – niektóre osiągnięcia są nadmiernie punktowane, np. udział w konferencjach oznaczonych jako międzynarodowe, gdy w rzeczywistości ranga takiego wydarzenia jest lokalna.

Trzecia grupa dotyczy przepisów, których wykładnia językowa prowadzi do absurdalnych wniosków. Chodzi tu np. o pojęcie rodziny, inne niż w ustawie o świadczeniach rodzinnych itd. Zdarza się, że student ubiegający się o stypendium socjalne deklaruje, że w skład jego rodziny wchodzi siostra ucząca się, jednocześnie posiadająca własna dziecko. W praktyce część uczelni przyjmuje, że w skład rodziny wchodzi również siostra ze swoim dzieckiem, inne – że tylko siostra, ale bez własnego dziecka, a jeszcze inne – że siostra wraz z dzieckiem nie może wejść w skład rodziny studenta. Podobne wątpliwości formułowane są w przypadku konkubentów posiadających dziecko. Problematy generuje również art. 182 ust. 2 psw (tzw. dopłata mieszkaniowa), chociaż przesłanki tego świadczenia są tożsame, gdy w poprzednim stanie prawnym obowiązywało stypendium mieszkaniowe. Niektóre organy w ogóle pomijają ten przepis, inne przyjmują, że wsparcie można przyznać studentowi, które wraz z niepracującym małżonkiem lub dzieckiem, bez względu na to, czy ma własne mieszkanie. Konieczne jest więc przełamanie wykładni językowej, chociaż nie należy to do zadań prostych.

Po raz pierwszy w konferencji wziął udział przedstawiciel Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Daje to nadzieję, że uwagi sformułowane podczas obrad zostaną uwzględnione w pracach legislacyjnych, a przynajmniej niektóre wskazane problemy uda się rozwiązać. Dodatkowe informacje można znaleźć na stronie konferencji (www.fpm.edu.pl), a kolejna, VII konferencja dla osób zajmujących się problematyka pomocy materialnej dla studentów i doktorantów odbędzie się w 2018 roku.