Dzięki ojcom założycielom

W dniach 9-10 grudnia 2015 r. w salach Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie odbyła się konferencja naukowa z okazji 200. rocznicy powstania Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Zostało ono założone w 1815 roku. Dało początek działającej do dziś przy ulicy Sławkowskiej 17 Polskiej Akademii Umiejętności.

– Nie wiem, czy osoby, które wówczas tworzyły Towarzystwo miały świadomość, że jest to fundamentalna data, ale okazało się, że był to bardzo skuteczny moment do utworzenia w Polsce stowarzyszenia skupiającego społeczność naukową – mówił podczas otwarcia konferencji prof. Andrzej Białas, prezes PAU. TNK potrafiło skutecznie oprzeć się germanizacji, a następnie – wykorzystując sprzyjającą koniunkturę historyczną – przekształciło się w Akademię Umiejętności. Jej zasługą – a potem jej następczyni Polskiej Akademii Umiejętności – było to, że potrafiła zjednoczyć w jednej organizacji uczonych ze wszystkich zaborów. Dało to fundament rozwoju nauki polskiej po odrodzeniu Polski w 1918 roku. Mamy nadzieję, że potrafimy to dzieło kontynuować i przekazać następnym pokoleniom – konkludował prof. Białas.

Konferencja miała także na celu wzbogacenie wiedzy o TNK przez zbadanie tych jego agend, które dotąd opracowane nie zostały, a znalazły odbicie czy to w jego publikacjach (np. pismo „Przegląd Lekarski”), czy w bogatych archiwaliach (jedyne w Polsce kompletne archiwum stowarzyszenia naukowego). W czasie dwóch dni przedstawiono ponad dwadzieścia referatów, których tematem były poszczególne dziedziny działalności Towarzystwa. Zaprezentowano trzy wystawy tematyczne zorganizowane przez Archiwum Nauki PAN i PAU, a „ku pamięci” wybito medal autorstwa prof. Stefana Dousy z sentencją: „Twoja wiedza jest niczym, jeżeli nie staje się udziałem innych”.

O upowszechnianiu wiedzy rozmawiano podczas spotkania prezesów towarzystw naukowych z całego kraju; mówili o swojej działalności i problemach, z jakimi się na co dzień spotykają, głównie materialnych. Podsumowując dyskusję, prof. Jerzy Wyrozumski opowiedział się za takim rozwiązaniem problemu, aby odpowiednie samorządy zajęły się wspieraniem towarzystw. Podniósł też problem sposobu popularyzacji nauki: żeby popularyzować naukę, trzeba o niej mówić w sposób przystępny. – Niektórzy uczeni – mówił prof. Wyrozumski – uważają, że popularyzacja to jest sprawa dla dziennikarzy, a nie dla nich. I tu jest problem. Chodzi o to, by uczeni nie wstydzili się mówić o wynikach swoich badań.

W czasie konferencji rozstrzygnięto Ogólnopolski Konkurs „200. rocznica utworzenia Towarzystwa Naukowego Krakowskiego”, adresowany do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Organizatorami konkursu byli: PAU, Kuratorium Oświaty w Krakowie i XI Liceum Ogólnokształcące im. Marii Dąbrowskiej w Krakowie. Jego celem zaś stworzenie uczniom możliwości głębszego poznawania historii Polski XIX wieku, począwszy od Kongresu Wiedeńskiego, po utworzenie „Wolnego Miasta Krakowa”, Wielką Emigrację, czasy autonomii Galicji; przybliżenie uczniom historii, dorobku i roli Towarzystwa Naukowego Krakowskiego.

Do Krakowa przyjechali uczniowie z całej Polski, by stanąć za katedrą w Dużej Auli PAU i zaprezentować swoje prace przed publicznością złożoną z profesorów różnych uczelni. Szymon Górny z Katolickiego Gimnazjum w Koszalinie (nauczyciel: Teresa Wiśniewska) przedstawił pracę pisemną Walenty Litwiński jako rektor Uniwersytetu Krakowskiego i pierwszy prezes Towarzystwa , a zespół Klaudia Janus, Wiktoria Mazur, Gabriela Nowak, Nikola Włodarczyk z Gimnazjum w Charsznicy (nauczyciel: Sławomir Kita) pokazał pracę multimedialną Karol Estreicher senior i początki Bibliografii Polskiej . Ich prezentacje zostały nagrodzone serdecznymi oklaskami oraz nagrodami rzeczowymi.

Podsumowując całą konferencję jej inicjator, prof. J. Wyrozumski zwrócił uwagę na dwa historyczne fakty. Pierwszy, że Towarzystwo Naukowe Krakowskie wykorzystało instynkt obywatelski mieszkańców niewielkiego i niebogatego miasta, jakim był wówczas Kraków, by zdobyć środki na budowę okazałego gmachu, w którym działa obecnie PAU. Drugim jest problem zaufania społecznego, bez którego TNK nie miałoby możliwości działania i budowania swej przyszłości. PAU jest sukcesorem tego zaufania.