Budżet nauki większy o 2%
Dr hab. Teresa Czerwińska , podsekretarz stanu w MNiSW, o projekcie budżetu nauki i szkolnictwa wyższego na rok 2017
Znamy już projekt ustawy budżetowej na rok 2017. Na naukę przewidziano w nim wydatki na poziomie 8,43 mld zł. Oznacza to wzrost nakładów w stosunku do roku poprzedniego o 2%. W 2016 r. wyniosły one bowiem 8,26 mld zł. Wzrastają zwłaszcza – o 4,6% – środki krajowe na naukę, podczas gdy w przypadku wysokości nakładów ze środków europejskich obserwujemy istotny spadek. Związane jest to z zakończeniem poprzedniej perspektywy finansowej, a zarazem z przedłużającym się wstępnym etapem uruchomienia znacznej części projektów przewidzianych do realizacji w ramach obecnej unijnej perspektywy finansowej. Zatem spadek nakładów z budżetu środków europejskich został zniwelowany wzrostem środków z budżetu państwa. Mimo tych perturbacji nakłady na naukę pozostają w relacji do PKB na porównywalnym poziomie do roku 2016. W roku 2017 w relacji do PKB przewidywanego na poziomie 1 954,2 mld zł planowane z budżetu państwa i budżetu środków europejskich nakłady sektora rządowego na naukę osiągną poziom 0,43% PKB. Udział łącznych nakładów na B+R w Polsce, tzn. również z uwzględnieniem środków sektora prywatnego, kształtuje się na poziomie 1% PKB.
Ważną pozycję w budżecie nauki stanowią wydatki na działalność statutową i inwestycyjną jednostek naukowych. Na ten cel przeznaczono niemal 3 mld zł. Narodowe Centrum Nauki otrzyma środki w wysokości 1,2 mld zł., tj. o 16,2% więcej niż w roku 2016, a zaplanowane wydatki realizowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju zamykają się kwotą 2,6 mld zł. Ponadto minister właściwy do spraw nauki współfinansuje działalność Centrum Nauki Kopernik, będącego instytucją kultury powołaną do upowszechniania i popularyzacji polskiej nauki. Na tę działalność CN Kopernik, podobnie jak w roku bieżącym, otrzyma kwotę 8 mln zł.
Minister nauki i szkolnictwa wyższego dysponuje również środkami części 67 budżetu państwa – Polska Akademia Nauk. Na ten cel zaplanowano na rok 2017 ponad 81,5 mln zł, co oznacza wzrost o 1,1%. w stosunku do roku bieżącego.
W projekcie budżetu na 2017 rok na szkolnictwo wyższe przewiduje się kwotę 15 mld 960 mln zł. Większa część tej sumy pochodzić będzie z budżetu państwa, a jedynie 341 mln ze środków europejskich. Oznacza to, że na szkolnictwo wyższe w roku 2017 będziemy mieć do dyspozycji 191,2 mln zł, tj. nominalnie o 1,2% więcej niż w roku 2016. Wydatki na szkolnictwo wyższe w 2017 roku stanowią 0,82% PKB. Zawarto je w budżetach ośmiu ministrów, w tym sześciu ministrów nadzorujących szkoły wyższe.
Budżet państwa zabezpiecza w głównej mierze środki na działalność dydaktyczną w cywilnych uczelniach publicznych, uczelniach wojskowych i służb państwowych oraz uczelniach prowadzonych przez kościoły i związki wyznaniowe w kwocie ponad 12 938 mln zł. Pomoc materialna dla studentów i doktorantów będzie kosztować 1 820,4 mln zł. Na inwestycje szkół wyższych zaplanowano 404,7 mln zł. W tej ostatniej pozycji jest 68,8 mln zł na realizację programów wieloletnich, a największy udział w tej sumie stanowią środki zaplanowane na realizację rozpoczętego w roku 2016 programu pn. „Uniwersytet Warszawski 2016-2025” – ponad 38,8 mln zł. Na zadania projakościowe przewiduje się 251,7 mln zł. Zasilenie Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich ma kosztować 32,5 mln zł.
Ponad 81% ww. środków na szkolnictwo wyższe, tj. 12 945 mln zł, znajduje się w dyspozycji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, z czego 10 245 mln zł przeznaczona jest na działalność dydaktyczną, a 1 654 mln zł na pomoc materialną dla studentów i doktorantów.
Dodatkowo w ramach części 83 „Rezerwy celowe” zaplanowano w projekcie ustawy budżetowej rezerwę celową pn. „Środki na sfinansowanie programu, o którym mowa w art. 42a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, mającego na celu wspieranie wybitnych studentów w podejmowaniu kształcenia w zagranicznych uczelniach” w kwocie 19,8 mln zł. Aktualnie realizacja tego programu została zawieszona i trwają pracę nad nową formułą wykorzystania tych środków, w tym m.in. związane z utworzeniem nowego podmiotu realizującego w przyszłości całość zadań związanych z umiędzynarodowieniem nauki i szkolnictwa wyższego – Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej.
Reasumując, nakłady na naukę ciągle nie są na satysfakcjonującym poziomie, ale ważne jest to, że w przejściowym okresie spadku nakładów europejskich udało się zagwarantować wzrost nakładów ogółem, głównie dzięki środkom budżetu krajowego, co potwierdza, że nauka nie przestała być jednym z priorytetów rządu.
Ambitny cel osiągnięcia nakładów na B+R na poziomie 1,7% PKB w 2020 roku jest dużym wyzwaniem, ale nie może być osiągnięty tylko przy pomocy wzrostu nakładów budżetowych. Zaangażowanie sektora niepublicznego w taką działalność powinno być większe. Właśnie dlatego niezbędne jest likwidowanie barier i stwarzanie zachęt dla tego sektora, by umożliwić realizację tych działań. Taki cel miała m.in. tzw. mała ustawa o innowacyjności, która stanowić ma początek zmian w tym zakresie.
Zgodnie z niedawno ogłoszonymi danymi GUS na temat ogólnych nakładów Polski na B+R w 2015 roku osiągnęliśmy poziom dokładnie 1% PKB. Rok wcześniej udział ten wyniósł 0,94% PKB, a w 2013 roku 0,87% PKB. Progres w kolejnych latach musi być znacznie szybszy.