W  2017 r. minie 700 lat od nadania przez księcia Władysława Łokietka wójtostwa lubelskiego monarszemu wielkorządcy Maciejowi z Opatowca. Zachowany do dziś w oryginale dokument uważany jest za akt lokacyjny Lublina, choć jak przypuszczają badacze przeszłości „Koziego grodu”, miasto mogło być lokowane na prawie średzkim na Wzgórzu Staromiejskim już około połowy XIII w. 

Dr Krzysztof Żuk, prezydent Lublina, ogłosił w listopadzie 2014 r. konkurs na realizację projektów związanych z przygotowaniami i obchodami 700-lecia miasta. Przewidziano m.in. wsparcie finansowe badań, publikacji i konferencji na temat historii Lublina oraz jego znaczenia dla historii Polski i Europy, przygotowanych przez lubelskie środowiska akademickie. Taką możliwość przewiduje Strategia Rozwoju Kultury Lublina 2013-2020. Do konkursu zgłoszono 28 przedsięwzięć, w tym przygotowany przez naukowców przy pomocy Fundacji Aktywności Obywatelskiej projekt „Lublin. Historia dzielnic. W 700-tną rocznicę lokacji miasta”.

– Z przykrością stwierdzam, że było to jedyne przedsięwzięcie zgłoszone przez badaczy – mówi dr Dominik Szulc z Instytutu Historii PAN, inicjator i koordynator projektu opisu historii dzielnic Lublina.

Niezależnie od konkursu część lubelskiego środowiska naukowego zamierza zorganizować inne wydarzenia jubileuszowe, np. we wrześniu 2017 r. konferencję Sztuka Lublina. Od średniowiecza do współczesności. Jednym z wydarzeń inaugurujących jubileusz była konferencja Aleksander Gardawski – badacz nie tylko początków Lublina, zorganizowana przez prezydenta wspólnie z Instytutem Archeologii UMCS w październiku 2014 r.

Dofinansowanie projektu w wysokości kilkudziesięciu tysięcy złotych okazało się niewystarczające, co zmusiło uczestników projektu do pracy społecznej nad przedsięwzięciem, które wymaga znacznego nakładu pracy.

– Dowodzi to nieumiejętności współpracy Miasta Lublin ze środowiskiem naukowym, dostrzeganej także gdzie indziej, w której władzom Lublina wciąż wydaje się, że projekty naukowe można finansować i realizować na zasadzie bliskiej regule „kto poprosi o mniej, ma większą szansę na uzyskanie środków”, oraz przekonania, że „projektowane kosztorysy zawsze są zawyżone” – mówi dr Szulc.

Realizację projektu Fundacja powierzyła Komitetowi Organizacyjno-Naukowemu w składzie: dr hab. Andrzej Rozwałka, prof. UR (Uniwersytet Rzeszowski), mgr Piotr Tokarczuk (dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie), dr Hubert Mącik (Miejski Konserwator Zabytków w Lublinie/Uniwersytet Rzeszowski), mgr Marek Stasiak (główny specjalista w Biurze Miejskiego Konserwatora Zabytków w Lublinie) oraz dr Dominik Szulc (IH PAN). W marcu br. do udziału w pracach Komitetu swoich przedstawicieli delegowały Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej oraz Wydział Artystyczny UMCS, Muzeum Lubelskie, Ośrodek „Brama Grodzka-Teatr NN”, lubelski oddział Instytutu Pamięci Narodowej oraz Archiwum Państwowe w Lublinie. Wśród autorów pierwszych publikacji są nie tylko historycy, ale także historycy sztuki, archeolodzy, geografowie i inni.

– Pragniemy zebrać jak najszersze grono badaczy i pasjonatów Lublina, bez względu na ich bieżącą specjalizację czy afiliację. Nie zamierzamy ograniczać się do przedstawicieli tylko jednego środowiska, gdyż Lublin to dobro wspólne tych, którzy czują się z nim związani zasługuje na zgodną współpracę wspomnianych. Dlatego w kontekście przyszłych publikacji (planowo wydawanych po trzy co pół roku aż do końca 2017 r. oraz przewidywanej wówczas konferencji naukowej) już teraz zapraszamy do współpracy wszystkich zainteresowanych – zachęca Dominik Szulc.

Celem projektu „Lublin. Historia dzielnic. W 700-tną rocznicę lokacji miasta” jest przybliżenie zainteresowanym historii, geografii i sztuki miasta w nowatorski sposób. Badacze zamierzają wydać serię 12 zeszytów popularnonaukowych poświęconych poszczególnym dzielnicom Lublina. Pierwsze z nich już się ukazały. Uczeni zorganizują też konferencję naukową i opublikują pracę zbiorową, poświęconą historii miasta. Wszystkie działania poświęcone zostaną historii, geografii i sztuce Lublina w jego obecnych granicach administracyjnych, w których na przestrzeni kilku wieków, poczynając od początku XIV w., oprócz miasta „w murach” funkcjonowało także ponad 35 osad i innych miast, które dały później początek obecnym dzielnicom Lublina, jak choćby dawna wieś Dziesiąta obecnym dzielnicom Dziesiątej, Kośminkowi i części Felina. Z książęcego dokumentu lokacyjnego z 1317 r. dowiadujemy się, że w Lublinie występowali zarówno ludzie, którzy posiadali prawo wieczystej dzierżawy na terenie miasta i z tego tytułu korzystali z prawa miejskiego (łac. cives), jak i tacy, którzy takiego prawa nie posiadali, a rekrutowali się zapewne z pobliskich wsi (incolae). Obszar, którym zajęli się badacze, obejmuje także przypuszczalny teren lokacyjnych rozłogów miejskich. Dzięki temu Lublinianie niejako „odkryją” historię wsi i miast otaczających niegdyś miasto „w murach” Lublin.

– Zdecydowana większość mieszkańców Lublina nie zna dostatecznie dobrze historii swojego miasta, nie wiedzą np., iż jeszcze w XVII w. miasto „w murach” oraz teren przylegający do Wzgórza Zamkowego stanowiły dwa różne miasta: Lublin i Podzamcze – mówi dr Szulc. W zaznajomieniu się z dziejami okolic, w których mieszkają, ma im pomóc seria popularnonaukowa, której pierwsze 3 zeszyty poświęcone historii dzielnic Rury, Czuby, Zemborzyce, Abramowice, Głusk i Dominów ukazały się w czerwcu br. Można je pobrać bezpłatnie w wersji elektronicznej ze strony Fundacji Aktywności Obywatelskiej. Do końca 2017 r. ukaże się jeszcze 9 zeszytów z tego cyklu. Zorganizowana zostanie też konferencja naukowa, z której materiały będą wydane drukiem.

(DoS)