Kosmos i akademiczki…

…to tematy, które 1 grudnia 2016 r. zdominowały 133. sesję Zgromadzenie Ogólnego PAN. Polskie osiągnięcia w dziedzinie technologii kosmicznych prezentowali prof. Piotr Wolański, przewodniczący Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych PAN, oraz dr Marta Wachowicz, dyrektor Departamentu Strategii i Współpracy Międzynarodowej Polskiej Agencji Komicznej. KBKiS PAN reprezentuje Polskę w międzynarodowych organizacjach związanych z badaniami kosmosu. Od 4 lat należymy do Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Na konferencji prasowej prof. Wolański mówił: – Około osiemdziesięciu różnych przyrządów zbudowanych w Polsce było lub jest w kosmosie. Zbudowane w Centrum Badań Kosmicznych PAN we współpracy z Creotech Instruments S.A. z Piaseczna przyrządy do pomiaru temperatury znajdują się w próbniku Huygens, który w ubiegłym roku wylądował na Tytanie, największym z księżyców Saturna. To najdalszy od Ziemi obiekt, na którym wylądowało tego typu urządzenie. Parę dni temu na orbicie Marsa pojawiła się Sonda Trace Gas Orbiter, której układ zasilający został także opracowany w CBK PAN.

Prof. Wolański mówił o „najnowszym” dziecku CBK – rakiecie Bursztyn, która jest w końcowej fazie opracowania. Wspominał o prowadzonych w Centrum Technologii Kosmicznych Instytutu Lotnictwa badaniach nad ekologicznym napędem rakietowym – nadtlenkiem wodoru, który będzie zastępował stosowane dzisiaj toksyczne i chemicznie korozyjne rakietowe materiały pędne, a może być wykorzystywany zarówno w rakietach, jak i satelitach.

Dr Wachowicz z Polskiej Agencji Kosmicznej stwierdziła, że w produkcji instrumentów i podzespołów satelitarnych współpraca nauki z przemysłem układa się znacznie lepiej niż w innych sektorach. – Mamy blisko 50 firm, które prowadzą działalność związaną z przemysłem kosmicznym i zdobywają na nią środki z Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Zwróciła też uwagę na to, że polskie firmy w coraz większym stopniu wykorzystują także dane satelitarne.

Akademiczki

Na podstawie listy członków PAN można by sądzić, że nauka w Polsce jest niemal wyłącznie domeną mężczyzn. Dlatego też w marcu 2016 r. prezes PAN, prof. Jerzy Duszyński, wysłał do wszystkich akademików list, w którym napisał m.in. o kwestii niedostatecznej reprezentacji kobiet oraz strukturze wiekowej członków akademii: „Aby sprostać standardom panującym w krajach rozwiniętych, dotyczących istotnego udziału kobiet w korporacjach uczonych oraz przeciwdziałać postrzeganiu Akademii jako organizacji zbyt konserwatywnej, uprzejmie państwa proszę o zgłaszanie i popieranie kandydatek na nowych członków PAN oraz osób reprezentujących młodsze pokolenie. Priorytetem powinna być zawsze wysoka ocena dorobku naukowego kandydatek/kandydatów”. Sam przyznał, że było to ryzykowne, z uwagi na to, że premiowanie z uwagi na płeć może budzić kontrowersje. Nie mniej jednak zgromadzenie ogólne przyjęło w swoje szeregi 9 kobiet. Dzięki temu reprezentacja płci pięknej zwiększyła się w PAN niemal dwukrotnie – z nieco ponad 4% do ponad 7%.

– Istotne jest także – mówił prezes Duszyński – aby odmładzać szeregi. Do tej pory średni wiek przyjmowanych członków wynosił 58 lat, teraz udało się go o blisko 10 lat obniżyć. Wcześniej zasadą było, że koledzy wybierali kolegów, a dobrze by było, gdyby wybierali uczniów.

Ogółem podczas Zgromadzenia Ogólnego PAN członkami korespondentami Akademii zostały 34 osoby, zaś członkami rzeczywistymi – 28 uczonych.

Kontynuacje i nowości

Zgromadzenie Ogólne PAN podsumowuje działalność akademii i wytycza nowe kierunki działań.

– W roku 2017 okrzepnie i ugruntuje swoją renomę Biuro ds. Doskonałości, które ma pomagać naukowcom w występowaniu o granty ERC. W tej chwili przygotowuje 10 osób i mają one szanse na sukces – mówił prof. Duszyński. – Przez ostanie pół roku pracowaliśmy nad koncepcją Instytutu Studiów Zaawansowanych, który zyskał już akceptację Ministerstwa Nauki. W Europie działa kilkanaście tego typu instytucji. Przyjeżdżają do nich wyłonieni w międzynarodowym konkursie uczeni nauk humanistycznych i społecznych, by realizować swoje badania. Kraj, do którego przyjeżdżają, zapewnia im także stypendia i mieszkanie. To duży wydatek, ale moim zdaniem całkowicie się zwróci.

Prezes PAN powołał się na przykład Węgier, w których dzięki działaniu takiego instytutu realizowanych jest obecnie 9 grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych.

Akademia rozpoczyna też prace nad koncepcją powołania uniwersytetu. – PAN ma olbrzymi potencjał naukowy, do tej pory, poza studiami doktoranckimi, nie wykorzystywany do kształcenia – mówił prezes Duszyński. – Chcemy zbudować koncepcję takiego uniwersytetu badawczego, który – gdyby powstał – mógłby znacząco poprawić nasze miejsce w międzynarodowych rankingach szkolnictwa wyższego.

Szefem zespołu, który opracowuje ten projekt, jest wiceprezes PAN prof. Paweł Rowiński. Koncepcja ma zostać przedstawiona na Narodowym Kongresie Nauki, który odbędzie się we wrześniu przyszłego roku w Krakowie.

W Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych nowymi akademiczkami zostały: prof. Krystyna Chojnicka z Katedry Historii Doktryn Politycznych i Prawnych Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz prof. Małgorzata Kossowska z Instytutu Psychologii UJ.

W Wydziale II Nauk Biologicznych i Rolniczych: prof. Agnieszka Chacińska z Laboratorium Biogenezy Mitochondriów Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej, prof. Bożena Kamińska-Kaczmarek z Pracowni Neurobiologii Molekularnej Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN oraz prof. Maria Magdalena Konarska z Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego.

W Wydziale III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi: prof. Grażyna Stochel z Wydziału Chemii UJ.

W Wydziale IV Nauk Technicznych: prof. inż. Hanna Bogucka z Katedry Radiokomunikacji Politechniki Poznańskiej i prof. inż. Czesława Rosik-Dulewska z katedry Ochrony Powierzchni Ziemi Uniwersytetu Opolskiego.

W Wydziale V Nauk Medycznych: prof. med. Anetta Undas z Zakładu Kardiochirurgii, Anestezjologii i Kardiologii Doświadczalnej Collegium Medicum UJ.