Gdański Uniwersytet Medyczny jest w obszarze nauki jedną z wiodących uczelni akademickich i medycznych w Polsce. W sposób jednoznaczny potwierdzają to wyniki ostatnich rankingów. Uczelnia uplasowała się na 10. miejscu wśród uczelni akademickich w Rankingu Szkół Wyższych „Perspektywy 2015”, opublikowanym przez Fundację Edukacyjną „Perspektywy”. To o jedno miejsce wyżej niż w roku poprzednim. GUMed został także laureatem nagrody specjalnej w kategorii najlepszych warunków kształcenia oraz najwyżej ocenioną uczelnią Pomorza. W 2015 r. wysoką, 11. lokatę Gdański Uniwersytet Medyczny uzyskał również w rankingu naukowym uczelni akademickich opublikowanym w tygodniku „Polityka”, plasując się jednocześnie na 3. miejscu wśród uczelni medycznych w Polsce. Według rankingu jednostek naukowych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego dwa wydziały uczelni: Wydział Lekarski i Wydział Nauk o Zdrowiu, posiadają kategorię „A”, natomiast Wydział Farmaceutyczny „A+”. Ponadto wyróżnienie Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej statusem Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW) dowodzi bardzo wysokiego potencjału naukowego tego wydziału i poświadcza najwyższą jakość badań naukowych. Zaś przystąpienie i udział uczelnianego BioBanku w Infrastrukturze Biobankowania i Zasobów Biomolekularnych znajdującej się na liście Europejskiej Infrastruktury Badawczej potwierdza rozwijające się możliwości uczelni na coraz bardziej zaawansowane projekty naukowo-badawcze.

Osią przewodnią działalności każdej uczelni jest działalność edukacyjna. Jednakże szkoła wyższa nie ma wyłącznie charakteru dydaktycznego. Wzmocnienie nowoczesnych rozwiązań edukacyjnych może zaistnieć jedynie przy równolegle prowadzonej działalności naukowo-badawczej na możliwie najwyższym, światowym poziomie. Tylko wówczas uczelnia może zachować swój pierwotny, akademicki charakter. Działalność naukowa natomiast możliwa jest dzięki zapewnieniu niezbędnej, twórczej atmosfery pracy oraz równie istotnej ciągłości finansowania badań, przy równoczesnym, systematycznym raportowaniu dokonań naukowych poprzez specjalistyczne publikacje naukowe. I taką uczelnią jest właśnie Gdański Uniwersytet Medyczny.

Aby stać się rozpoznawalnym w świecie nauki, niezaprzeczalnym wymogiem staje się publikowanie wyników badań naukowych w liczących się, prestiżowych międzynarodowych czasopismach naukowych. W tym obszarze Gdański Uniwersytet Medyczny może się poszczycić obecnością naukowców publikujących prace realnie dostrzegalne na świecie. Istotą działalności naukowej w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym jest także współpraca krajowa i międzynarodowa. To od niej często zależy możliwość jeszcze szerszego zaistnienia wyników badań w globalnym obiegu naukowym, społecznym, gospodarczym, co jest w istocie celem kluczowym z punktu widzenia popularyzacji osiągnięć badawczych (nie tylko w postaci ich publikowania w renomowanych czasopismach naukowych) oraz pozyskiwanie finansowania na kolejne badania. Do wzmocnienia działalności naukowo-badawczej w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym przyczynia się również elastyczne i zaangażowane podejście do dynamicznie zmieniających się realiów współczesnego funkcjonowania nauki w świecie.

Projekty badawcze

Gdański Uniwersytet Medyczny prowadzi łącznie ok. 100 różnorodnych projektów badawczych współfinansowanych zarówno z funduszy krajowych, jak i międzynarodowych (w tym unijnych), a zainteresowanie i skuteczność pozyskiwania tego rodzaju finansowania mają wciąż tendencję wzrostową. Przykładowo, w ramach programu Unii Europejskiej Horyzont 2020 realizowany jest projekt pt. „ChiLTERN – Children’s Liver Tumour European Research Network”, dotyczący guzów wątroby u dzieci. Liderem prac badawczych po stronie Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego jest prof. Piotr Czauderna (Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży), natomiast koordynatorem projektu – partner z Uniwersytetu Birmingham w Wielkiej Brytanii. Przedsięwzięcie stanowi znaczący krok w kierunku nowatorskiego podejścia do pacjentów, opartego na medycynie spersonalizowanej. Dzięki wykorzystaniu testów genetycznych, farmakogenetycznych, biomarkerów oraz nowoczesnych technologii obrazowania umożliwić ma optymalizowanie chemioterapii, ocenę skuteczności i bezpieczeństwa zabiegów chirurgicznych oraz identyfikację pacjentów narażonych na ryzyko powstania długoterminowych działań niepożądanych stosowanej farmakoterapii.

W uczelni prowadzone są także przedsięwzięcia finansowane ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Narodowego Centrum Nauki oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Wśród nich realizowane są np. dwa projekty badawcze dla doświadczonych naukowców w ramach programu NCN – MAESTRO. Pierwszy z nich to projekt kierowany przez prof. Janusza Limona (Katedra i Zakład Biologii i Genetyki) pt. „Określenie znaczenia nowych, potencjalnych biomarkerów opartych na miRNA w biologii i wczesnym wykrywaniu raka jajnika”. Główny cel przedsięwzięcia stanowi identyfikacja miRNA, które mogą odgrywać znaczącą rolę w biologii nowotworu jajnika oraz procesie kancerogenezy. Założeniem projektu jest przebadanie profilu ekspresji miRNA w grupie 130 pacjentek z rakiem jajnika oraz 260 zdrowych kobiet. Równolegle do badania mutacji BRCA1/2 projekt zakłada poszukiwanie wariantów sekwencyjnych innych genów BARD1, RAD51C i RAD51D, które mogą modyfikować ryzyko wystąpienia nowotworu wśród nosicielek mutacji BRCA1/2. Z uwagi na to, że udział powyższych genów w procesie kancerogenezy nie został do tej pory w pełni zweryfikowany, wyniki badań mogą się przyczynić do dalszego poszerzenia wiedzy na temat podstaw i rozwoju nowotworów jajnika. Połączenie wyników badania mutacji wielu genów wraz z różnicą w profilach ekspresji miRNA u chorych na raka jajnika stworzy unikatową podstawę do analizy, której wyniki potencjalnie przyczynią się do głębszego poznania patogenezy tego nowotworu, a w przyszłości mogą umożliwić identyfikację wczesnych markerów charakterystycznych dla raka jajnika.

Drugi projekt NCN z programu MAESTRO, pt. „Nadciśnienie tętnicze, a zaburzenia krążenia mózgowego: znaczenie aktywności połączeń neuroanatomicznych, układu współczulnego oraz czynników ryzyka sercowo-naczyniowego”, prowadzony jest przez prof. Krzysztofa Narkiewicza (Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii). W projekcie tym założono, że powiązania pomiędzy nadciśnieniem, a dysfunkcją naczyń mózgowych są obustronne oraz że dysfunkcja ta może odgrywać rolę „sprawcy”. Zaproponowano także serię pionierskich badań ukierunkowanych na odkrycie nowych mechanizmów patogenetycznych nadciśnienia tętniczego, choroby naczyniowej mózgu oraz osłabienia funkcji poznawczych. Hipoteza badawcza zakłada, że dysfunkcja naczyń mózgowych oraz zmiany w połączeniach neuroanatomicznych mogą niezależnie predysponować do rozwoju i progresji nadciśnienia oraz jego powikłań, w tym uszkodzenia mózgu i otępienia. Realizacja przedsięwzięcia przyczynić się ma do lepszego zrozumienia mechanizmów patogenetycznych nadciśnienia tętniczego oraz do poprawy jakości prewencji oraz terapii nadciśnienia, chorób naczyniowych mózgu i otępienia.

Pozycję wiodącą w pozyskiwaniu grantów z NCN posiada też zespół kierowany przez prof. Romana Kaliszana (Katedra Biofarmacji i Farmakodynamiki), który aktualnie realizuje łącznie 14 grantów badawczych (w tym 2 z programu SONATA Bis, 1 z programu SONATA, 2 z programu OPUS oraz 9 z programu PRELUDIUM). Prof. Kaliszan utrzymuje także w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym pozycję lidera nauki pod względem bibliometrycznym z indeksem Hirscha równym 47 i liczbą cytowań ok. 7 tysięcy.

Innowacyjni i otwarci

Głównym celem aktualnej aktywności Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w obszarze nauki jest systematyczne podwyższanie jakości prowadzonych prac badawczych. Dzieje się to nie tylko poprzez tworzenie warunków do stosowania zasad dobrej praktyki naukowej oraz rzetelności naukowej, ale także poprzez zwiększanie udziału młodych naukowców w korzystaniu z funduszy przeznaczonych na naukę i – przede wszystkim – poprzez zwiększanie powiązań pomiędzy sektorami nauki i gospodarki. W tym zakresie można odnotować próby (wieńczone pierwszymi istotnymi sukcesami) wdrażania mechanizmów mających na celu wzrost poziomu zastosowań wyników badań naukowych i prac rozwojowych w praktyce gospodarczej. Dlatego też w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym zarówno poziom innowacyjności, jak i aktywność dotycząca współpracy ze środowiskiem gospodarczym oraz szeroko rozumianym otoczeniem uczelni ciągle wzrasta i odgrywa coraz większą rolę.

Przykładem realizacji przez Gdański Uniwersytet Medyczny innowacyjnych badań naukowych, ukierunkowanych na potrzeby odbiorców, z założeniem docelowego wprowadzenia produktu badań na rynek, jest projekt pt. „Przedkliniczne badania możliwości zastosowania oryginalnej, polskiej bionanocelulozy w medycynie regeneracyjnej w aspekcie bioimplantów w kardiochirurgii i chirurgii naczyniowej”, kierowany przez dr. hab. Piotra Siondalskiego (Katedra i Klinika Kardiochirurgii i Chirurgii Naczyniowej). Główny cel przedsięwzięcia finansowanego przez NCBR w ramach Programu Badań Stosowanych, stanowi określenie możliwości zastosowania bionanocelulozy jako wielofunkcyjnego materiału bioprotez w układzie krążenia człowieka na podstawie badań materiałowych, biochemicznych, testów in vitro oraz testów in vivo na modelu zwierzęcym. Projekt realizowany jest przez powołane do tego celu konsorcjum naukowe, w skład którego wchodzą gdańskie uczelnie – Gdański Uniwersytet Medyczny (Lider), Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański, a także Centrum Techniki Okrętowej S.A., Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi oraz Bowil Biotech Sp. z o.o.

W 2016 r. rozpoczęła się realizacja kolejnego projektu dofinansowanego przez NCBR w ramach Programu Badań Stosowanych, pt. „MOLTEST BIS – walidacja molekularnych sygnatur wczesnego wykrywania raka płuca w grupie wysokiego ryzyka zachorowania”. Powyższe przedsięwzięcie, prowadzone przez konsorcjum naukowe złożone z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Politechniki Śląskiej, Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach oraz BLIRT S.A. pod kierownictwem prof. Witolda Rzymana (Katedra i Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej), zakłada przebadanie 7 tys. osób z grupy wysokiego ryzyka zachorowania na raka płuca przy zastosowaniu tomografii komputerowej i walidacji testów diagnostycznych, opracowanych i opatentowanych w ramach projektów: „Pomorski Pilotażowy Program Badań Przesiewowych Raka Płuca” oraz „Opracowanie molekularnych testów wspomagających wykrywanie wczesnego raka płuca – MOLTEST 2013”, finansowanych odpowiednio ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Samorządu Województwa Pomorskiego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Budżetu Państwa w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Wyniki projektu umożliwią komercjalizację otrzymanych sygnatur i opracowanie testów do diagnozowania wczesnego raka płuca.

Kolejny przykład niezwykle nowatorskiego przedsięwzięcia stanowi projekt realizowany przez konsorcjum naukowe w ramach programu STRATEGMED NCBR pod kierunkiem prof. Piotra Trzonkowskiego (Katedra Immunologii) pt. „Terapia komórkowa w oparciu o namnożone sztucznie limfocyty regulatorowe CD4+CD25+CD127”. Celem projektu jest zastosowanie w praktyce badań nad rolą i efektywnością leczenia namnożonymi sztucznie immunosupresyjnymi limfocytami T-regulatorowymi (Tregs). Protokół wytwarzania Tregs opracowano w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym i testowano w cukrzycy typu 1. Dzięki pozyskanym doświadczeniom z użyciem Tregs prowadzone są kolejne badania w standardzie GCP (dobra praktyka kliniczna), co aktualnie otworzyło już bezpośrednią ścieżkę do wdrożenia wyników prac badawczych w praktyce.

W celu rozwoju i komercjalizacji opatentowanej metody Tregs została powołana Spółka PolTREG – pierwsza spółka typu spin-off w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Warto zaznaczyć, że PolTREG Sp. z o.o. powstała w 2015 r. w wyniku intensywnej aktywności uczelnianej spółki celowej – Centrum Innowacji Medycznych Sp. z o.o., utworzonej przez Gdański Uniwersytet Medyczny w październiku 2014 r.

Głównym celem Spółki PolTREG jest wdrożenie metody Tregs na rynek polski i zagraniczny, natomiast misją – udostępnienie jej jak największej liczbie pacjentów we współpracy z polskim środowiskiem naukowym i medycznym, z wykorzystaniem wsparcia finansowego dla firm i wdrażanych przez nie innowacji na poziomie Polski i Unii Europejskiej. W październiku 2015 r. Spółka PolTREG otrzymała dofinansowanie z NCBR z programu DEMONSTRATOR+ na zwiększenie efektywności procesu namnażania limfocytów T-regulatorowymi oraz na wypracowanie strategii wejścia na rynek amerykański, dzięki współpracy z programem akceleracyjnym działającym w Dolinie Krzemowej. W listopadzie 2015 r. natomiast powołana została spółka zależna POLTreg LTD w Londynie, która jest odpowiedzialna za proces rejestracji i pozyskiwanie inwestorów w celu wdrożenia metody Tregs na terenie USA oraz Unii Europejskiej.

Niezmiernie istotnym dla Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego jest udział w programach badawczych, edukacyjnych i wdrożeniowych oraz programach uzupełniających, wspierających współpracę między sektorem naukowo-badawczym i gospodarką, finansowanych zarówno ze źródeł dostępnych na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Generuje to możliwość tworzenia silnych zespołów naukowych i unowocześniania infrastruktury badawczej. Perspektywicznie z jednej strony ważnym staje się wzmacnianie systemów dynamizujących stałą i stabilną aktywność pracowników do przeprowadzania ambitnych przedsięwzięć naukowych, natomiast z drugiej strony istotne jest także dokonywanie systematycznych zmian organizacyjnych na poziomie administracji uczelni, które usprawniają proces ubiegania się o środki na realizację badań pochodzących zarówno ze źródeł krajowych, jak i zagranicznych. Wiodąca pozycja uczelni w rozpoznawalnej międzynarodowo działalności naukowej (mierzona publikacyjnie i liczbą cytowań), wysoka skuteczność w pozyskiwaniu środków finansowych na działalność naukowo-badawczą oraz wysoka pozycja kadry w środowisku naukowym w Polsce i na świecie to trzy mierniki zaproponowane w strategii rozwoju uczelni dla utrzymania wysokiej pozycji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w zakresie działalności naukowo-badawczej.