Wydarzenia

Rok Smoluchowskiego

WARSZAWA W 2017 r. mija 100 lat od śmierci Mariana Smoluchowskiego (1872-1917), wybitnego fizyka, którego wyniki zostały wykorzystane przez Alberta Einsteina przy formułowaniu teorii wyjaśniającej chaotyczne ruchy cząstek. Prof. Andrzej Wróblewski uznał, że Smoluchowski był jednym z tych polskich fizyków, którzy zasługiwali na Nagrodę Nobla. Stulecie jego urodzin stało się okazją do ogłoszenia przez Polskie Towarzystwo Fizyczne roku 2017 Rokiem Mariana Smoluchowskiego. Inicjatywa PTF nie zyskała uznania w oczach polskich parlamentarzystów, natomiast wsparło ją honorowym patronatem (i nie tylko) Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Urodzony pod Wiedniem, Smoluchowski studiował fizykę na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie w 1895 obronił z wyróżnieniem pracę doktorską. Trzy lata później został docentem. Pracował w laboratoriach uniwersyteckich w Paryżu, Glasgow i Berlinie. W latach 1899– 1912 wykładał na Uniwersytecie Lwowskim, a od 1912 r. w katedrze fizyki doświadczalnej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1906–1907 był prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika. Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli fizyki statystycznej. Prowadził badania nad wyjaśnieniem ruchów Browna, które potem wykorzystał Einstein. Jedno z równań teorii dyfuzji jest znane jako równanie Smoluchowskiego. 15 lipca 1917 r. Smoluchowski został wybrany na rektora UJ. Zmarł niecałe półtora miesiąca później na dyzenterię.

Marian Smoluchowski był także wybitnych alpinistą i narciarzem. Należał do nielicznych polskich wspinaczy, którzy dokonali pierwszych wejść na szczyty alpejskie. Jako pierwszy Polak zdobył Matterhorn, Zinalrothorn, Dent Blanche, Finsteraarhorn, Breithorn. Po przyjeździe do Lwowa należał do pionierów narciarstwa. Od 1909 r. jeździł na nartach i wspinał się w Tatrach. W 1911 r. wraz z bratem odbył wyprawę narciarską w Karpaty Marmaroskie. W tym samym roku wraz z Januszem Chmielowskim, Ignacym Królem, Józefem Łukaszewiczem i Wacławem Zakrzewskim dokonał pierwszego przejścia zachodnią ścianą Małej Kończystej. Był przewodniczącym Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego.

Laury Umiejętności i Kompetencji

KATOWICE 5 stycznia po raz 25. wręczono Laury Umiejętności i Kompetencji. Wśród tegorocznych laureatów znaleźli się m.in.: nagrodzeni Kryształowymi Laurami Umiejętności i Kompetencji prof. Jan Wojtyła z Katedry Prawa Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach oraz prof. Tomasz Miczka, rektor Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach w latach 2008-2016. Platynowy Laur Umiejętności i Kompetencji „Pro Publico Bono” przypadł w udziale prof. Czesławowi Martyszowi, dziekanowi Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Platynowy Laur „Nauka i Innowacyjność” odebrał prof. Marek Gzik, dziekan Wydziału Inżynierii Biomedycznej Politechniki Śląskiej, Radny Województwa Śląskiego, a Platynowy Laur „Kultura i Media” trafił do prof. Ewy Chojeckiej, współpracującej z Wydziałem Humanistyczno-Społecznym Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej. Złote Laury Umiejętno- ści i Kompetencji „Nauka i Innowacyjność” przyznano prof. Maciejowi Misiołkowi, dziekanowi Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym Ślą- skiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu, prof. Halinie Woś, kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, prof. Wiesławie Piątkowskiej-Stepaniak, prorektor ds. zarządzania i promocji Uniwersytetu Opolskiego oraz prof. Stefanii Grzeszczyk, dziekan Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Opolskiej, a Złote Laury Umiejętności i Kompetencji „Kultura” otrzymał prof. Antoni Barciak z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Złoty Laur Forum Młodych trafił do prof. Roberta Tomanka, rektora Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Szkolenia z praw i obowiązków

WARSZAWA Na początku stycznia Parlament Studentów RP opublikował raport podsumowujący szkolenia z praw i obowiązków studenta. Prezentujemy najważ- niejsze wnioski. W skali kraju w udokumentowanych szkoleniach wzięło udział prawie 39 tys. studentów pierwszego roku. Samorządy studenckie przeprowadziły w sumie 312 szkoleń, w których brało udział średnio po 125 uczestników. Szkolenia odbywały się w 28 miastach w Polsce, najwięcej uczestników przeszkolono w Warszawie, Wrocławiu i Krakowie. Wzięło w nich udział w sumie 58 uczelni, z czego najwięcej studentów przeszkolono na Politechnice Wrocławskiej, Politechnice Poznańskiej oraz Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. – System szkoleń nieustannie się rozwija – czytamy w raporcie. W stosunku do 2015 roku odnotowano wzrost liczny przeszkolonych studentów o prawie 60%. W raporcie czytamy również o propozycjach zmian. Autorzy proponują, aby objąć sprawozdaniami również samorządy studenckie, które nie korzystają ze wsparcia Parlamentu Studentów RP. Z kolei w trakcie kolejnych edycji konferencji należy zwrócić uwagę samorządom na to, aby organizować szkolenia także dla wyższych lat studiów.

Prezes PAHA

GDAŃSK Dr Anna Mazurkiewicz z Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego objęła stanowisko prezesa Polsko-Amerykańskiego Towarzystwa Historycznego (Polish American Historical Association, PAHA) na kadencję 2017-2018. PAHA jest amerykańską organizacją naukową, której misją jest prowadzenie i promocja badań nad Polonią amerykańską – jej historią, kultu rą, a także dziejami migracji i polskiej diaspory w uję- ciu porównawczym. Polsko-Amerykańskie Towarzystwo Historyczne zostało powołane przez Polski Instytut Naukowy w Ameryce w 1942 r. Od 1948 roku funkcjonuje jako niezależna organizacja, której siedziba mieści się w New Britain, Connecticut. PAHA skupia przedstawicieli róż- nych dyscyplin naukowych oraz osoby wspierające badania nad Polonią. Organizacja afiliowana jest przy Amerykańskim Towarzystwie Historycznym (American Historical Association), współuczestnicząc w organizacji dorocznych konferencji. Periodyk naukowy „Polish American Studies”, wydawany przez PAHA w Polsce, dostępny jest w bazie e-czasopism (JSTOR).

Zabytki w internecie

KRAKÓW Zabytkowe kościoły i klasztory wraz z ich wyposażeniem, kaplice, pomniki nagrobne i inne dzieła sztuki sakralnej będzie można podziwiać klikając myszką, a stanie się to możliwe dzięki projektowi „Sakralne dziedzictwo Małopolski”, który zrealizuje Uniwersytet Papieski Jana Pawła II przy wsparciu z funduszy europejskich. Na portalu prezentującym sakralne dziedzictwo Małopolski znajdzie się 3319 zdigitalizowanych dzieł sztuki ze 168 obiektów sakralnych regionu. Koszt zadania szacowany jest na blisko 4,7 mln zł. Dotacja z RPO 2014 – 2020 to prawie 4 mln zł. Portal ma być gotowy w październiku 2019 roku. Stosowną umowę podpisali wicemarszałek województwa małopolskiego dr Stanisław Sorys oraz ks. prof. dr hab. Wojciech Zyzak, rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

150-tka Marii Skłodowskiej-Curie

LUBLIN Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej uroczyście świętuje w tym roku 150. rocznicę urodzin swojej patronki, jednej z najwybitniejszych badaczek polskiego pochodzenia, dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla. Z okazji jubileuszu uniwersytet zamierza przybli- żyć społeczeństwu sylwetkę i dokonania Marii Skłodowskiej-Curie – autorki epokowych odkryć naukowych w dziedzinie promieniotwórczości, które stały się impulsem do rozwoju nowych gałęzi chemii, fizyki i medycyny. Patronka UMCS jako pierwsza kobieta uzyskała na Sorbonie licencjaty z matematyki i fizyki, następnie stopień naukowy doktora, została pierwszą kobietą profesorem oraz kierownikiem laboratorium badawczego na Sorbonie. M. Skłodowska-Curie nie tylko otrzymała dwie nagrody Nobla, ale została także uznana za największą uczoną wszechczasów przez magazyn „New Scientist”. Maria Skłodowska-Curie (1867-1934) żyła w czasach trudnych dla kobiet pod względem edukacyjnym. Po ukończeniu Gimnazjum Żeńskiego w Warszawie kontynuowała naukę w nielegalnym Uniwersytecie Latają- cym. Potem przez kilka lat pracowała jako guwernantka na wsi. Po powrocie do Warszawy uzupełniała wiedzę z chemii i fizyki, korzystając z pracowni naukowej Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. W 1891 r. wyjechała do Paryża i rozpoczęła studia na Sorbonie. Tam wyszła za mąż za Piotra Curie. W 1898 r. wraz z mężem odkryła pierwiastek promieniotwórczy, który nazwali polonem. W tym samym roku małżonkowie Curie wspólnie z Gustawem Bémontem odkryli kolejny pierwiastek promieniotwórczy – rad. Za te wyniki Maria i Piotr Curie otrzymali w 1903 r., niezależnie od Henri’ego Becquerela, Nagrodę Nobla z fizyki. W tym samym roku M. Skłodowska-Curie uzyskała doktorat. Po tragicznej śmierci Piotra w 1906 r. objęła kierownictwo jego katedry na Sorbonie. W dalszych badaniach otrzymała metaliczny rad, opracowała metody otrzymywania substancji promieniotwórczych i me tody dokładnych pomiarów ich aktywności. Za te prace otrzymała w 1911 r. Nagrodę Nobla z chemii. W 1912 r. z jej inicjatywy utworzono w Paryżu Instytut Radowy, w którym pracowała. M. Skłodowska-Curie utrzymywała ścisłe związki z Polską. W 1912 r. objęła zdalne kierownictwo Pracowni Radiologicznej im. Mirosława Kernbauma w Warszawie. Z jej inicjatywy w Warszawie utworzono Instytut Radowy, w którego otwarciu w 1932 r. wzięła udział, ofiarując tej placówce 1g radu, zakupiony ze składek społecznych.

Zatrzymane w kadrze

WARSZAWA Jury II edycji Konkursu Fotografii Teatralnej, obradujące w składzie: Dorota Buchwald, Magda Hueckel, Wojciech Nowicki, Tomasz Plata, Krzysztof Pijarski, Olivier Spillebout, wybrało najlepsze zdjęcia teatralne sezonu 2015/2015. 11 stycznia w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie ogłoszono laureatów. Nagroda w kategorii A – „teatralne zdjęcie sezonu” trafiła do Moniki Stolarskiej, doktorantki Wydziału Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie za zdjęcie ze spektaklu Faust w Teatrze Polskim im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy. Komisja doceniła sposób ukazania nieznanej strony teatru i zobrazowanie ulotnej specyfiki przestrzeni między sceną a kulisami.

Małopolanin 2016

KRAKÓW Prof. Jacek Purchla otrzymał tytuł Małopolanina Roku 2016 „w uznaniu zasług dla przybliżania Polakom kultury i sztuki środkowoeuropejskiej i światowej oraz kultywowania, upowszechnienia i promocji kultury polskiej”. Prof. Purchla kieruje Katedrą Historii Gospodarczej i Społecznej oraz Zakładem Dziedzictwa Kulturowego i Studiów Miejskich UNESCO Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a także Katedrą Dziedzictwa Europejskiego w Instytucie Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadzi badania nad rozwojem miast, historią społeczną i historią sztuki XIX i XX wieku, jak również teorią i ochroną dziedzictwa kulturowego. Autor ponad czterystu prac naukowych, w tym wielu książek. W latach 1990–1991 wiceprezydent Krakowa. Od 1991 organizator i dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie. Członek tytularny i wiceprezydent Comité International d’Histoire de l’Art (CIHA), członek wielu organizacji i stowarzyszeń, m.in. Rady Europa Nostra, Komitetu Nauk o Sztuce PAN. Od 2000 przewodniczy Radzie Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prof. Purchla od października 2016 roku pełni funkcję przewodniczącego Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.

 

O rodzinie z perspektywy CK

KRAKÓW 13 stycznia na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa Nauki o rodzinie – teraźniejszość i przyszłość. Wśród prelegentów m. in. byli: prof. Kazimierz Wiatr, Senator RP, przewodniczący Senackiej Komisji Nauki, Edukacji i Sportu i prof. Wojciech Świątkiewicz, członek CK oraz przedstawiciele ośrodków posiadają- cych uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie nauki o rodzinie. Po konferencji odbyło się walne zebranie Polskiego Stowarzyszenia Familiologicznego. Nowym prezesem została prof. Elżbieta Osewska, a przewodniczącym komisji rewizyjnej ks. prof. Józef Stala. W skład 5-osobowego zarządu i 3-osobowej komisji rewizyjnej weszli członkowie Stowarzyszenia reprezentujący większość ośrodków w Polsce, w których jest prowadzony kierunek nauki o rodzinie (UPJPII, UO, KUL, UKSW, UAM).

O czyste powietrze

KRAKÓW 16 stycznia Akademia Górniczo-Hutnicza podpisała porozumienie o współpracy z Gminą Miejską Kraków oraz Norweskim Instytutem Badań Powietrza. Zwiększenie skuteczności działań na rzecz poprawy jakości powietrza oraz poprawa efektywności energetycznej to podstawowe cele współdziałania. – Kraków w różnoraki sposób prowadzi walkę o czyste powietrze. Mamy tę przewagę nad innymi, zwłaszcza mniejszymi miastami borykającymi się z problemem smogu, że mamy doskonałe zaplecze naukowe i możemy z niego korzystać – powiedział prof. Jacek Majchrowski prezydent Krakowa. – Centrum Energetyki AGH, jako jednostka wyspecjalizowana w działalności badawczo-rozwojowej z obszaru zrównoważonej energii oraz inżynierii środowiska, będzie uczestniczyć m.in. w określeniu potencjalnych źródeł pochodzenia pyłów w powietrzu, wyznaczeniu mapy rozkładu zanieczyszczeń czy w przygotowaniu programu pilotażowego dla pojazdów elektrycznych. Jestem przekonany, że wiedza ekspercka, z jaką włączamy się w kolejne działania, przysłuży się poprawie jakości powietrza w naszym mieście – powiedział prof. Tadeusz Słomka, rektor AGH. Celem umowy jest koordynacja prac badawczo- -wdrożeniowych w zakresie poprawy jakości powietrza i zwiększania efektywności energetycznej realizowanych przy współudziale lub na zamówienia władz Krakowa. Wśród działań w obszarach objętych porozumieniem aktualnie realizowane są przez Kraków we współpracy z AGH projekty dotyczące określenia emisji pyłu z wybranych ulic, pilotażowa modernizacja oświetlenia ulicznego czy wykorzystania geotermii w ciepłownictwie.

Na ratunek górnictwu

KRAKÓW Kapituła konkursu Górniczy Sukces Roku, organizowanego przez Górniczą Izbę Przemysłowo- -Handlową i Szkołę Eksploatacji Podziemnej, wyłoniła laureatów w trzech kategoriach: innowacyjność, osobowość i ekologia. Za najbardziej innowacyjny projekt uznano funkcjonalny system bezprzewodowej łączno- ści ratowniczej RESYS z możliwością stosowania w wyrobiskach zagrożonych wybuchem metanu i/lub pyłu węglowego, realizowany pod kierownictwem prof. Tadeusza Uhla z Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie przy udziale konsorcjum krajowych podmiotów i jednostek naukowo-badawczych w składzie: Główny Instytut Górnictwa, Instytut Łączności-Państwowy Instytut Badawczy, Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A., EC Projekt Sp. z o.o., M&A Capital Sp. z o.o., Ex Solution Adrian Skrobek oraz Profil Met Sp. j. K. Jasiński, Ł. Leiter. System RESYS umożliwi ratownikom górniczym korzystanie z lekkich i łatwych do uruchomienia systemów komunikacji bezprzewodowej, co nie tylko polepszy tempo i sprawność prowadzonej akcji, poprawi jej koordynację, ale również wzmocni bezpieczeństwo ludzi poprzez rozwiązanie problemów z komunikacją pomiędzy ratownikami w zastępie oraz między zespołem a centralą, a także pozwoli na przesył danych o często- ści pracy serca ratownika do bazy ratowniczej i na powierzchnię przy wykorzystaniu pulsometru umieszczonego na klatce piersiowej. W ramach realizowanego projektu stworzony został zestaw bezprzewodowej łączności ratowniczej zło- żony z bazy M1v1.0, zestawu komunikacyjnego PC 1.0 z mikrofonem bezprzewodowym oraz repeaterów REP 1.0 wraz z mediakonwerterem. Wszystkie części wchodzące w skład pakietu przebadane zostały w laboratoriach Głównego Instytutu Górnictwa – Kopalni Do- świadczalnej „Barbara” – pod kątem ich użycia w środowisku zagrożonym wybuchem. Wykonane w wyrobiskach podziemnych, zarówno Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., jak również Zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego „Guido” czy Kopalni Węgla Kamiennego „Krupiński”, próby ruchowe potwierdzi- ły realizację wstępnych założeń przygotowanego rozwiązania. Planowany docelowo do wdrożenia w seryjnej produkcji system dofinansowany został przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach strategicznego projektu badawczego Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach projekt nr 7.

Dr Cichy rządzi w PWM

KRAKÓW Wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński powołał dr. Daniela Cichego z Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego na stanowisko dyrektora Polskiego Wydawnictwa Muzycznego (PWM). Dr Cichy od maja ub.r. był zastępcą dyrektora PWM, a od stycznia 2013 r. redaktorem naczelnym Wydawnictwa. Dr Daniel Cichy jest absolwentem muzykologii na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Ruprechta-Karola w Heidelbergu. W lutym 2013 roku obronił rozprawę doktorską Witold Szalonek. Monografia życia i twórczości, napisaną pod opieką prof. Alicji Jarzębskiej. Przez wiele lat związany był z Instytutem Muzyki Uniwersytetu Śląskiego. Aktualnie jest pracownikiem naukowym w Instytucie Muzykologii UJ. Interesuje go współczesna twórczość kompozytorska rozpatrywana w kontekście historii muzyki, estetyki, postaw filozoficznych oraz muzyka operowa ujmowana w perspektywie historycznej, socjologicznej i teatrologicznej. Nowy dyrektor PWM jest laureatem Ray E. & Ruth A. Robinson Musicology Award (2005), stypendystą Deutscher Musikrat i Ernst-von-Siemens-Musikstiftung (2004/2005), tygodnika „Polityka” (2007) i Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2009, 2010). W 2009 roku nakładem oficyny Musica Iagellonica ukazała się jego książka Internationale Ferienkurse für Neue Musik w Darmstadcie. Dzieje, rola i znaczenie w myśli teoretycznej, praktyce kompozytorskiej i życiu muzycznym drugiej połowy XX wieku.

Doktorat h.c. – prof. J. Mroczka

OPOLE 18 stycznia prof. Janusz Mroczka z Politechniki Wrocławskiej otrzymał tytuł doktora honoris causa Politechniki Opolskiej. Uczony jest wybitnym specjalistą w zakresie metrologii elektronicznej i fotonicznej, zasiada w Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów, jest członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk. Prof. Mroczka jest autorem ponad 400 publikacji, promotorem 24 doktorów, w tym także w tzw. systemie co- -tutelle we Francji, którego jest w Polsce prekursorem.

Profesor współpracuje z kilkudziesięcioma ośrodkami badawczymi z całego świata, w tym i z Opola, gdzie zainicjował powstanie grupy zajmującej się cyfrowym przetwarzaniem sygnałów. Jego wychowankowie „przywiezieni niegdyś z Wrocławia”, jak sami żartują, tworzą dziś mocny i odnoszący sukcesy zespół, którym kieruje dr hab. inż. Mirosław Szmajda, prof. PO. To właśnie zasługi dla rozwoju Politechniki Opolskiej były przyczynkiem do złożenia przez Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki wniosku o honorowy doktorat.

Ultraszybki zapis

BIAŁYSTOK Pracownicy Zakładu Fizyki Magnetyków z Wydziału Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku, mgr Krzysztof Szerenos

i dr hab. Andrzej Stupakiewicz, prof. UwB, zaproponowali nową metodę ultraszybkiego zapisu informacji, która może zrewolucjonizować technologie pamięci magnetycznych. Przełomowe badania zostały wykonane i opracowane głównie w Białymstoku, we współpracy z zespołem z Uniwersytetu w Nijmegen (Holandia), zaś wyniki ukazały się w „Nature”. Znalezienie nowych mechanizmów zapisu i przetwarzania informacji, przy jak najmniejszym zużyciu energii i jednocześnie jak największej szybkości, jest jednym z fundamentalnych wyzwań dla współczesnej fizyki łączącej obszary optyki i magnetyzmu. Badania zespołu fizyków demonstrują nową metodę ultraszybkiego zapisu fotomagnetycznego w przezroczystej warstwie dielektrycznego granatu, przy wykorzystaniu wyłącznie pojedynczego impulsu laserowego. Zmiana polaryzacji liniowej impulsu pozwala przełączyć magnetyzację, zapisując stan 0 lub 1 w sposób powtarzalny i odwracalny. Badania warstw o strukturze granatu zostały zapoczątkowane w Białymstoku przez prof. Andrzeja Maziewskiego, kierownika Zakładu Fizyki Magnetyków. Zastosowanie nowoczesnej aparatury, zakupionej w ramach funduszy SPINLAB i inwestycji aparaturowych finansowanych przez MNiSW, oraz nowych metod eksperymentalnych umożliwiły odkrycie w tego typu materiałach nieznanych wcześniej zjawisk, w tym m.in. procesu ultraszybkiego przełączenia magnetyzacji. Mechanizm odpowiedzialny za przełączenie pozwala na najszybszy znany dotychczas proces zapisu i odczytu informacji, w czasie 20 pikosekund (pikosekunda, to bilionowa część sekundy), przy niespotykanie niskich stratach energii związanych z wytwarzaniem ciepła podczas zapisu (temperatura nośnika wzrasta zaledwie o 1 stopień Celsjusza). Nowa metoda bije nie tylko rekordy szybkości, ale też wydajności, dając nadzieje na opracowanie nowej technologii, tzw. zimnego ultraszybkiego zapisu fotomagnetycznego. Badania zostały zrealizowane przy wsparciu Narodowego Centrum Nauki w ramach projektu OPUS, któ- rym kieruje prof. Andrzej Stupakiewicz.

Na czele The Henry James Society

TORUŃ Prof. Mirosława Buchholtz, kierownik Katedry Filologii Angielskiej UMK, została przewodniczą- cą amerykańskiego Henry James Society. Towarzystwo propaguje wiedzę na temat klasyka literatury anglo-

-amerykańskiej, organizuje konferencje, publikuje pismo „The Henry James Review”. Strona internetowa The Henry James Society udostępnia w formie elektronicznej bogate zbiory materiałów dotyczących Henry’ego Jamesa, którego Pietro Citati w jednym ze swoich esejów określił jako ojca wszystkich tych, którzy opowiadają historie w czasach nowoczesnych. Zainteresowania naukowe prof. Buchholtz koncentrują się wokół literatury kanadyjskiej i amerykańskiej XIX i XX wieku, twórczości Henryego Jamesa, recepcji literatury kanadyjskiej i amerykańskiej w Polsce, przekładu literackiego, filmowych adaptacji dzieł literackich oraz baśni literackiej w USA i Kanadzie.

Polski Nobel z ekonomii przyznany

WARSZAWA Prof. Marcin Kolasa z Katedry Ekonomii Ilościowej Szkoły Głównej Handlowej odebrał Nagrodę Banku Handlowego w Warszawie S.A. w wysokości 50 tys. zł za zbiór artykułów dotyczących cykli koniunkturalnych, konwergencji i polityki makroostrożnościowej, które zamieszczone zostały w czasopismach ekonomicznych znajdujących się na tzw. liście filadelfijskiej. Dwudziesta pierwsza edycja nagrody, określanej mianem polskiego Nobla ekonomicznego, przyznawana jest za indywidualne lub zespołowe opracowania dotyczące zagadnień praktycznych bądź teoretycznych z zakresu ekonomii i finansów, które w kluczowy sposób przyczyniają się do rozwoju polskiej nauki. W historii tej nagrody najwięcej wyróżnień otrzymali naukowcy z SGH, poczynając od Adama Nogi, laureata jej pierwszej odsłony. Na liście pojawili się również: w dwunastej edycji Andrzej Rzońca, w czternastej Cezary Wójcik, osiemnasta edycja należała do Michała Brzozy-Brzeziny, kolejna do Jakuba Growca, a dwudziesta do Tomasza Berenta.

Gdańszczanie na Bornholmie

GDAŃSK Badacze z Instytutu Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego eksplorują tereny duń- skiej wyspy Bornholm już od 2012 roku. W poprzednich sezonach badawczych udało się odnaleźć m.in. jeden z najlepiej zachowanych domów wikingów, datowany na okres XI-XII w., ceramikę wikińską i słowiańską czy srebrne monety (głównie arabskie dirhemy w tym 2 perskie monety datowane na rok 612). Tym razem doktoranci Karolina Czonstke i Bartosz Świątkowski wraz ze współpracownikami z Bornholms Museum zbadali Norre Sandegard Vest – jedno z najbogatszych cmentarzysk w Danii, na którym spoczywali przedstawiciele lokalnej elity, prawdopodobnie część królewskiej świty. Udało się ustalić, że cmentarzysko miało większy zasięg niż dotychczas przypuszczano. Odkryto i przebadano ponad 30 pochówków inhumacyjnych, wśród których pojawiły się również groby komorowe. Natrafiono na groby kobiece, męskie, a także pochówki dziecięce. Co prawda nie zachowały się szczątki ludzkie, ale odnaleziono liczne dary grobowe. W przypadku kobiet w grobach dominowały ozdoby stroju, takie jak naszyjniki ze szklanych paciorków, zapinki. Mężczyźni – wojownicy byli wyposażani w broń, m.in. miecze typu spaha, ale także noże bojowe, tzw. saxy, włócznie, tarcze czy ozdobne elementy pasa. W niektórych pochówkach mę- skich pojawiły się również szczątki koni – całego zwierzęcia lub jedynie głowy. Wyposażenie, układ pochówków oraz położenie cmentarzyska wskazują, że miejsce miało znaczenie szczególne dla ówczesnej lokalnej społeczności, stając się miejscem spoczynku jej elit.

Nowa przewodnicząca IROs Forum

ŁÓDŹ/WROCŁAW 19 stycznia na posiedzeniu Rady IROs Forum we Wrocławiu Liliana Lato, kierownik Biura Współpracy z Zagranicą Uniwersytetu Łódzkiego, została wybrana przewodniczącą IROs Forum, czyli sieci biur współpracy międzynarodowej polskich akademickich uczelni państwowych. Organizacja działa od dziesięciu lat, zrzesza 20 szkół wyższych z całej Polski. Celem organizacji jest zwiększenie jakości, efektywności i zakresu współpracy międzynarodowej polskich uczelni poprzez wymianę doświadczeń i przykładów dobrej praktyki,

organizowanie konferencji, warsztatów i seminariów, realizację wspólnych projektów. IROs Forum jest też ciałem doradczym Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Uniwersytet Łódzki dynamicznie rozwija działalność międzynarodową. Jeszcze w roku akademickim 2013/2014 na UŁ studiowało w sumie 691 zagranicznych studentów, w ubiegłym roku już 1741, w tym roku ta liczba przekroczy 2 tys. Biuro Współpracy z Zagranicą UŁ stworzyło specjalną aplikację dla zagranicznych studentów SmartUni, która została nagrodzona przez MNSW w konkursie Promocja kształcenia na polskich uczelniach wśród cudzoziemców, a następnie zdobyła nagrodę EUPRIO – Stowarzyszenia Pracowników Public Relations i Komunikacji Uniwersytetów Europejskich. Od dwóch lat na Uniwersytecie Łódzkim, w czasie inauguracji roku akademickiego, wśród immatrykulowanych studentów obecni są cudzoziemcy, a ślubowanie składane jest po polsku i po angielsku. Aktualnie realizowany jest projekt University Diversity – Uniwersytet Różnorodny, akcja mająca pokazać dzisiejszy Uniwersytet Łódzki jako uczelnię nie tylko różnorodną pod względem naukowym, ale także kulturowym.

Pierwsze stypendia za wybitne publikacje

TORUŃ Na grudniowym posiedzeniu Senat UMK ustanowił własny system stypendiów za wysoko punktowane publikacje naukowe. Jak wyjaśnia prof. Andrzej Tretyn, rektor UMK, było to możliwe dzięki poprawie sytuacji finansowej uczelni. 23 stycznia na UMK styczniowym posiedzeniu Senatu UMK wręczono trzy pierwsze stypendia. Otrzymali je: dr hab. Wojciech Kujawski, prof. UMK z Wydziału Chemii za dwie publikacje: Pervaporative removal of organosulfur compounds (OSCs) from gasoline using PEBA and PDMS based commercial hydrophobic membranse, opublikowaną w „Chemical Engineering Journal” i Transport of dilute organics through dense membranes: assessing impact on membrane-solute interactions, opublikowaną w „Journal of Membrane Science”, a także prof. dr hab. Werner Ulrich, dziekan Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UMK za The tangled link between ß– and – diversity: a Narcissus effect weakens statistical inferences in null model analyses of diversity patterns, opublikowaną w „Global Ecology and Biogeography”.

Hyperloop

WARSZAWA 26 stycznia w Instytucie Lotnictwa w Warszawie członkowie zespołu HyperPoland zaprezentowali dotychczasowe wyniki pracy. HyperPoland składa się ze studentów, absolwentów i naukowców politechnik Warszawskiej i Wrocławskiej, którzy pracują nad konstrukcją Hyperloop – nowego rodzaju środka transportu składającego się z kapsuły poruszającej się w dedykowanych tubach z prędkością bliską prędkości dźwię- ku. Prof. Janusz Piechna z Instytutu Techniki Lotniczej i Mechaniki Stosowanej, Wydziału MEiL PW, opiekun zespołu, zdefiniował Hyperloop jako połączenie samolotu

i łodzi podwodnej. – Z lotnictwa niewątpliwie nale- ży wziąć unoszenie. Kapsuły mają poruszać się bez kontaktu z podłożem. Można zauważyć tu też cechy technologii łodzi podwodnych. Mamy do czynienia z ogromną różnicą ciśnień oraz wprowadzaniem kapsuły do środowiska, w którym człowiek nie jest w stanie przeżyć. Zespół HyperPoland za swoje prace otrzymał m.in. wyróżnienie w konkursie Build Live Earth Hyperloop w Dubaju pod koniec września 2016 r. W ciągu 48 godzin Polacy opracowali projekt dworca dla Hyperloop, który został doceniony za spójną inżyniersko i architektonicznie koncepcję oraz innowacyjne podejście do procesu projektowania. Zaproponowana przez HyperPoland trasa Warszawa–Wrocław jest jedną z 35 propozycji w konkursie Global Challenge. – Podpisaliśmy list intencyjny z Ministerstwem Rozwoju, a poza tym opieramy się na analizach wykonanych kilka lat temu przez PKP dla ewentualnej budowy Kolei Dużych Prędkości w Polsce – mówi Krzysztof Tabiszewski, manager HyperPoland. Obecnie młodzi inżynierowie przygotowują prototyp kapsuły Hyperloop. Zostanie ona przetestowana w 2017 r. w rurze próżniowej o długości 1,5 km wybudowanej przez firmę SpaceX.

Inwestycja w medycynę

OPOLE 27 stycznia podpisana została umowa między Uniwersytetem Opolskim a Mostostalem na budowę uniwersyteckiego Collegium Medicum, które będzie stanowiło zaplecze kierunku lekarskiego. Obiekt ma kosztować 42 mln zł, z czego 8 mln stanowią środki własne uczelni, 2 mln zamierza ona pozyskać od sponsorów, a 32 mln zł będzie pochodzić z budżetu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pierwsi studenci rozpoczną kształcenie medyczne na UO od paź- dziernika br. Uniwersytet chciałby kształcić 60 osób na studiach bezpłatnych i 40 na płatnych. Funkcje szpitala akademickiego będzie pełnić Wojewódzkie Centrum Medyczne w Opolu.

Kongres polskich studentów w UK

CAMBRIDGE 350 polskich studentów z całej Wielkiej Brytanii wzięło udział w 10. Kongresie Polskich Stowarzyszeń Studenckich w Wielkiej Brytanii. Kongres został zorganizowany przez Polskie Stowarzyszenie Studenckie na Uniwersytecie Cambridge w dniach 27-29 stycznia. „Polscy studenci w Wielkiej Brytanii przejawiają silną chęć podtrzymywania relacji z krajem. Przejawia się to w wielu podejmowanych przez nich inicjatywach, z których najważniejsza to właśnie doroczny Kongres” – informują organizatorzy wydarzenia. Program Kongresu opiera się na czterech filarach: polityce połączonej z ekonomią, kulturze, karierze oraz integracji – sprawach kluczowych dla Polaków studiujących na brytyjskich uniwersytetach. Spotkania panelowe również dotyczyły czterech tematów: kultury, biznesu, polityki zagranicznej i ksenofobii. W spotkaniu dotyczą- cym kultury głos zabrali m.in: Jan Komasa i Anda Rottenberg. W części poświęconej ksenofobii wypowiedzieli się m.in.: dr Adam Bodnar – rzecznik praw obywatelskich oraz socjologowie: dr Karolina Wigura i prof. Rafał Pankowski. Gośćmi debaty związanej z polityką zagraniczną byli: Radosław Sikorski – były minister spraw zagranicznych i prof. Andrzej Nowak z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z kolei w panelu poświęconym sprawom biznesu udział wzięła m.in.: Małgorzata O’Shaughnessy z firmy Visa. Tegoroczny Kongres był także okazją do przyjrzenia się dostępnym w Polsce możliwościom kariery.

Warsztaty prowadzone przez polskie oddziały międzynarodowych firm i korporacji pomogą uczestnikom poznać oczekiwania potencjalnych pracodawców. Kongres, który zapoczątkował prof. Zbigniew Pełczyń- ski z Uniwersytetu Oksfordzkiego, co roku odbywa się na innej prestiżowej uczelni, w tym na: Uniwersytecie w Warwick, Uniwersytecie Oksfordzkim czy Uniwersytecie w Edynburgu.

Nagroda Heweliusza

GDAŃSK 28 stycznia wręczono Nagrodę Naukową Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza. W kategorii nauk humanistycznych i społecznych nagrodzono prof. Jerzego Zajadłę, kierownika Katedry Teorii i Filozofii Państwa i Prawa z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, specjalistę w zakresie teorii i filozofii prawa, który swoje zainteresowania koncentruje wokół problemu prawa naturalnego.

 

Prof. Kazimierz Darowicki, kierownik Katedry Elektrochemii, Korozji i Inżynierii Materiałowej z Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej został wyróżniony w kategorii nauk ścisłych i przyrodniczych. Jest on twórcą oryginalnej metody pomiarowej – Dynamicznej Elektrochemicznej Spektroskopii Impedancyjnej. Jego specjalnością zawodową jest korozja i ochrona przed korozją. Zwycięzcy otrzymali dyplomy, statuetki Heweliusza i nagrody finansowe w wysokości 16 tys. zł.

Superdłoń

POZNAŃ Projekt robotycznej dłoni, mogłaby zastąpić w przemyśle człowieka w bardzo precyzyjny sposób na- śladując ruch ludzkiej kończyny, uznany został w rankingu Pulsu Biznesu za najlepszy projekt innowacyjny w 2016 roku. Opracowywana przez zespół Politechniki Poznańskiej w składzie: Tomasz Mańkowski i Jakub Tomczyński, pracujący pod kierunkiem DR. Krzysztofa Walasa z Instytutu Automatyki i Inżynierii Informatycznej, koncepcja „Percepcja i sterowanie w zadaniu robotycznej manipulacji obiektami elastycznymi” wkroczy za chwilę w kolejną fazę badawczą, dzięki finansowaniu przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu Lider VII. Oryginalny wynalazek otwiera nowe możliwości dla branży motoryzacyjnej, automotive, producentów elektroniki użytkowej, czy medycyny protetycznej.

Opracował Piotr Kieraciński

Współpraca: Aneta Adamska, Tomasz Boruszczak, Katarzyna Dziedzik, Maciej Kochański, Joanna Kosmalska, Marta Mastyło, Jakub Nagrodzki, Aneta Pyrzanowska, Grzegorz Rekiel, Monika Rogo, Lucyna Sterniuk-Gronek, Ewa Walusiak-Bednarek, Aneta Zawadzka, Anna Żmuda-Muszyńska

Wykorzystano serwisy prasowe szkół wyższych, placówek badawczych i instytucji otoczenia nauki oraz serwis Wikipedia.