Przypadająca w 2015 r. sześćsetletnia rocznica urodzin Jana Długosza (1415-1480), najwybitniejszego polskiego dziejopisa doby średniowiecza oraz jednego z powszechnie cenionych historyków europejskich XV w., skłania do ponownego zainteresowania postacią kanonika krakowskiego, a nade wszystko jego spuścizną dziejopisarską. W tym kontekście w dniach 22-24 października 2015 r. w Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa Recepcja twórczości Jana Długosza w historiografii krajów europejskich , zorganizowana przez Instytut Historii AJD i Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Częstochowie.

Celem konferencji było pogłębienie wiedzy o zasięgu geograficzno-politycznym oraz stopniu recepcji faktów i zjawisk opisywanych w dziełach Długosza w skali ponadlokalnej, wynikających ze znajomości (bezpośredniej lub pośredniej) jego monumentalnego dzieła Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae , w tym umieszczonego na wstępie pierwszego w piśmiennictwie polskim (i nie tylko) traktatu geograficznego Chorographia Regni Poloniae , oraz weksylologicznego Banderia Prutenorum , najstarszego polskiego herbarza Insignia seu clenodia Regni Polonia (czyli tzw. Klejnotów Długoszowych) oraz Katalogów biskupów licznych diecezji, służących od dziesięcioleci historykom do badań biograficznych, genealogicznych, heraldycznych, a ostatnio także prosopograficznych.

Prof. Jerzy Wyrozumski (Kraków) przedstawił życie i działalność historyka w kontekście politycznych, kulturowych i gospodarczych przeobrażeń Europy Środkowo-Wschodniej w XV w. Prof. Piotr Dymmel (Lublin) przedmiotem analiz uczynił europejską refleksję historiograficzną na temat krakowskiego kanonika. O ukraińskiej historiografii poświęconej Długoszowi mówił prof. Jewhenij Sinkewycz (Mikołajów). Historycy z Białorusi, Czech, Litwy, Polski i Rumunii mówili o wiedzy Długosza na temat Rusi, podwójnej koronacji Daniela Romanowicza, królów czeskich, dziejach wyprawy Warneńskiej, recepcji dzieł Długosza w kronikach Wielkiego Księstwa Litewskiego i Histoire générale de Pologne Pierre’a Josepha de Solignaca.

Dr Natalia Sinkewycz z Muzeum Ławry Pieczerskiej w Kijowie wskazała, że pojawienie się prac badawczych odnoszących się do dzieł Długosza wywołane było nie tyle potrzebą polemiki religijnej z katolicyzmem, co raczej próbą tworzenia własnej kultury historiograficznej wśród społeczności Kijowa XVII w. Dr Natalija Slizh (Grodno) w referacie Obraz rycerza Wielkiego Księstwa Litewskiego w kronikach Jana Długosza i kronikach Wielkiego Księstwa Litewskiego poddała badaniu rycerza/wojownika w ujęciu teorii archetypu Carla Junga, studiów genderowych oraz koncepcji gry Johana Huizingi. Dr Norbert Morawiec (Częstochowa) analizował recepcję twórczości Jana Długosza w polemice prawosławno-katolickiej po ustanowieniu unii brzeskiej. Na przykładzie twórczość arcybiskupa Jerzego Koniskiego ukazywał, że dziejowe namysły Długosza zostały wykorzystane dla osiągnięcia określonych celów politycznych. Powołanie się na autorytet znanego i szanowanego polsko-katolickiego historyka umożliwiało udowodnienie dawnych praw i przywilejów nadawanych Cerkwi prawosławnej przez poszczególnych władców polsko-litewskich. To dzięki Długoszowi prawosławni intelektualiści mogli udowodnić, że chrzest Włodzimierza odbył się w okresie podziału Kościołów, a do unii brzeskiej nie było żadnej jedności kościelnej. Skoro tak, to była ona jedynie narzuconym przez łacinników aktem, a dzięki rozbiorom Rzeczypospolitej Rusini-unici mogli powrócić do jedności z prawosławiem i ostatecznie doprowadzić do obalenia Kościoła unickiego.

Dr Konstantin Krainij (Kijów) mówił o odbiciu dzieła Długosza w twórczości intelektualnej przedstawicieli Akademii Teologicznej w Kijowie. Zwrócił uwagę na występowanie wśród historyków Akademii tzw. osobistej cenzury, która zakazywała powoływania się na polskiego i katolickiego dziejopisa. Pisząc o „początkach Rusi” nie wypadało wskazywać na jakąkolwiek rolę nauki i kultury polskiej w rozwoju Kijowa i ziem ukraińskich. Prof. Marek Cetwiński (Wrocław/Częstochowa) przedstawił Długoszową relację na temat terytorialno-państwowej przynależności ziemi kłodzkiej w ujęciu historycznym i historiograficznym. Zaprezentowano badania nad opisami dziejów Grodna i Kijowa w dziejopisarstwie Długosza. Prof. Walerij Łastowskyj (Kijów) analizował relacje dziejopisarza na temat powstania Czerkas, poddając w wątpliwość tezę jakoby nazwa miasta pochodziła od społeczności czerkieskiej. Prof. Janusz Spyra (Częstochowa) zaprezentował drogę, na jakiej jeden mityczny motyw spotykany w dziele Długosza (podziału państwa Leszka III pomiędzy jego 20 nieślubnych synów, w tym Cieszymira), stał się punktem wyjścia do zbudowania narracji o założeniu Cieszyna nad Olzą w roku 810. Legenda ta do dzisiaj spełnia funkcję „mitu założycielskiego” Cieszyna, a stało się to dzięki pierwszej kronice książąt cieszyńskich, którą w 1588 r. wydał drukiem Eleazar Tilisch. Odwołując się do etymologicznego podobieństwa imienia Cieszymir i nazwy Cieszyn, oraz Holsztynu (łac. Olsatia) z krajem nad Olzą, powiązał wydarzenia, które w narracji Jana Długosza rozgrywały się na Pomorzu i w Holsztynie. Prof. Spyra podkreślił estymę, jaką cieszył się Długosz wśród śląskich i niemieckich humanistów, którzy praktycznie całą wiedzę o dziejach państwa polskiego czerpali z jego dzieła (choć większość za pośrednictwem drukowanych kronik Macieja z Miechowa i Marcina Kromera). Prof. Marceli Antoniewicz (Częstochowa) w wystąpieniu „Opowieść Jana Długosza o przybyciu Rzymian na Litwę i założeniu miasta Wilna. Nieco uwag do projekcji historiograficznych” na podstawie szerokiego znawstwa ówczesnej historiografii wskazał na źródło Długoszowej relacji wiążącej dzieje Litwy i Wilna z rzymskimi protoplastami.

Odbyła się też dyskusja panelowa O potrzebach i możliwościach zintegrowanych badań nad dziejopisarstwem późnego średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych w Europie Środkowej i Wschodniej .