CK w kontekście nowelizacji

Fot. Z. Sulima

Prof. inż. Antoni Tajduś, przewodniczący Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów

Na działalność Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów w 2015 roku należy spojrzeć z perspektywy niezwykle trudnych trzech ostatnich lat. Wpływ na jej działalność w tym czasie miały nowelizacje ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki – przeszła ona gruntowną zmianę w 2011 r. i kolejne nowelizacje w latach 2014 i 2015.

W każdym roku CK rozpatruje kilka tysięcy różnego rodzaju spraw. W roku 2012 było ich łącznie 4018, w roku 2013 liczba ta wzrosła do 6021 (rok rekordowy), natomiast w kolejnych dwóch latach nastąpił spadek: do 3433 w roku 2014 i 2847 w roku 2015. Największy udział w liczbie rozpatrywanych spraw miały wnioski o wyznaczenie recenzentów w przewodach habilitacyjnych i postępowaniach o nadanie tytułu profesora. Już w roku 2015 wnioski w większości dziedzin były rozpatrywane na bieżąco. Nadal znaczna liczba wniosków czeka na rozpatrzenie w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych oraz nauk prawnych i teologicznych. Wzrost liczby rozpatrywanych spraw w roku 2013 i pierwszej połowie roku 2014 spowodowany był nowelizacją ustawy w marcu roku 2011, która istotnie zwiększyła wymagania w stosunku do naukowców występujących o nadanie tytułu profesora. Ponieważ do 30 września 2013 r. można było wszczynać postępowania w trybie łatwiejszych przepisów sprzed nowelizacji, dużo osób skorzystało z tej możliwości. Najlepiej zjawisko to pokazują liczby: 2012 – 760 wniosków, 2013 – 1818 wniosków, 2014 – 1039 wniosków, 2015 – 597 wniosków. W latach 2012-2015 od 4 do 7% wniosków rozstrzygnięto negatywnie, co wynikało głównie ze skromnego dorobku naukowego uzyskanego po habilitacji, braku poważnych publikacji w czasopismach o zasięgu międzynarodowym oraz niskiego poziomu tzw. monografii profesorskich. Wprawdzie odsetek wniosków rozpatrzonych negatywnie w porównaniu do całkowitej liczby złożonych wniosków jest stosunkowo nieduży, jednakże wynika to też z faktu, że część osób po uzyskaniu negatywnej decyzji do wniosku o nadanie tytułu profesora występuje o umorzenie postępowania; w 2015 r. takich wniosków było kilkanaście. Z kolei inni odwołują się od negatywnej decyzji najpierw do CK, a po ponownej decyzji negatywnej do sądu. Wydłuża to proces decyzyjny i powoduje, że procedowanie niektórych wniosków do dziś nie zostało zakończone.

Nastąpiła też zmiana wymagań w stosunku do osiągnięć osób chcących uzyskać stopień doktora habilitowanego, a odpowiedzialność za nadawanie stopnia doktora habilitowanego ponoszą teraz rady wydziałów i rady naukowe. Z obserwacji Centralnej Komisji wynika, że spowodowało to duże zróżnicowanie poziomu habilitacji – od stojących na wysokim poziomie, do habilitacji o niskim poziomie, czasami niewystarczającym do nadania stopnia doktora habilitowanego. Niestety, niektóre rady wydziału nie dbają o odpowiedni poziom habilitacji. Na Prezydium CK w roku 2014 podjęliśmy decyzję o skontrolowaniu rad wydziałów, których decyzje, poziom habilitacji lub sposób procedowania przewodów habilitacyjnych budzą zastrzeżenia. Gdy stwierdzimy nieprawidłowości, będziemy ograniczać uprawnienia do nadawania stopnia doktora habilitowanego aż do cofnięcia uprawnień. W roku 2015 prowadziliśmy kontrole w 35 jednostkach, jednakże do tej chwili proces ten nie został zakończony. Niezależnie od tego 25 maja 2015 r. CK podjęła decyzję o cofnięciu Wydziałowi Sztuki Mediów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie uprawnienia do nadawania stopnia doktora sztuk plastycznych w zakresie sztuk pięknych. Było to następstwem decyzji z 17 grudnia 2012 r. o ograniczeniu Radzie tego wydziału omawianego uprawnienia oraz późniejszym popełnieniem przez Radę poważnych uchybień w sprawach awansowych. W chwili obecnej, wobec skorzystania przez Radę Wydziału ASP z prawa do odwołania, decyzja CK cofająca uprawnienie jest nieprawomocna (aktualne jest jeszcze postanowienie CK o zawieszeniu postępowania odwoławczego, wobec nierozstrzygniętych spraw wpadkowych, mających wpływ na rozstrzygnięcie odwołania).

W nowelizacji ustawy z 18 marca 2011 r. wprowadzono art. 21a, który stanowi, że decyzją rektora szkoły wyższej osoby mające stopień doktora, posiadające znaczące osiągnięcia naukowe, pracujące przez minimum pięć lat za granicą, gdzie kierowały samodzielnie zespołami badawczymi, mogą uzyskać uprawnienia równoważne uprawnieniom wynikającym z posiadania stopnia doktora habilitowanego (od 1 stycznia 2016 r. również w drodze decyzji dyrektora instytutu PAN czy instytutu badawczo-rozwojowego). CK w ciągu czterech miesięcy od otrzymania zawiadomienia o takim fakcie ma prawo w drodze decyzji administracyjnej wyrazić sprzeciw i uchylić taką decyzję. W latach 2012-2015 wpłynęło łącznie 96 takich zawiadomień, a wobec 47 z nich Komisja wyraziła sprzeciw i uchyliła decyzje rektorów.

CK zajmuje się również rozpatrywaniem wniosków o przyznanie uprawnienia do nadawania stopnia doktora lub doktora habilitowanego. W latach 2012-2015 CK rozpatrzyła łącznie 318 takich wniosków i w stosunku do 93 wniosków podjęła decyzję odmowną. Odmowy spowodowane były: niespełnieniem wymogów formalnych wynikających z przepisów prawa, brakiem poważniejszych osiągnięć naukowych czy artystycznych jednostki, brakiem większego doświadczenia i wyników w kształceniu na poziomie magisterskim (w przypadku uprawnień do doktoryzowania) lub doświadczenia w prowadzeniu przewodów doktorskich (w przypadku uprawnień do habilitowania).

Od trzech lat zwiększa się ilość skarg do sądów na decyzje CK. W roku 2015 wniesiono 38 skarg do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oraz 11 skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego (w tym 3 złożone przez CK). WSA nie podzielił argumentów skarżących w 23 sprawach (wniesionych w roku 2015 i 2014), natomiast NSA utrzymał niekorzystny dla Komisji wyrok Sądu Administracyjnego tylko w jednej sprawie. Spośród wszystkich skarg wniesionych w 2015 r. do WSA do 31 grudnia nie wyznaczono terminu rozprawy dla 24 skarg, natomiast w NSA – dla 5 skarg. Sąd bada jedynie poprawność formalną danego postępowania. Wobec określonego rozstrzygnięcia sądu, CK musi wykonać wyrok , tzn. np. przywrócić termin na złożenie odwołania lub ponownie rozpatrzyć odwołanie (z powodów wskazanych przez sąd uchybień formalnych w prowadzonym przez CK postępowaniu).