Przywrócić imię bohaterom

Wiele jest w Polsce bezimiennych grobów. Wiele miejsc, o których wiemy tylko, że chowano tam ofiary totalitaryzmu. Rodziny tych bezimiennych bohaterów nadal nie wiedzą, gdzie spoczywają szczątki ich bliskich.

Mając na względzie pamięć ofiar zbrodni systemów totalitarnych i chcąc przywrócić im imiona, Instytut Pamięci Narodowej oraz Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie powołały we wrześniu 2012 roku Polską Bazę Genetyczną Ofiar Totalitaryzmów (PBGOT). To unikatowe przedsięwzięcie w skali europejskiej. W ramach projektu prowadzone są działania ekshumacyjne, kryminalistyczne, genetyczne, medyczno-sądowe i antropologiczne. Opracowane technologie i procedury badawcze zostaną wykorzystane także do identyfikacji ofiar katastrof masowych i innych aktów terroru.

Do tej pory zabezpieczono materiał genetyczny od 750 ekshumowanych ofiar. Zakończono badania DNA ponad 250 z nich i ich profile genetyczne zostały umieszczone w bazie.

By dokonać skutecznej identyfikacji, potrzebny jest oczywiście materiał porównawczy. Od początku trwania projektu pobrano go od 1500 krewnych ofiar. Materiał do bazy mogą przekazać wszystkie osoby, których bliscy zginęli w wyniku zbrodni systemów totalitarnych (1939-1956). Do badań zabezpieczany jest materiał w postaci wymazu z jamy ustnej.

Do tej pory udało się zidentyfikować 62 osoby – 54 ofiary komunizmu i 8 ofiar nazizmu, w tym m.in. Danutę Siedzikównę ps. „Inka”, majora Bolesława Kontryma ps. „Żmudzin”, majora Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” i majora Zygmunta Szendzielarza, ps. „Łupaszka”.

Pozostałe ofiary będą mogły być zidentyfikowane w chwili przekazania materiału DNA przez ich krewnych.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ogłosiło, że wesprze badania prowadzone w ramach Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów kwotą 680 tys. zł. Środki te zostaną przeznaczone na badania nad stworzeniem procedury i wdrożeniem najnowszych technologii analizy DNA w identyfikacji ofiar zdarzeń masowych i zbrodni systemów totalitarnych.

Z inicjatywy PUM powstało także konsorcjum naukowo-badawcze SIGO – Sieć Identyfikacji Genetycznej Osób. Oprócz PUM i Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie sygnatariuszami porozumienia o utworzeniu SIGO są: Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera UMK oraz Polskie Towarzystwo Medycyny Sądowej i Kryminologii.

Do obecnie realizowanych zadań, wynikających z prowadzonych przez IPN postępowań należą: identyfikacja ofiar zbrodni komunistycznych ekshumowanych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, identyfikacja ofiar zbrodni systemów totalitarnych z lat 1939-1956 ekshumowanych na terenie aresztu śledczego w Białymstoku oraz zakrojone na szeroką skalę gromadzenie materiału genetycznego krewnych ofiar obławy augustowskiej.