Podczas posiedzenia Uniwersyteckiej Komisji Nauki na Uniwersytecie Warszawskim prof. Marek Górski, prorektor Uniwersytetu Szczecińskiego, podsumował i porównał trzy projekty założeń do ustawy 2.0.

Dyskusja członków komisji skupiła się na kilku najważniejszych aspektach przyszłej ustawy. Dużo uwagi poświęcono kwestii kategoryzacji uczelni. Według UKN niezmiernie ważne jest dokonywanie systematycznej oceny osiągnięć naukowych i dydaktycznych poszczególnych uczelni, w odniesieniu do różnych dziedzin nauki. Ocena ta powinna być oparta na kryteriach ogólnych, nie szczegółowych, które powinny być podane do publicznej wiadomości odpowiednio wcześnie i ustalone w przepisach powszechnie obowiązujących. Z kategoryzacją mógłby zostać powiązany podział środków finansowych na naukę, jednak z zapewnieniem możliwości prowadzenia badań naukowych dzięki dotacjom z budżetu państwa nie tylko przez uczelnie badawcze, lecz również przez uczelnie badawczo-dydaktyczne. Kategoryzacja uczelni powinna być naturalnie powiązana z oceną osiągnięć, ale nie mogłaby skutkować całkowitym lub bardzo istotnym ograniczeniem środków na utrzymanie potencjału badawczego przez uczelnie pełniące rolę badawczo-dydaktyczną. Członkowie Komisji zwrócili również uwagę na związany z kategoryzacją problem łączenia uczelni, którego jednym z celów może być wzmacnianie potencjału naukowego i dydaktycznego, a który powinien być precyzyjnie uregulowany w nowo tworzonych przepisach, ze szczególnym uwzględnieniem zasad łączenia lub współdziałania uczelni.

System zarządzania

Kolejnym szeroko dyskutowanym zagadnieniem była kwestia zarządzania szkołami wyższymi. Członkowie UKN zwrócili uwagę na to, że propozycje radykalnych zmian modelu zarządzania nie zostały precyzyjnie uzasadnione. Ponadto, zdaniem zebranych, przeniesienie na grunt polski doświadczeń i systemów organizacyjnych służących zarządzaniu działalnością naukową i dydaktyczną ze środków prywatnych wydaje się być niecelowe i obarczone dużym stopniem ryzyka co do osiągnięcia zakładanej skuteczności. Członkowie komisji opowiadają się za utrzymaniem obecnego modelu szkoły wyższej, wskazując na konieczność wzmocnienia pozycji rektora wobec senatu i wydziałów.

UKN uznaje celowość funkcjonowania rad powierniczych (z reprezentacją otoczenia społeczno-gospodarczego uczelni), wskazywanych we wszystkich projektach, podkreślając, że istnienie podobnych organów (konwenty uczelni, rady biznesu) ujmują obowiązujące przepisy. Należałoby zatem wzmocnić ich rolę inicjatorską oraz kontrolno-opiniodawczą w określaniu strategii uczelni i monitorowaniu jej realizacji. Rektor powinien być zarówno liderem, jak i głównym organem zarządzającym uczelni, wybieranym przez kolegium elektorów spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu lub wskazywanych przez radę powierniczą, z utrzymaniem ograniczenia czasu sprawowania urzędu do dwóch kadencji. Senat w tym układzie powinien być organem opiniotwórczym, wspomagającym rektora w określaniu sposobów realizacji strategii uczelni. Zarządzanie jednostkami organizacyjnymi powinno pozostać w gestii dziekanów, wskazywanych przez rektora spośród 2-3 kandydatów wyłanianych przez rady poszczególnych wydziałów lub wybieranych przez rady wydziałów spośród kandydatów przedstawionych im przez rektora. W strukturze organów uczelni pewnemu wzmocnieniu powinna ulec pozycja kanclerza, powoływanego przez rektora spośród co najmniej dwóch kandydatów zaopiniowanych wcześniej przez senat i radę powierniczą. Kanclerz powinien odpowiadać za bieżące zarządzanie uczelnią w kwestiach administracyjnych i majątkowych, natomiast sprawy finansowe, w tym odpowiedzialność za realizację budżetu określanego przez rektora, powinny pozostawać w gestii kwestora, będącego równorzędnym partnerem kanclerza. Kanclerz i kwestor powinni podlegać bezpośrednio rektorowi.

Model awansu

W kwestii modelu kariery naukowej członkowie komisji opowiedzieli się za koniecznością poszukiwania rozwiązań mających na celu poprawę poziomu osiągnięć naukowych warunkujących uzyskanie określonych stopni i tytułów. Kwestią szeroko dyskutowaną była propozycja ograniczenia szczebli kariery naukowej. Zdaniem komisji habilitacja w chwili obecnej mogłaby pozostać jako formuła weryfikacji pełnej dojrzałości naukowej, ale rozumianej głównie jako uprawnienie do dokonywania oceny osiągnięć naukowych innych osób. Jednym z istotnych kryteriów osiągnięć „habilitacyjnych” powinna być zdolność do samodzielnego prowadzenia badań naukowych przez pozyskiwanie grantów naukowych i tworzenie zespołów. Procedura habilitacyjna powinna być prowadzona przez radę jednostki innej niż zatrudniająca kandydata przez czas co najmniej sześciu miesięcy po uzyskaniu stopnia doktora. Silnemu zaostrzeniu powinny ulec kryteria i tryb przyznawania jednostkom uprawnień do habilitowania (i występowania o tytuł profesora). Tytuł profesora powinien pozostać jako elitarne wyróżnienie dla naukowców szczególnie aktywnych w tworzeniu własnych szkół i wykazujących się ponadprzeciętną aktywnością i jakością prowadzonych badań, a także biorących aktywny udział w dziedzinie organizacji nauki i dydaktyki.

UKN opowiada się za ograniczeniem umasowienia studiów doktoranckich oraz wprowadzeniem obowiązkowego stypendium doktorskiego przez cały okres studiów, ale podlegającego zwrotowi w przypadku nieuzyskania stopnia naukowego. Członkowie UKN sugerują, by propozycje zmierzające do wymuszonej zmiany miejsca zatrudnienia po uzyskaniu stopnia naukowego zastąpić obowiązkiem odbycia staży podoktorskich (np. dwóch czy trzech) w wymiarze minimum semestralnym w innej jednostce. Natomiast mobilność, rozumianą jako zmiana miejsca zatrudnienia, należałoby premiować w konkursach na stanowiska uczelniane. Warte rozważenia byłoby wprowadzenie gradacji pozycji akademickich (analogicznych do kategorii zaszeregowania pracowników sfery budżetowej, a w uczelniach pracowników administracyjno-technicznych) o kilku stopniach zakresu, na każdym stanowisku asystenta, adiunkta, docenta i profesora. Wyższe szczeble stanowisk docenta i profesora powinny być zdecydowanie łatwiej dostępne dla osób mających odpowiednio habilitację i tytuł naukowy, natomiast decyzje awansowe i idące wraz z nimi kwestie uposażenia powinny być wyłącznym atrybutem uczelni.

Podstawowym warunkiem powodzenia zmian w systemie szkolnictwa wyższego jest w opinii UKN precyzja w skoordynowaniu całości aktów legislacyjnych regulujących funkcjonowanie tego obszaru. Ustawa 2.0 jako wyizolowana wyspa zmian na oceanie często niespójnych przepisów może doprowadzić jedynie do zwiększenia chaosu i pozorowanej działalności biurokratycznej, zamiast realnego zwiększenia doskonałości naukowej i dydaktycznej polskich uczelni.