Fundacja na rzecz Nauki Polskiej rozstrzygnęła pierwszy otwarty konkurs w programie Międzynarodowe Agendy Badawcze. Zwyciężył projekt złożony przez profesorów Tomasza Dietla i Tomasza Wojtowicza z Instytutu Fizyki PAN w Warszawie. Otrzymają oni prawie 40 mln zł na realizację innowacyjnych badań w nowej jednostce naukowej w Polsce.

Nowy ośrodek badawczy powstanie w Warszawie i będzie nosił nazwę Międzynarodowe Centrum Sprzężenia Magnetyzmu i Nadprzewodnictwa z Materią Topologiczną (MagTop). Kierownikiem projektu i zarazem kierownikiem nowej instytucji jest prof. Tomasz Dietl z IF PAN, laureat Nagrody FNP i grantu ERC oraz przedstawiciel Polski w ERC (czyt. wywiad na str. 40). W ośrodku będą prowadzone interdyscyplinarne badania z zakresu materiałoznawstwa, nanotechnologii, fizyki półprzewodników oraz badań nad magnetyzmem i nadprzewodnictwem, które przyczynią się do opracowania nowych materiałów topologicznych. Dzięki swym unikalnym właściwościom materiały te mogą odegrać kluczową rolę w urządzeniach następnej generacji (np. komputerach kwantowych), które mogą zrewolucjonizować nasze życie. Badania nad materiałami topologicznymi będą prowadzone przez wyłonionych w międzynarodowych konkursach czołowych badaczy z Polski i z zagranicy. Podczas pierwszych kilku lat finansowania projektu w ośrodku ma działać 6 grup badawczych, w których pracować będzie około 30 naukowców. Będą oni wykorzystywać unikalną infrastrukturę badawczą oferowaną przez polskiego partnera w projekcie – Instytut Fizyki PAN. Nowa instytucja współpracować będzie także z innymi ośrodkami naukowymi za granicą i w Polsce (w tym z Uniwersytetem Rzeszowskim) oraz z firmami, m.in. VIGO System S.A., Modern Technologies and Filtration S. A., PUREMAT Technologies. Nad jakością prac badawczych i konkursami na liderów grup badawczych czuwać będzie Międzynarodowy Komitet Naukowy, w skład którego wejdą zarówno naukowcy o uznanym w świecie dorobku, jak i przedsiębiorcy mający doświadczenie w prowadzeniu prac B+R i we wdrażaniu nowych technologii.

– Tworzenie ośrodka realizującego międzynarodową agendę badawczą to bardzo duże wyzwanie, zarówno administracyjne, jak i naukowe. Wierzymy jednak, że to jeden z lepszych sposobów, żeby zmienić krajobraz nauki w Polsce, pozbyć się złych nawyków i wpuścić do systemu trochę „świeżej krwi”, tak aby docelowo polska nauka mogła stać się bardziej konkurencyjna na arenie międzynarodowej – mówi prof. Maciej Żylicz, prezes FNP.

Ponieważ jednym z warunków konkursu było nawiązanie współpracy z uznanym ośrodkiem naukowym z zagranicy, instytucja tworzona przez prof. Dietla i prof. Wojtowicza będzie działać w ścisłej kooperacji z Uniwersytetem Juliusza Maksymiliana w Würzburgu. Ośrodek ten ma wnieść swoją wiedzę zarówno w zakresie zarządzania nauką, komercjalizacji wyników badań, jak i pozyskiwania do pracy naukowej najlepszych naukowców.

– Bardzo się cieszę, że polscy i zagraniczni eksperci oceniający wnioski w konkursie wybrali nasz projekt. Sądzę, że komplementarne umiejętności i doświadczenia badawcze prof. Wojtowicza w dziedzinie nauki o materiałach i moje w fizyce materii skondensowanej pozwolą na stworzenie silnego międzynarodowego centrum naukowego – mówi prof. Tomasz Dietl.

Pierwsze prace badawcze mają ruszyć na początku 2017 r. Do tego czasu profesorowie Dietl i Wojtowicz będą organizowali działalność nowej instytucji oraz zatrudniali pierwszych liderów grup badawczych. Na razie nowa jednostka będzie funkcjonowała dzięki środkom w wysokości 40 mln zł, otrzymanym od Fundacji na rzecz Nauki Polskiej z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Docelowo, aby się utrzymać, będzie musiała zainteresować swoimi wynikami przedsiębiorców oraz pozyskiwać dodatkowe granty, również europejskie.

Program Międzynarodowe Agendy Badawcze jest realizowany przez FNP od listopada 2015 r. ze środków pochodzących z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Jego celem jest stworzenie w Polsce wyspecjalizowanych, wiodących w skali światowej ośrodków naukowych, stosujących najlepsze praktyki w zakresie identyfikowania programów i tematów badawczych, polityki personalnej, zarządzania pracami B+R oraz komercjalizacji wyników prac B+R. W otwartym konkursie rozpatrywano 32 wnioski. Zwycięzca został wyłoniony w trakcie trzystopniowej procedury konkursowej, składającej się z oceny przez panel naukowo-gospodarczy, pisemnej opinii co najmniej dwóch zagranicznych recenzentów oraz rozmowy wnioskodawcy z interdyscyplinarnym, międzynarodowym panelem ekspertów.

Do końca 2017 r. Fundacja planuje ogłoszenie jeszcze 2 konkursów do programu MAB. Najbliższy nabór zostanie otwarty w sierpniu. Fundacja planuje dofinansowanie powstania w Polsce łącznie 10 instytucji realizujących międzynarodowe agendy badawcze.