19 października w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie odbyło się drugie Europejskie Forum Antyplagiatowe, zorganizowane przez Europejskie Forum Prawa i Edukacji Sp. z o.o. Było to płatne seminarium, w którym wzięło udział ok. 60 osób z różnych uczelni w Polsce, zainteresowanych skutkami nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, która wymaga od uczelni zarówno bieżącego sprawdzania plac dyplomowych systemem antyplagiatowym, jak również zmusza do „magazynowania” ich w Ogólnopolskim Repozytorium Prac Dyplomowych – bazie danych zarządzanej przez Ośrodek Przetwarzania Informacji. Do tej pory w ORPD zgromadzono ponad 300 tys. utworów. Do bazy mają trafić wszystkie prace obronione w polskich uczelniach po 30 września 2009 r.

Obrady rozpoczęło błyskotliwe wystąpienie prof. Jerzego Bralczyka na temat umiejętności wypowiadania się w języku ojczystym. Dr Andrzej Kurkiewicz, zastępca dyrektora Departamentu Innowacji i Rozwoju MNiSW, mówił, że dotychczas z systemów antyplagiatowych korzystało ok. 200 uczelni. Jego zdaniem, wymuszenie weryfikacji prac pod względem ich autentyczności spowodowało większą dbałość zarówno studentów, jak i promotorów o jakość wzajemnej współpracy. Kurkiewicz podkreślał, że sam raport wygenerowany przez system antyplagiatowy nie rozstrzyga o autentyczności pracy. Pokazuje on tylko stopień podobieństwa tekstów. Promotor, który zna przebieg powstawania pracy, musi zweryfikować informacje z raportu i ocenić, czy dana praca nie narusza praw autorskich i może być dopuszczona do obrony. Podobną opinię wydała niedawno Najwyższa Izba Kontroli, która zbadała stosowanie systemów antyplagiatowych w 12 szkołach wyższych (czytaj: FA 2/2015, str. 4).

Prof. Marek Kręglewski (na fot.) z UAM, który na konferencji reprezentował KRASP, skoncentrował się na problemach organizacyjnych związanych z wprowadzaniem systemów antyplagiatowych oraz problemach kulturowych związanych z badaniem prac tego typu oprogramowaniem. Mówił, że zapobiegać plagiatom musimy przede wszystkim poprzez kształcenie i wychowywanie studentów. Powinni oni trafiać do uczelni już ze świadomością, czym jest plagiat, wykształconą na wcześniejszych etapach kształcenia.

Prof. Zbigniew Marciniak, wiceprzewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, mówił o własności intelektualnej w naukach podstawowych. Dr Jarosław Protasiewicz z OPI pokazał stopień przygotowania Ośrodka do udostępnienia ORPD. Stwierdził, że jest problem w zaakceptowaniu przez dział prawny umowy pomiędzy OPI a dostawcami oprogramowania antyplagiatowego. Podkreślał stanowczo, że w dostępie do bazy prac dyplomowych OPI nie faworyzuje żadnych konkretnych rozwiązań.

Przemysław Lech zaprezentował brytyjski system antyplagiatowy Turnitin, który zdominował rynek anglosaski. Dystrybutorem tego systemu w Polsce jest organizator EFA. Dominik Bralczyk, prezes EFPE, i P. Lech przez kilka lat byli najbliższymi współpracownikami dr. Sebastiana Kawczyńskiego, szefa pierwszego polskiego systemu antyplagiatowego „Plagiat.pl”. Tego ostatniego, niestety, zabrakło na konferencji, podobnie, jak kilku innych poważnych graczy na gwałtownie rozwijającym się rynku usług antyplagiatowych. A szkoda, bo uczestnicy mieliby do nich wiele pytań.

– Uważam, że spotkanie było potrzebne. Konieczne jest stworzenie spójnego zakresu działań dotyczących plagiatów. Chodzi nie tylko o wybór systemów antyplagiatowych, ale organizację pracy w uczelniach, zakres dostępu do oprogramowania antyplagiatowego, spójne działania uczelni, a nawet organów ścigania, w wypadku wykrycia plagiatu. Najważniejsze jest jednak kształcenie: studentów i nauczycieli akademickich – czym jest plagiat, nauczycieli akademickich – jak reagować na plagiaty, prokuratorów i sędziów – jak wyrokować w sprawach o plagiat – powiedział specjalnie dla „Forum Akademickiego” prof. M. Kręglewski.