ERC odniosło wielki sukces w zakresie finansowania badań podstawowych, a także w przekonaniu europejskiego środowiska naukowego do tego, że warto zdobywać fundusze z Brukseli. Podczas uroczystości związanych z 10. rocznicą powstania ERC wybrani laureaci przedstawiali swoje fascynujące osiągnięcia. Wśród nich była tylko jedna osoba o polskim rodowodzie, która prowadzi finansowane przez ERC badania, niestety nie w Polsce, a we Francji. Uwidoczniło to dobrze znany problem małej skuteczności zdobywania grantów ERC przez uczonych pracujących w Polsce. Mała liczba zdobytych projektów ERC, nawet przy unormowaniu jej do wielkości finansowania nauki, jest jednym z wielu argumentów na rzecz potrzeby udoskonalenia organizacji badań naukowych i szkolnictwa wyższego w Polsce. Niestety środowisko akademickie, moim zdaniem, jest w większości nieambitne i zbyt często obawia się jakichkolwiek zmian, także podjęcia próby wyrwania się z pułapki chowu wsobnego.

Oczywiście nie ma prostych recept. Sądzę jednak, że kluczem do poprawy byłoby urealnienie konkursów na poszczególne stanowiska, w tym przede wszystkim profesorów. Nie mogą być ogłaszane „pod konkretnego człowieka”, który właśnie się habilitował, a raczej powinny stanowić okazję do przyciągnięcia z zewnątrz osób proponujących ciekawą tematykę badawczą i o potencjale zdobywania projektów naukowych. Można to osiągnąć poprzez promowanie mobilności między Polską a światem, światem a Polską, ale także – w przypadku dużych ośrodków akademickich – w ramach danego miasta. Przy zmianie miejsca zamieszkania istotna jest pomoc w zdobyciu pracy współmałżonkowi poprzez znany w wielu krajach model podwójnej kariery. Ścieżka zawodowa polegająca na tym, że w tym samym instytucie piszę się prace magisterską, broni doktorat, odbywa staż podoktorski, habilituje i zdobywa tytuł profesora na świecie już praktycznie nie istnieje, a ubogi życiorys naukowy, w tym mała mobilność, praktycznie uniemożliwiają zdobycie grantu ERC.

Rozważając naszą małą skuteczność w zdobywaniu grantów ERC trzeba też zwrócić uwagę na istotny problem liczby naukowców w Polsce. W ostatnich dwóch dekadach niemal potroił się odsetek osób podejmujących studia wyższe, ale kadry naukowej nie przybyło. Nadmierne obciążenie zajęciami dydaktycznymi i dwuetatowość skutkują ograniczeniem czasu na naukę. Sądzę, że reformy, które są obecnie przedmiotem dyskusji, powinny w tej dziedzinie dokonać istotnych zmian, których dobrym zwiastunem jest zmniejszanie pensum dydaktycznego w proporcji do zdobywania dofinansowania z projektów, których udział w budżecie uczelni i instytutów powinien rosnąć.