W seminarium „Finansowanie na rzecz doskonałości – praktyczne wyzwania”, które prowadziłam podczas konferencji NKN w Łodzi, wzięli udział kwestorzy polskich uczelni publicznych. Obrady prowadzone były w formule Chatman House Rule. Stoliki eksperckie skupiały: uniwersytety, uczelnie techniczne, medyczne, artystyczne i państwowe wyższe szkoły zawodowe.

Debatowano nad uwarunkowaniami kondycji finansowej uczelni w kontekście reform szkolnictwa wyższego oraz potrzebą minimalizowania barier ograniczających efektywność wydatkowania środków publicznych. Trudności w tym zakresie wynikają z nadmiernego gorsetu regulacyjnego, obowiązującego polskie uczelnie. O kondycji finansowej każdej uczelni decydują zarówno wielkość środków, jakimi dysponuje, jak i przyjęte modele ich dystrybucji. Zarządzanie strumieniami finansowymi nabiera coraz większego znaczenia. Mówiono o konieczności wypracowania takich rozwiązań dotyczących finansowania szkolnictwa wyższego, które pozwoliłyby na wyłonienie uczelni, w których zwrot z zainwestowanych środków będzie najwyższy (przełoży się na efekty w postaci najwyższej jakości badań), a ich szczególne finansowanie nie doprowadzi do pogorszenia warunków i jakości kształcenia w pozostałych uczelniach na skutek ich niedofinansowania.

Kwestorzy poparli konieczność opracowania zróżnicowanych algorytmów dla różnych typów uczelni. Uznali, że planowane zmiany zasad finansowania szkolnictwa wyższego, wynikające z jego dywersyfikacji i profilowania uczelni, mogą być przeprowadzone wyłącznie pod warunkiem istotnego wzrostu środków na finansowanie szkolnictwa wyższego i nauki. W przeciwnym razie istnieje ryzyko nadmiernej polaryzacji uczelni, prowadzące do zablokowania rozwoju wielu z nich.

Stabilność i przewidywalność finansowa uczelni wspierają efektywność wydatkowania środków dotacji. Reguły rozdziału środków dotacji muszą pozostawać niezmienne w długim okresie czasu. Zmiana formuły algorytmicznej musi być przewidywana z 2–3-letnim wyprzedzeniem. Wobec niejasności, co do funkcjonowania algorytmu podziału dotacji w najbliższym czasie, kwestorzy opowiedzieli się za dotacjami jednorocznymi. Uznali, że przydział dotacji na okresy kilkuletnie byłby możliwy dopiero po ustabilizowaniu się sytuacji finansowej uczelni. Wyrazili natomiast pełne poparcie dla zawierania umów wieloletnich na wydatkowanie środków przyznawanych w trybie konkursowym.

Kwestorzy wspierają pomysł przekazywania środków zarówno na dydaktykę, jak i badania statutowe w postaci jednej dotacji, przy założeniu braku konieczności jej oddzielnego rozliczania, możliwości finansowania z niej pełnego katalogu wydatków, swobodnego dysponowania przez uczelnie środkami dotacji w obu obszarach stosownie do potrzeb. Sama zaś ewidencja księgowa dla celów rachunkowości zarządczej prowadzona byłaby zgodnie z wykorzystaniem dotacji na cele dydaktyczne i badawcze. Przewiduje się, że rzeczywiste przeznaczenie środków na badania byłoby wyższe niż wynika to z aktualnej sprawozdawczości. Zniesienie regulacji dotyczących odrębnego wydatkowania i rozliczania poszczególnych dotacji, wpłynęłoby na bardziej efektywne i racjonalne wykorzystanie środków publicznych.

Uczelnie artystyczne podniosły potrzebę uwzględnienia przy podziale dotacji, obok formuły algorytmicznej, rozdziału części środków w drodze negocjowanej umowy na realizację konkretnych zadań.

Zgłoszono też szereg szczegółowych propozycji, w szczególności dotyczących zniesienia nadmiernych regulacji, utrudniających efektywne i racjonalne wydatkowanie środków publicznych, które zostaną przedstawione Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego w formie odrębnego dokumentu.

S. Kistryn, J. Grabowski, M. Legiędź-Gałuszka, J.L. Cieśliński, K. Zaremba

Kwestorzy podczas obrad