Podstawowym zadaniem każdej uczelni jest kształcenie, ale nawet zapisy ustawowe mówią o innym obowiązku szkoły wyższej, a mianowicie o wychowaniu. Co prawda „wychowanie” w przypadku studentów – bądź co bądź osób pełnoletnich – może budzić pewne wątpliwości, wydaje się więc, że lepszym określeniem jest słowo „kształtowanie”. W latach dwudziestych ubiegłego stulecia profesor Politechniki Warszawskiej Karol Adamiecki, współtwórca nauki o zarządzaniu procesami produkcyjnymi, stworzył teorię harmonizacji, której elementem była tzw. harmonia duchowa w pracy inżyniera. Potrzebę takiej harmonii odczuwamy szczególnie współcześnie, kiedy technika zaczyna odgrywać dominującą rolę w naszym życiu codziennym, a „odhumanizowane” częstokroć dzieła inżynierów budzą nie tylko niechęć, lecz czasami nawet lęk. Tak więc idea kształtowania inżynierów jako tzw. inteligencji technicznej nabiera dzisiaj istotnego znaczenia i rola uczelni w tym zakresie jest trudna do przecenienia. Bezpośrednia realizacja tej idei jest oczywiście zawarta w programach nauczania, które obok przedmiotów politechnicznych przewidują obowiązek zaliczenia niewielkiej liczby godzin (najczęściej dwóch tygodniowo) przedmiotów o charakterze humanistycznym, nazywanych potocznie „odchamiaczami”. Nie da się ukryć, że są one traktowane przez studentów – przyszłych inżynierów – dosyć pobłażliwie (o czym świadczy chociażby przytoczone określenie), ale celem niniejszego artykułu nie jest ocena skuteczności formalnych wymogów programowych w tym zakresie. Warto przedstawić inny, pośredni sposób kształtowania inteligencji technicznej, oparty na pojęciu tzw. działalności alternatywnej.

Działalność alternatywną w środowisku akademickim można określić najkrócej, jako różnorodną formę aktywności studentów poza obowiązkowym programem studiów. Dotyczy ona takich obszarów, jak: kultura, sztuka, sport, aktywny wypoczynek i może być realizowana spontanicznie (jednorazowo i lokalnie) lub animowana systemowo przez władze uczelni, kadrę akademicką, organizacje studenckie itp., co pozwala angażować jak najszersze grupy uczestników. Udział w działalności alternatywnej ma charakter czynny lub bierny, w obydwu przypadkach jest dobrowolny, co ma istotny wpływ na znaczną skuteczność metody.

Jednym z kluczowych elementów omawianej działalności są uczelniane zespoły artystyczne, w których studenci realizują swoje pasje i talenty, równolegle ze zdobywaniem wiedzy zawodowej. Politechnika Warszawska może służyć za wzorowy przykład szkoły wyższej, w której zespoły artystyczne są otoczone szczególną opieką i mają zapewnione nie tylko środki materialne, lecz także stworzony system promocji i prezentacji swoich osiągnięć. Zespoły uświetniają uroczystości uczelniane, uczestniczą w wydarzeniach artystycznych, festiwalach i konkursach, zarówno w kraju, jak i zagranicą. Efektem ich działalności jest rozwój artystyczny członków, lecz przede wszystkim propagowanie kultury w środowisku inżynierów i przyszłych inżynierów.

Od lat na Politechnice Warszawskiej funkcjonuje określenie „Korona Artystyczna PW”, której „perłami” są właśnie zespoły artystyczne. Tych największych, o charakterze ogólnouczelnianym i statusie jednostek organizacyjnych uczelni, jest sześć. Są to w kolejności alfabetycznej: Chór Akademicki Politechniki Warszawskiej, Kameralny Chór PW Płock, Orkiestra Rozrywkowa Politechniki Warszawskiej „The Engineers Band”, Teatr Politechniki Warszawskiej, Zespół Pieśni i Tańca Politechniki Warszawskiej oraz Zespół Tańca Ludowego Masovia. Każdy zespół ma swoją tradycję i dorobek artystyczny, osiągnięcia lokalne i sukcesy w skali nie tylko krajowej. Ramy niniejszego artykułu pozwalają jedynie na krótką charakterystykę działalności tych „pereł” artystycznych.

Tradycje polskiego folkloru

Najstarszym i największym (pod względem liczby członków) jest Zespół Pieśni i Tańca Politechniki Warszawskiej. Powstał w 1951 r. i do dzisiaj pielęgnuje tradycje polskiego folkloru. Zespół liczy ponad 200 tancerzy, chórzystów i członków kapeli. Niezwykle bogaty repertuar obejmuje suity taneczno-wokalne z różnych regionów Polski (m.in. Kurpie, Podhale, Kujawy, Krakowskie, Łowickie, Rzeszowskie, Wielkopolskie, Śląskie) oraz widowiska tematyczne, jak na przykład Jasełka, Kulig, Suita Warszawska, Suita Lwowska, Powstanie Warszawskie. Zespół koncertował w ponad 40. krajach na obydwu półkulach, wzbudzając podziw profesjonalizmem, młodzieńczą energią, wspaniałymi strojami i finałowym utworem, wykonywanym zawsze w języku kraju goszczącego. Liczne zwycięstwa w krajowych i zagranicznych festiwalach folklorystycznych, w tym zdobycie w roku 2005 Grand Prix Światowego Festiwalu Amatorskich Zespołów Folklorystycznych w Malezji, potwierdzają przynależność Zespołu Pieśni i Tańca Politechniki Warszawskiej do ścisłej czołówki tego typu zespołów nie tylko w Polsce. Niezwykłą „zdobyczą” Zespołu jest integracja międzypokoleniowa – byli członkowie biorą często udział w występach, tworząc niepowtarzalne połączenie doświadczenia i obycia scenicznego z żywiołową ekspresją młodzieży.

Laureat Rubinowej Liry

Chór Akademicki Politechniki Warszawskiej obchodzi w tym roku 15-lecie swojego istnienia. W tym stosunkowo krótkim okresie zespół osiągnął pozycję czołowego chóru amatorskiego w Polsce. Jest dwukrotnym laureatem Rubinowej Liry – najwyższego trofeum Ogólnopolskiego Turnieju Chórów „Legnica Cantat” (2012, 2014). Zdobywał główne nagrody na festiwalach międzynarodowych, m.in. w Macedonii (Ohrid Choir Festival 2009), w Irlandii (Sligo International Festival 2008) czy też w Hajnówce (Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej 2007, 2014). O bardzo wysokim poziomie artystycznym Chóru świadczy udział w wykonaniu wielkich dzieł symfonicznych, takich jak Requiem W. A. Mozarta czy też II i VIII Symfonia G. Mahlera, które zabrzmiały w murach PW. W grudniu b.r. Chór wystąpi w koncercie galowym, zamykającym obchody roku jubileuszowego Politechniki Warszawskiej, na którym zostanie wykonane Siedem Bram Jerozolimy Krzysztofa Pendereckiego pod batutą kompozytora.

Inżyniersi

Kolejny zespół – Orkiestra Rozrywkowa Politechniki Warszawskiej „The Engineers Band” – powstał dziesięć lat temu. Orkiestra bardzo szybko zdobyła wielką popularność w środowisku akademickim Warszawy, koncertując z solistami oraz uświetniając bale uczelniane, konferencje i kongresy nie tylko na PW. W jej repertuarze znajduje się ponad 200 utworów muzyki rozrywkowej i tanecznej, w tym walce J. Straussa, „niezbędne” podczas występów na wiedeńskich cesarskich balach karnawałowych, na które jest od trzech lat zapraszana corocznie. Inżyniersi, bo taka nazwa funkcjonuje powszechnie, występowali wielokrotnie z wybitnymi artystami: Hanną Banaszak, Mirosławem Czyżykiewiczem, Haliną Młynkową, a także z jednym z najlepszych skrzypków świata, Vadimem Brodskim. Wielkim wydarzeniem artystycznym na skalę ogólnopolską był tegoroczny koncert z okazji dnia mowy polskiej „Wszystko jest poezją” (piosenki do tekstów Edwarda Stachury) z udziałem Prezydenta RP. Koncert odbył się na Politechnice, a Orkiestra „The Engineers Band” akompaniowała solistom.

Teatr Politechniki Warszawskiej

Jest młodym zespołem artystycznym PW, założonym również w roku 2005. Od samego początku cieszy się wielkim zainteresowaniem studentów, coroczne akcje naboru nowych członków przyciągają około 50 osób, pragnących realizować swoje aktorskie marzenia. W repertuarze Teatru są sztuki klasyczne (jednoaktówki Czechowa, Śluby panieńskie Fredry) oraz współczesne (Napis G. Sibleyrasa, Kopalnia M. Walczaka). Realizacja Snu nocy letniej Szekspira przyniosła Teatrowi PW wielkie uznanie w środowisku teatralnym. Z okazji jubileuszu 10-lecia istnienia zespół przygotował pełną inwencji twórczej inscenizację Balladyny J. Słowackiego. Aktorzy Teatru – studenci, doktoranci i absolwenci PW – stwarzają na scenie kreacje niewiele ustępujące profesjonalnym, a często zaskakujące oryginalnością.

A tymczasem w Płocku…

Dwa zespoły artystyczne: Zespół Tańca Ludowego Masovia oraz Kameralny Chór PW Płock są związane z Filią Politechniki Warszawskiej w Płocku. Pierwszy powstał w roku 1977 i podobnie jak Zespół Pieśni i Tańca PW promuje tradycje polskiego folkloru. Drugi został założony w roku 1997 i specjalizuje się w kameralistyce chóralnej, w tym także w muzyce sakralnej gospel. Obydwa zespoły pełnią szczególną funkcję kulturotwórczą w płockiej Filii, również występują w Polsce i za granicą. Liczne nagrody na krajowych i międzynarodowych festiwalach potwierdzają ich wysoki poziom artystyczny.

W Małej Auli

Niezwykłą perłą w Artystycznej Koronie Politechniki Warszawskiej jest cykl koncertowy „Wielka Muzyka w Małej Auli”. Stworzony w 2002 r. cieszy się ogromnym uznaniem, jako atrakcyjna forma propagowania kultury wyższej w środowisku akademickim Warszawy oraz promowania utalentowanych młodych wykonawców i akademickich zespołów artystycznych. Koncerty przyciągają zarówno studentów, jak i pracowników uczelni oraz wielu gości ze środowisk akademickich i biznesowych. Ranga i popularność cyklu powoduje, że każdorazowo w Małej Auli gromadzi się ponad 400 osób, a tak zwane wielkie koncerty, które ze względu na rozmiar wykonywanego dzieła oraz liczbę wykonawców odbywają się w Dużej Auli PW, gromadzą prawie półtoratysięczną widownię.

Wielu młodych artystów, którzy wystąpili w Wielkiej Muzyce, zrobiło wkrótce błyskawiczną karierę. Sztandarowym przykładem jest maestro Łukasz Borowicz, który w 2003 r., tuż po studiach, na V koncercie poprowadził Polską Orkiestrę Radiową i 200-osobowy połączony chór akademicki w rewelacyjnym wykonaniu Carmina Burana Carla Orffa. Łukasz Borowicz należy obecnie do ścisłego grona najwybitniejszych europejskich dyrygentów młodego pokolenia. Inne przykłady to Małgorzata Pańko – mezzosopran, Wioletta Chodowicz – sopran, Rafał Bartmiński – tenor, którzy jeszcze jako studenci akademii muzycznych wielokrotnie występowali na Politechnice, a obecnie są uznanymi polskimi solistami.

Oprócz debiutujących wykonawców w koncertach cyklu brały udział znane gwiazdy muzyki: Waldemar Malicki, Iwona Hossa, Agnieszka Rehlis, Izabela Kłosińska, Leopold Stawarz, Wojtek Gierlach czy też Hanna Banaszak, która wystąpiła z towarzyszeniem Orkiestry Rozrywkowej Politechniki Warszawskiej „The Engineers Band”, podobnie jak skrzypek Vadim Brodski. „Wielka Muzyka w Małej Auli” gościła m. in. Orkiestrę Filharmonii Narodowej, Orkiestrę Akademii Beethovenowskiej, Orkiestrę Sinfonia Iuventus oraz Warszawską Operę Kameralną.

Wiele koncertów stało się wydarzeniami muzycznymi w skali krajowej. W 2006 roku odbyła się warszawska premiera opery komicznej Kandyd Leonarda Bernsteina w wykonaniu Orkiestry Akademii Beethovenowskiej pod batutą Łukasza Borowicza, z udziałem połączonych chórów uczelni stolicy. Pięćdziesiąty koncert (30 stycznia 2010 r.) stał się również wielkim wydarzeniem, ponieważ udało się zrealizować polską prapremierę musicalu Leonarda Bernsteina Wonderful Town , pod kierownictwem muzycznym Dariusza Łapińskiego (szefa „The Engineers Band”) i w choreografii Jarosława Stańka. Inne wielkie dzieła prezentowane w cyklu „Wielka Muzyka w Małej Auli” to: wykonana w 2007 r. II Symfonia Gustava Mahlera (dyrygent Łukasz Borowicz) oraz w 2013 r. VIII Symfonia Mahlera („Symfonia Tysiąca”), pod batutą maestro Gabriela Chmury. Jej realizacja, z udziałem prawie 500 wykonawców, wybitnych solistów i światowej sławy dyrygenta, wymagała ponad dwóch lat pracy organizacyjnej, podobnie zresztą jak wspomniany koncert, zamykający rok jubileuszowy PW wykonaniem Siedmiu bram Jerozolimy Krzysztofa Pendereckiego.

„Wielka Muzyka w Małej Auli” jest gościnna dla studentów i pracowników wszystkich szkół wyższych, a dla środowiska uczelni technicznych spełnia z ogromnym sukcesem to szczególne zadanie, jakim jest kształtowanie inteligencji technicznej. Do tej pory w 85 koncertach cyklu wystąpiło ponad 5 tys. wykonawców, których podziwiało ponad 50 tys. widzów. Niezwykle ważnym elementem tego projektu jest angażowanie uczelnianych zespołów artystycznych – tradycyjnie pod koniec każdego sezonu występują Zespół Pieśni i Tańca Politechniki Warszawskiej, Chór Akademicki Politechniki Warszawskiej oraz Orkiestra Rozrywkowa Politechniki Warszawskiej „The Engineers Band”. Te koncerty mają szczególny, galowy charakter, co stanowi wielką motywację dla członków zespołów oraz przynosi wymierne efekty w postaci rosnącej liczby osób zainteresowanych pracą artystyczną.

Ogromna widownia „Wielkiej Muzyki w małej Auli” oraz ponad 400 studentów zaangażowanych co roku w pracę zespołów artystycznych PW potwierdzają skuteczność i atrakcyjność działalności alternatywnej. Z całą pewnością opisane wyżej perły w Artystycznej Koronie Politechniki Warszawskiej spełniają ogromną rolę w procesie humanizacji studiów technicznych. Liczba tych pereł, zakres ich działalności oraz odnoszone sukcesy świadczą nie tylko o wadze, jaką uczelnia przywiązuje do idei kształtowania inteligencji technicznej, lecz także o wewnętrznej potrzebie inżynierów i przyszłych inżynierów obcowania z kulturą i sztuką.