Ponieważ od sześciu lat pełnię zaszczytną funkcję członka 9-osobowej Rady Głównej AEC (AEC Council), a od piętnastu uczestniczę w działaniach tej asocjacji (jako członek przeróżnych grup roboczych i komitetów), pragnę podzielić się z państwem informacjami związanymi z pewnymi aspektami działalności tego stowarzyszenia. AEC jest obecnie wiodącym głosem w europejskim (a nawet światowym) obszarze wyższego szkolnictwa muzycznego i myślę, że warto się zapoznać z pewnymi dokumentami, o tyle istotnymi, że prawdopodobnie będą dyktować politykę europejską wielu europejskich i światowych uczelni muzycznych w przyszłości.

W skład AEC wchodzi obecnie około 300 instytucji wyższego szkolnictwa muzycznego, 261 europejskich – jako członkowie aktywni, i 37 spoza Europy – jako członkowie stowarzyszeni: z Korei Płd., Australii, Kanady, Chin, Japonii, Puerto Rico, Singapuru, USA. Znaczna część działań AEC przebiegała w ramach europejskiej erasmusowskiej sieci tematycznej dla sektora muzyki Polifonia (Erasmus Network for Music „Polifonia”), która uzyskała zaszczytny tytuł SUCCES STORY przyznawany przez Komisję Europejską. Polifonia działała w trzech cyklach: pierwszy w latach 2004-2007, drugi 2007-2010, trzeci 2011-2014.

W ramach Polifonii zostało ukonstytuowanych pięć grup roboczych, zajmujących się:

tworzeniem i reformowaniem programów kształcenia;

podniesieniem jakości kształcenia poprzez wyeksponowanie i skoncentrowanie się na roli badań naukowych w sektorze muzyki;

wzmocnieniem jakości kształcenia, akredytacją i benchmarkingiem;

zatrudnialnością studentów i absolwentów – poprzez bliską współpracę instytucji wyższego szkolnictwa muzycznego z instytucjami muzycznymi – pracodawcami: filharmoniami, operami, szkołami muzycznymi itp.;

uznawalnością rezultatów oceny studentów uczestniczących w wymianach międzynarodowych, jak również sposobami organizowania zewnętrznej oceny i uczestnictwa zewnętrznych ewaluatorów oraz sposobami zarządzania Joint Programmes (wspólnych międzyinstytucjonalnych programów kształcenia).

O zakresie działań grup roboczych świadczy olbrzymia liczba publikacji, tekstów, podręczników dotyczących wyżej wspomnianych zagadnień, jak również liczba spotkań i konferencji w różnych miastach europejskich (dotyczy to również współudziału trzech „platform” działających w ramach AEC: Early Music Platform, Pop and Jazz Platform, EPARM – European Platform for Artistic Research in Music oraz innych grup: INVITE – International Network for Vocal and Instrumental Teacher Education, QEC – Quality Enhancement Committee). Działania Polifonii były koordynowane przez AEC i Akademię Muzyczną w Hadze, uczestnikami było 55 instytucji wyższego szkolnictwa muzycznego z 26 krajów europejskich i 4 krajów spoza Europy. Ponieważ działalność Polifonii (dotowanej przez Komisję Europejską) skończyła się w grudniu 2014 roku, AEC stanęła wobec problemu uzyskania kolejnych europejskich grantów na dalszą działalność. Starania te zostały uwieńczone pełnym sukcesem: AEC ze swoją aplikacją FULL SCORE (FUlfiLLing the Skills, COmpetences and know-how Requirements of cultural and creative players in the European music sector – Zdobywanie umiejętności, kompetencji i wymagań know-how przez kulturalnych i twórczych graczy w europejskim sektorze muzyki) uzyskała znaczne dofinansowanie (jako jedna z 22 organizacji na 56 starających się) na okres do 2017 roku.

Kierunki działań

Priorytet w zakresie działań Komisji Europejskiej związanych z tworzeniem Creative Europe (Twórczej Europy) – Cultural and Creative Higher Education (CCHE – Kulturotwórcze Szkolnictwo Wyższe) odgrywa kluczową rolę w działaniach związanych z adaptowaniem się do zmian kulturowych zachodzących w Europie i poza nią. Absolwenci (zwłaszcza uczelni artystycznych) staną się na tym terenie głównymi graczami w przyszłości i – jeśli zostaną wyposażeni we właściwe umiejętności, kompetencje i know-how – przyczynią się do wzmocnienia sektorów kulturotwórczych i promowania innowacji w ich obrębie.

W sferze muzyki instytucje wyższego szkolnictwa muzycznego dominują w tworzeniu CCHE. Ponieważ AEC jest europejską siecią reprezentującą 90% tych instytucji w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (EHEA – European Higher Education Area) jej działania stanowią istotny przyczynek dotyczący przyszłej polityki związanej z europejską edukacją muzyczną. Działania AEC będą polegały na zaangażowaniu kadr kierowniczych uczelni muzycznych w stworzeniu European Agenda for Music, co oznacza:

stymulowanie muzycznej twórczości i kreatywności;

poszerzenie możliwości transferu europejskiego repertuaru i mobilności artystów w Europie;

zapewnienie możliwości kształcenia muzycznego dla wszystkich;

wzmocnienie społecznej roli muzyki i jej uznawalności w społeczeństwach i życiu publicznym;

wspomaganie muzycznej różnorodności i inicjatyw integrujących różnorodne współczesne style i gatunki muzyczne, odgrywające coraz istotniejszą rolę w programach nauczania uczelni muzycznych;

eksplorowanie, w jaki sposób mogą być one użyte w kształtowaniu nowych odbiorców;

zaangażowanie w znacznie większym stopniu studentów i młodych absolwentów w tworzeniu tego typu programów.

Europejska Komisja Akredytacyjna MusiQuE

7 października 2014 roku zostało podpisane w Hadze porozumienie konstytuujące Europejską Komisję Akredytacyjną MusiQuE dla sektora wyższego szkolnictwa muzycznego w Europie. Sygnatariuszami porozumienia były europejskie akademie muzyczne, reprezentowane przez: Mist Thorkelsdottir – Göteborg, Szwecja, Stefana Giesa – Lipsk, Niemcy, Cecilię Goncalves – Lizbona, Portugalia, Martina Prchala – Haga, Holandia, Cristophera Caine’a – Londyn, Anglia, Grzegorza Kurzyńskiego – Wrocław, Polska.

Prace przygotowawcze trwały trzy lata, uczestniczyli w nich wyżej wymienieni sygnatariusze porozumienia (wchodzący w skład AEC Quality Enhancement Committee – Komitetu Podniesienia Jakości Kształcenia) działającego w ramach AEC oraz członkowie Akredytacyjnej Grupy Roboczej aktywni w ramach europejskiej sieci tematycznej Polifonia. W skład tej grupy wchodzili reprezentanci uczelni ze Stanów Zjednoczonych, Holandii, Rumunii, Anglii, Francji, Włoch, Czech i Polski.

MusiQuE jest jedyną w swoim rodzaju komisją akredytacyjną ze względu na jej europejski wymiar (znakomita większość istniejących komisji akredytacyjnych ma wymiar wyłącznie narodowy; wyjątkiem może być IEP (Institutional Evaluation Programme), działający w ramach EUA (European Univesities Association), nie jest on jednak ukierunkowany sektorowo, lecz multidyscyplinarnie. Aby móc stworzyć ukierunkowaną sektorowo (w tym wypadku na muzykę) agencję akredytacyjną, jaką jest MusiQuE, AEC nawiązała bliską współpracę z NASM – National Association of Schools of Music w USA (Narodowe Stowarzyszenie Szkół Muzycznych w Stanach Zjednoczonych, zrzeszające obecnie około 680 instytucji szkolnictwa muzycznego w tym kraju), reprezentowane przez Karen Moynahan, dyrektora NASM. Owocem tej współpracy mają być wspólne procedury akredytacyjne i prowadzenie uzgodnionej polityki dotyczącej rozwoju wyższego szkolnictwa muzycznego na świecie.

Jeszcze raz pragnę podkreślić, że AEC była motorem sprawczym powstania MusiQuE, która przejmuje obecnie odpowiedzialność i dotychczasowe zadania AEC w obszarze przeglądów akredytacyjnych instytucji wyższego szkolnictwa muzycznego.

U-map – ranking globalny

Innym palącym problemem kierunkującym obecne działania AEC są kwestie związane z zaistnieniem U-Multirank, czyli globalnego rankingu uczelni. AEC śledzi ustawicznie wszelkie działania zaistniałe w obszarze europejskiej i międzynarodowej edukacji i próbuje w nich uczestniczyć lub mieć na nie wpływ. Dotyczy to również tak wrażliwego obszaru, jakim są z pewnością rankingi.

Rankingi mają ponad 100-letnią tradycję, a ich obecny sukces wywodzi się od działań Nian Cai Liu, który w 2003 roku chciał porównać uniwersytety chińskie z europejskimi. W samej Japonii było 30 lat temu 300-500 rankingów. Obecnie na świecie istnieje 17 tys. instytucji szkolnictwa wyższego i ponad 300 istotnych rankingów dotyczących tegoż szkolnictwa, dostarczanych przez centra publicystyczne (korporacje prasowe): Times Higher Education, US News & World Report, Die Zeit, Financial Times, grupy interesariuszy związanych z edukacją: NFP’s: Quacquarelli Symonds, Shanghai Ranking Consultancy, World Resources Institute, wreszcie instytucje edukacyjne, takie jak Leiden University Ranking, oraz rządy i inne ciała legislacyjne: Taiwan HEAEC, European Commission, CSIC (Spanish NRC). Ich wartość jest tematem ciągłych sporów: czy rankingi są na tyle „miarą transparentności”, która umożliwiałaby porównanie różnych uczelni wyższych? Mogą być przecież użyte jako swego rodzaju autopromocja, mogą zaciemnić różnice pomiędzy instytucjami (jeśli użyte w sposób niewłaściwy), mogą być tylko częściowo czytelne (albo prawie zupełnie nieczytelne) – np. w przypadku porównywalności benchmarków, dotyczą różnych grup docelowych: „konsumentów” usług edukacyjnych, instytucji dostarczających te usługi, polityków, urzędników, zachodzą na wielu poziomach – narodowym, ponadnarodowym, globalnym.

Sceptycyzm członków AEC w stosunku do uczestniczenia w tym swoistym „wyścigu szczurów” jest zauważalny (nawet wśród członków Rady Głównej). Czy AEC powinno uczestniczyć w U-Multirankingu – rankingu globalnym, biorącym pod uwagę: profile studentów, metody uczenia się i nauczania, badania naukowe, wymianę wiedzy, umiędzynarodowienie i zaangażowanie regionalne?

Jak wspomniałem uprzednio, władze AEC, rozważając wszystkie za i przeciw, podzielają również sceptycyzm odczuwany przez wiele instytucji członkowskich co do niejednoznacznej wartości rankingów. Również niejednoznaczna jest definicja terminu „doskonałość” jako „jakość bycia wybitnie albo ekstremalnie dobrym” (Oxford Dictionary). Najwięcej kontrowersji wzbudza jednak wątpliwość, czy ogólne pryncypia rankingu ogólnego, zaprojektowanego bez brania pod uwagę specyfiki muzyki i innych dyscyplin artystycznych, mogą dostarczyć wiążących rezultatów w odniesieniu do tych dyscyplin. Jednocześnie AEC dostrzega niebezpieczeństwo odmowy uczestnictwa w tego typu działaniach. Ranking jest stałym elementem międzynarodowej oceny szkolnictwa wyższego i jedną z podstawowych wytycznych Dyrektoriatu Generalnego Edukacji i Kultury Komisji Europejskiej, będąc jednocześnie podstawową ideą przewodnią jej europejskiej strategii modernizacji szkolnictwa wyższego do roku 2020. Multi-dimensional, wielowymiarowy aspekt U-Multirankingu, może być czynnikiem powodującym, że będzie on znacznie lepiej pasował do specjalistycznych sektorów szkolnictwa wyższego. Dlatego władze AEC uważają, że ważne jest uczestnictwo w przynajmniej „ostrożnej” dyskusji na temat U-Multirankingu i jego ewentualnego zastosowania w naszym obszarze, pod warunkiem zaprojektowania wskaźników właściwych dla sektora muzycznego. Prace w tym kierunku zostały już podjęte dwa lata temu (tzw. pierwsza faza). Obecnie, po decyzji Zgromadzenia Ogólnego AEC na corocznym kongresie w Glasgow, nastąpi druga faza, w której stworzone przez grupę roboczą wskaźniki zostaną sprawdzone w ośmiu europejskich uczelniach muzycznych (w tym w Akademii Muzycznej w Krakowie).

Benchmarking

Wobec licznych głosów krytycznych związanych z możliwym uczestnictwem w U-Multiranku pojawił się nowy projekt AEC – Benchmarking. Czym jest benchmarking, wyjaśnia definicja sformułowana przez ESMU – European Centre for Strategic Management of Universities: „dobrowolny proces samooceny i self-improvement (samodoskonalenia) poprzez systematyczne i wspólne z podobnymi organizacjami porównywanie praktyk i działań. Proces ten pozwala instytucjom na identyfikację swoich mocnych i słabych stron, aby wobec rosnącej rywalizacji polepszyć procesy organizacyjne i możliwości adaptacji do nowych warunków”.

Grupa robocza nr 3, zajmująca się tą problematyką, zauważyła: „benchmarking jest jak kij; możesz go użyć, aby kogoś uderzyć, albo użyć jako laski przy spacerze” i wypracowała własną definicję benchmarkingu: „Porównawcze narzędzie do poprawy «wykonawstwa» w podobnych instytucjach/departamentach/programach, które mają wspólne zadania i operują w podobnych warunkach. Benchmarking zakłada wybór właściwych partnerów na narodowym albo międzynarodowym poziomie, aby móc ocenić i porównać instytucjonalne praktyki i działania w relacji do swoich własnych, dzieląc między sobą przykłady dobrych rozwiązań”.

Grupa robocza stworzyła przewodnik dotyczący działań w tym zakresie Learning from each other . Sharing good practice through benchmarking (Wspólne uczenie się. Dzielenie dobrych doświadczeń poprzez benchmarking ). Bazowała na przedsięwzięciach Royal Nothern College of Music w Manchesterze w ramach zainicjowanego tam projektu International Benchmarking Exercise (2011), w którym uczestniczyło sześć uczelni partnerskich z Europy, Ameryki Północnej, Dalekiego Wschodu i Australii, oraz na projekcie KONDOR Develop and realise a quality system for education (2010) – działaniach zainicjowanych przez uczelnie wyższe we Flandrii (Higher Education Institution in Flandres), zrzeszonych w KU Leuven Association.

Nie sposób w jednym artykule opisać mnogości działań AEC – w końcu pracuje nad nią cała muzyczna Europa (i nie tylko). Wspomnę tylko pokrótce o dwóch z nich. AEC White Paper – wynik prac Artistic Research Working Group – dotyczący badań artystycznych w sektorze muzyki, gdzie została zdefiniowana delikatna granica między badaniami naukowymi i artystycznymi. Drugim działaniem był udział w realizacji projektu PHExcel – Professional Higher Education Excellence (Doskonałość w profesjonalnej edukacji wyższej), zainicjowanym przez EURASHE (European Association of Institutions in Higher Education), w którym, wśród czterech europejskich uczelni wyższych badanych w pilotażowych przeglądach, znalazła się Akademia Muzyczna we Wrocławiu, a dokładniej Wydział Kompozycji, Dyrygowania, Teorii Muzyki i Muzykoterapii – specjalność kompozycja.