Dynamiczny rozwój

Gdy w 1997 Uniwersytet w Białymstoku pierwszy raz jako samodzielna uczelnia inaugurował rok akademicki, miał w swojej strukturze 6 wydziałów (Humanistyczny, Biologiczno-Chemiczny, Matematyczno-Fizyczny, Ekonomiczny, Prawa oraz Pedagogiki i Psychologii). Na UwB funkcjonowało też Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych (kształciło w zakresie języka angielskiego oraz francuskiego). Teraz uczelnia ma 9 wydziałów: Historyczno-Socjologiczny, Filologiczny, Biologiczno-Chemiczny, Fizyki, Matematyki i Informatyki, Ekonomii i Zarządzania, Prawa oraz Pedagogiki i Psychologii, a także zagraniczny Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie. Aż 4 z nich posiadają najwyższą kategorię naukową A.

Jesienią 1997 roku uniwersytet kształcił na 10 kierunkach, głównie na 5-letnich studiach magisterskich. Oferował też 2 specjalności w ramach Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych. Aktualnie na studiach I i II stopnia, a także jednolitych magisterskich uczelnia oferuje 32 kierunki studiów, a na filologii – kilkanaście specjalności związanych z językami obcymi. Co znamienne, liczba studentów jest zbliżona do tej sprzed 20 lat. W 1997 r. w murach UwB studiowało prawie 11,5 tys. studentów studiów dziennych i zaocznych. Oprócz tego kształciło się tam ponad 600 studentów eksternistycznych, ponad 200 na studiach wieczorowych i ponad 700 na podyplomowych. Dziś studentów stacjonarnych i niestacjonarnych jest ponad 13 tys., ale w tej liczbie jest niemal 400 doktorantów - uczelnia prowadzi studia doktoranckie w 7 zakresach. Z oferty UwB korzysta też kilkuset słuchaczy studiów podyplomowych.

Obecnie Uniwersytet w Białymstoku zatrudnia o ponad 50 nauczycieli akademickich więcej niż w październiku 1997 r.: wówczas było ich nieco ponad 700, dziś jest ponad 750. Jednak to nie wzrost liczby jest najistotniejszy, ale struktura zatrudnienia. Znacząco wzrosła liczba samodzielnych pracowników naukowych. W pierwszym roku działalności UwB było ich 140, aktualnie - ponad 240, co znacząco przekłada się na jakość kształcenia i dostępność studentów do kadry o najwyższych kwalifikacjach. Co równie ważne, 20 lat temu w gronie uczelnianej kadry było ok. 30 pracowników zatrudnionych na kolejnym etacie. Teraz niemal wszyscy nauczyciele akademiccy to tzw. pierwszoetatowcy, co gwarantuje uniwersytetowi kadrową samodzielność i samowystarczalność.

Gdy Uniwersytet w Białymstoku pierwszy raz inaugurował rok akademicki, część jego jednostek miała już uprawnienia do doktoryzowania i habilitowania. Uczelnia mogła doktoryzować w zakresie ekonomii (od 1990), historii (1993), prawa (1994), pedagogiki (1995) oraz fizyki (1996). Od maja 1997 Wydział Prawa miał też uprawnienia habilitacyjne. Dziś największa białostocka uczelnia może pochwalić się 10 uprawnieniami do doktoryzowania - przybyły uprawnienia w zakresie biologii (1997), chemii (2000), językoznawstwa (2000), literaturoznawstwa (2006) i socjologii (2007). Uprawnień do habilitowania ma 6, oprócz prawa także w zakresie: ekonomii (2002), historii (2010), biologii (2010), chemii (2014) i fizyki (2015). Do tej pory UwB wypromował ponad 650 doktorów i ponad 100 doktorów habilitowanych. Większość z nich to pracownicy UwB. W ciągu 20 lat funkcjonowania uniwersytetu tytuły profesorskie otrzymało ponad 80 nauczycieli akademickich UwB.

Dwie dekady funkcjonowania uniwersytetu upłynęły również pod znakiem rozwoju infrastruktury. Uczelnia dysponuje halą sportową. Nowoczesną aulę dydaktyczno-widowiskową ma Wydział Pedagogiki i Psychologii. W 2014 r. zakończyła się największa inwestycja w historii uczelni - pierwszy etap budowy kampusu przy ul. Ciołkowskiego. W miasteczku akademickim nowe siedziby znalazły Wydział Matematyki i Informatyki wraz z Uniwersyteckim Centrum Obliczeniowym, instytuty Chemii i Biologii oraz Wydział Fizyki. Do nowego kompleksu przeniosło się również Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze, a ponadto powstało Uniwersyteckie Centrum Kultury dysponujące salą widowiskową i konferencyjno-wystawienniczą. Powierzchnia całkowita wszystkich budynków wynosi prawie 38,5 tys. m2, a kubatura blisko 174 tys. m3. Kampus został zaprojektowany przez prof. Marka Budzyńskiego (fot. na IV str. okładki). Koszt budowy oraz wyposażenia obiektów wyniósł blisko 250 mln zł.

Władze Uniwersytetu w Białymstoku zamierzają przenieść do kampusu większość jednostek uczelni. Gotowy jest projekt nowego gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej (poprzedni został sprzedany, a księgozbiór - liczący blisko 600 tys. woluminów i jednostek druków zwartych i ciągłych, czasopism oraz zbiorów specjalnych - rozmieszczony jest obecnie w kilku lokalizacjach). Budowa siedzib dla wydziałów Filologicznego i Historyczno-Socjologicznego uzależniona jest m.in. od sprzedaży należących do uczelni, a niepotrzebnych już nieruchomości.

Dzięki inwestycjom w nowy kampus, a także grantom zdobytym w ostatnich latach, uczelnia dysponuje nowoczesną, często unikalną aparaturą badawczą. Na uniwersytecie działa m.in. Centrum Syntezy i Analizy BioNanoTechno, Centrum Badań Chemicznych i Biologicznych Zagrożeń Środowiskowych, szereg laboratoriów biologicznych (np. mikrobiologii stosowanej czy biologii eksperymentalnej roślin) oraz świetnie wyposażonych pracowni fizycznych (m.in. pracownia spektroskopii mössbauerowskiej, układy mikroskopów ze skanującą sondą, magnetometry bazujące na optycznych mikroskopach polaryzacyjnych czy magnetooptyczne laboratorium bazujące na laserach femtosekundowych).

Zespoły naukowe z Uniwersytetu w Białymstoku korzystają ponadto od 2 lat z możliwości, jakie daje Uniwersyteckie Centrum Obliczeniowe (UCO) – moce obliczeniowe klastra były już wykorzystywane do badań z zakresu informatyki (w tym bioinformatyki), chemii, matematyki, inżynierii materiałowej, fizyki i biologii. Warto podkreślić, że wiele projektów obliczeniowych realizowanych jest we współpracy z innymi instytucjami krajowymi (do tej pory m.in. Uniwersytet Warszawski, Politechnika Łódzka) i zagranicznymi (z Litwy, Białorusi i Holandii).

Uniwersytet w Białymstoku utworzony został na mocy ustawy z 19 czerwca 1997 r., jako trzynasty uniwersytet w Polsce. Wcześniej, przez niemal 30 lat, funkcjonował jako Filia Uniwersytetu Warszawskiego. Filia najpierw działała pod nazwą Wyższa Szkoła Nauczycielska. Było to trzyletnie studium zawodowe, składające się z wydziałów: Humanistycznego, Matematyczno-Przyrodniczego i Nauczania Początkowego. Wkrótce dołączyło do nich Zawodowe Studium Administracji jako oddział Wydziału Prawa i Administracji UW. W roku akademickim 1972/1973 WSN z instytucji zawodowej przekształciła się w uczelnię uniwersytecką z prawem nadawania tytułu magistra. Po ponownej reorganizacji utworzono 3 wydziały: Humanistyczny, Matematyczno-Przyrodniczy i Administracyjno-Ekonomiczny. Powołano również międzywydziałowe jednostki organizacyjne: Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych, Studium Wojskowe, Studium Wychowania Fizycznego i Sportu, Zakład Nowych Technik Nauczania i Zakład Praktyk Pedagogicznych oraz Bibliotekę. W 1977 r. powstał kolejny wydział – Pedagogiki i Psychologii. Intensywny rozwój Filii spowodował, że jubileusz 25-lecia obchodzony był pod hasłem „Na drodze do samodzielności”. W czerwcu 1990 r. zarządzeniem rektora UW przekształcono białostocki Instytut Prawa w Wydział Prawa. Filia stała się w tym czasie największą szkołą wyższą w północno-wschodnim regionie Polski, dlatego Komisja Senacka ds. Filii UW w Białymstoku zwróciła się do rektora i Senatu UW z prośbą o aktywne współdziałanie w pracach przekształ- cenia Filii w samodzielny uniwersytet. Pierwszym rektorem Uniwersytetu w Białymstoku został prof. dr hab. Adam Jamróz, wcześniej prorektor Uniwersytetu Warszawskiego ds. Filii w Białymstoku, zdeterminowany i skuteczny realizator idei utworzenia i budowy UwB.