Rosnąca rola umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego jest m.in. odzwierciedleniem trendów panujących na całym świecie, które są wynikiem coraz większej globalizacji i wzajemnej zależności współczesnych społeczeństw i gospodarek. W tych zmieniających się warunkach funkcjonowania, jak zawsze wtedy, gdy mamy do czynienia z działalnością obliczoną na długie lata, ważne jest to, aby poszczególne uniwersytety i instytucje, w które uniwersytety się zrzeszają, a także Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich czy European University Association oraz ministerstwa miały wspólnie wydyskutowaną i opracowywaną strategię umiędzynarodowienia studiów. Naszym bowiem naczelnym zadaniem jest przygotowanie absolwentów uczelni do kształtowania nowoczesnych, zglobalizowanych społeczeństw.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na wielowymiarową, międzynarodową działalność KRASP. Obejmuje ona między innymi modelowanie procesów zachodzących w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego i Europejskiej Przestrzeni Badawczej, udział w pracach EUA, i wspólne przedsięwzięcia z poszczególnymi europejskimi konferencjami rektorów, udział w pracach Komitetu Monitorującego Współpracę między Ameryką Łacińską, Regionem Karaibów i Unią Europejską (EULAC) w części dotyczącej współpracy akademickiej i tworzenia wspólnej przestrzeni szkolnictwa wyższego i nauki, Komitetu Monitorującego współpracę między uczelniami europejskimi a uczelniami krajów arabskich (AECHE), kontakty z konferencjami rektorów innych krajów, działania na rzecz promocji polskiego szkolnictwa wyższego, polskich uczelni oraz studiowania w Polsce. Wymienione działania są jednym z priorytetów działalności KRASP. W 2014 i bieżącym roku nastąpiło wyraźne zintensyfikowanie działań prowadzonych w ostatnich kilku latach przez KRASP, mających na celu rozwój wymiany akademickiej z krajami Ameryki Łacińskiej.

Zwiększenie stopnia umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego i poprawa pozycji polskich uczelni w skali międzynarodowej następuje dzięki intensywnym w ostatnim czasie działaniom uczelni, KRASP i MNiSW poprzez przedsięwzięcia, które mają na celu podnoszenie atrakcyjności polskich uczelni jako partnerów w międzynarodowych przedsięwzięciach edukacyjnych i badawczych; nadanie międzynarodowego charakteru działalności edukacyjnej i badawczej prowadzonej w polskich uczelniach, a także poprawę wizerunku polskiego szkolnictwa wyższego w świecie.

Na forum EUA

Obecność KRASP i uczelni polskich na forum międzynarodowym wiąże się także z członkostwem w EUA, która reprezentuje i wspiera szkoły wyższe w 47 krajach. EUA, zrzeszająca prawie 850 członków, jest największą organizacją reprezentującą uniwersytety w całej Europie. Do jej priorytetów należą między innymi właśnie budowanie: Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego w ramach procesu bolońskiego, badania i innowacje, internacjonalizacja szkolnictwa wyższego i badań naukowych oraz podnoszenie rangi uniwersytetów europejskich, a przedstawiciele KRASP aktywnie uczestniczą w pracach EUA na wszystkich poziomach.

I tak na przykład, jednym z dużych projektów realizowanych wspólnie z EUA od 2011 r. – obok innych ważnych projektów, w których partycypowała KRASP, w tym realizowany od 2009 r. Autonomy Scorecard oraz od 2010 r. Accountable Research Envirnoments of Doctoral Education – był trwający 3 lata projekt Building Capacity of University Associations in fostering Latin American regional integration (ALFA Puentes). W projekcie Alfa Puentes uczestniczyło 8 organizacji z Europy oraz 14 organizacji z Ameryki Łacińskiej, głównie konferencje rektorów, ale także inne instytucje. Celem projektu było zacieśnienie współpracy między konferencjami rektorów Unii Europejskiej i Ameryki Łacińskiej, a także pomoc europejskich partnerów w modernizacji i koordynacji systemów szkolnictwa wyższego w krajach Środkowej i Południowej Ameryki.

Oprócz udziału w przedsięwzięciach koordynowanych przez EUA
KRASP podejmuje wspólne działania z reprezentowanymi w EUA konferencjami rektorów poszczególnych krajów europejskich. Szczególnie bliskie relacje łączą nas od wielu lat z Konferencją Rektorów Uczelni Niemieckich – Hochschulrektorenkonferenz (HRK) oraz Konferencją Rektorów Francuskich Uniwersytetów – Conférence des présidents d’université (CPU). Właśnie w ramach współpracy konferencji rektorów naszych krajów (czasem nazywanym Akademickim Trójkąten Weimarskim) przygotowaliśmy, poza wieloma innymi wspólnymi inicjatywami, m.in. deklarację Investment into Research and Higher Education is an Investment into the Innovative Capacity of Europe . Ten wspólny dokument, podpisany przez przewodniczących CPU, HRK i KRASP 10 kwietnia 2014 r., był apelem do władz Unii Europejskiej, wzywającym do nadania najwyższego priorytetu inwestycjom w modernizację i rozwój szkolnictwa wyższego i nauki, a zwłaszcza do niezmniejszania w unijnej perspektywie finansowej 2014-2020 wynegocjowanego wówczas poziomu nakładów na badania naukowe w Horyzoncie 2020. Zaproponowaliśmy także, by nakłady na badania i szkolnictwo wyższe nie były uwzględniane przy obliczaniu deficytu budżetowego krajów członkowskich. Nie jest to już przykład współpracy „tylko” trzech krajów, lecz inicjatywy, która ma niewątpliwie charakter ogólnoeuropejski. Dodajmy, że nasza wspólna deklaracja, którą przekazaliśmy m.in. Prezydentowi RP i Premierowi RP, odbiła się szerokim echem w kręgach
politycznych Unii Europejskiej. Mogą o tym świadczyć pisma otrzymane z Komisji Europejskiej: z sekretariatu ówczesnego przewodniczącego José Manuela Barroso oraz od dyrektora generalnego ds. badań i innowacji Roberta-Jana Smitsa.

Jednakże największy wydźwięk polityczny i medialny miał dokument Protect Horizon 2020 from the EU Investment Package , wystosowany 17 grudnia 2014 r. do przewodniczącego Komisji Europejskiej Jean-Claude’a Junckera i do Parlamentu Europejskiego. Dokument ten, sygnowany przez EUA, a także konferencje rektorów Polski, Francji, Niemiec, Anglii i Holandii oraz kilku europejskich instytucji naukowych, które wystosowały także stanowisko tego typu, dotyczył proponowanego, nowego planu inwestycyjnego Unii Europejskiej (tzw. planu Junckera).

Aktywność KRASP w działaniach – wespół z innymi konferencjami rektorów – na rzecz kształtowania Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego oraz Europejskiej Przestrzeni Badawczej jest dostrzegana i doceniana w międzynarodowym środowisku akademickim.

W przygotowanej przez EUA prezentacji na temat wykorzystania różnych formalnych i nieformalnych kanałów oddziaływania przez EUA na kształt polityki europejskiej w zakresie szkolnictwa wyższego i nauki, w kontekście działań EUA przedstawiono rolę krajowych konferencji rektorów, wskazując – wśród najbardziej aktywnych konferencji – KRASP. Jest to o tyle godne uwagi, że każda z wymienionych obok KRASP konferencji dysponuje nieporównywalnie większymi zasobami – finansowymi i kadrowymi.

Z Ukrainą i Brazylią

Współdziałanie KRASP i uczelni z konferencjami rektorów innych krajów nie ogranicza się do konferencji będących członkami zbiorowymi EUA. Przykładem jest konferencja rektorów zrzeszająca uczelnie ukraińskie, z którą KRASP podjęła w ostatnich dwóch latach intensywną współpracę. Współpraca KRASP z konferencjami rektorów, a więc i z uczelniami wielu krajów, także odległych, jest bardzo intensywna, ale pamiętamy też o tym, że współpraca z naszymi najbliższymi sąsiadami jest absolutnie ważna, zwłaszcza wtedy, gdy z obu stron są możliwości i chęci wzajemnego wspomagania się i wzbogacania doświadczeniami sąsiedzkimi. W maju 2014 r. na Uniwersytecie Warszawskim nastąpiło uroczyste podpisanie ramowej umowy o współpracy KRASP i Związku Rektorów Uczelni Ukrainy (Union of Rectors of Higher Educational Institutions of Ukraine – URHEIU), zrzeszającego 125 rektorów uczelni ukraińskich. Głównym celem porozumienia jest między innymi doprowadzenie do zwiększenia mobilności akademickiej, wymiany studenckiej i naukowej, realizowanie wspólnych projektów badawczych oraz lepsze wykorzystanie osiągnięć uczonych obu krajów dla rozwoju nauki w Polsce i na Ukrainie. Natomiast 15 grudnia 2014 r. w Warszawie odbyło się spotkanie zorganizowane przez KRASP, HRK, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przy wsparciu jego niemieckiego odpowiednika, z przedstawicielami Związku Rektorów Uczelni Ukrainy oraz Ambasady Niemiec i Ukrainy w Polsce. Inicjatywa ta miała na celu omówienie instytucjonalnych strategii współpracy akademickiej, najlepszych praktyk w tym zakresie, wspólnych projektów badawczych, możliwości ich finansowania oraz wskazania istniejących mechanizmów europejskich, polskich i niemieckich możliwych do wykorzystania w tych celach. Podczas spotkania nastąpiło również oficjalne podpisanie umowy o współpracy między Niemiecką Konferencją Rektorów a Związkiem Rektorów Uczelni Ukrainy.

W 2013 r. podjęliśmy działania mające na celu znaczące poszerzenie współpracy akademickiej z Brazylią, a zwłaszcza włączenie uczelni polskich jako partnera uczelni brazylijskich do programu „Ciência sem Fronteiras”/„Nauka bez Granic”. Efektem tych działań, silnie wspieranych przez ambasadora RP w Brazylii Andrzeja Braitera, była m.in. wizyta w Brazylii, w październiku 2013 r., delegacji KRASP. Podczas tej wizyty podpisane zostało porozumienie o współpracy między KRASP a jej brazylijskim odpowiednikiem – Radą Rektorów Uniwersytetów Brazylijskich (Conselho de Reitores das Universidades Brasileiras – CRUB, która zrzesza 152 rektorów uczelni brazylijskich). Podpisane zostało również porozumienie między KRASP i działającą w Brazylii Radą ds. Rozwoju Naukowego i Technologicznego (Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico – CNPq), koordynującą realizację programu „Nauka bez Granic”. Ambasada RP w Brazylii wraz z KRASP rozpoczęły też akcję informacyjną na temat polskich uczelni i możliwości, jakie dają studia podejmowane w Polsce, a specjalnie przygotowana w tym celu wystawa, prezentująca możliwości współpracy i przyjęcia studentów brazylijskich w Polsce, została zaprezentowana w Universidade de Brasilia. Następnie pokazywana była w innych ośrodkach akademickich Brazylii.

Na studia w Polsce w latach 2015–2016 w ramach „Nauki bez Granic” zgłosiło się około 350 kandydatów, z których 60 procent pochodziło z południowych stanów Brazylii (znaczna część z nich ma polskie pochodzenie). Na wyjazd zostało zakwalifikowanych finalnie tylko 30 osób, ze względu na wysokie wymagania postawione przez polskie uczelnie, w tym 26 osób będzie studiować medycynę, 1 osoba – inżynierię, 1 – energetykę i 2 osoby – inne kierunki nauk ścisłych. Pierwszy rok realnego uczestnictwa polskich uczelni w programie „Nauka bez Granic” ma charakter pilotażowy. Podobnie było z innymi krajami. Przykładowo na uczelnie australijskie w pierwszym roku udziału tego kraju w programie wyjechało 60 studentów brazylijskich. Liczba ta rosła w kolejnych latach i w efekcie do tej pory w Australii studiowało łącznie 2 tys. Brazylijczyków.

Jeszcze w tym roku podpisane zostaną porozumienia o współdziałaniu KRASP z konferencjami rektorów w Chile oraz w Argentynie, które mają na celu intensyfikację naszej współpracy naukowej i edukacyjnej z uczelniami, które te konferencje reprezentują.

Działania promocyjne

Istotne znaczenie dla zwiększenia umiędzynarodowienia polskich uczelni mają przedsięwzięcia o charakterze promocyjnym. Działania KRASP na rzecz promocji polskiego szkolnictwa wyższego mają zróżnicowany charakter. Jednym z istotnych zadań w tym obszarze jest współdziałanie z innymi instytucjami i organizacjami w zakresie promocji polskiego systemu szkolnictwa wyższego i polskich uczelni. Okazję ku temu stwarzają m.in. doroczne konferencje międzynarodowe poświęcone internacjonalizacji studiów. Szansę promocji szkolnictwa wyższego w Polsce i polskich uczelni stwarzają też przedsięwzięcia realizowane w ramach prowadzonego przez Fundację Edukacyjną Perspektywy, we współdziałaniu z KRASP, programu Study in Poland. Choć trudno zaobserwować istotny postęp w działaniach instytucji rządowych, które mogłyby doprowadzić do realizacji naszego podstawowego postulatu, związanego ze zwiększeniem efektywności międzynarodowej wymiany akademickiej – do utworzenia Polskiej Agencji Wymiany Akademickiej, realizującej funkcje podobne do tych, jakie pełni w Niemczech DAAD czy we Francji Campus France, o co KRASP apeluje już od 2008 r. – daje się zauważyć coraz lepsza koordynacja działań prowadzonych przez KRASP i MNiSW.

Zglobalizowany świat wymaga także zglobalizowanego, zatem umiędzynarodowionego, szkolnictwa wyższego i nauki, zrozumienia i wspierania ich inspirującej i kształtującej społeczeństwa roli, podejmowania wyzwań, jakie zglobalizowana współczesność i przyszłość niosą ze sobą. Wymaga także zrozumienia innych kultur, innych sposobów komunikowania się i szacunku dla różnorodności, co dla wspólnej Europy jest jednym z głównych przesłań: La richesse dans diversité! Bogactwo w różnorodności!

Umiędzynarodowienie szkolnictwa wyższego, i oczywiście nauki, nie jest ani „kaprysem”, ani „reperowaniem nadwerężonych budżetów uczelni”, jest natomiast imperatywem aktywnego włączenia się w budowanie przyszłości społeczeństw świata globalnego, wymianę i tworzenie nowej wiedzy opartej na wielokulturowej współpracy, wykorzystaniu kapitału ludzkiego z różnych kultur i tradycji intelektualnych. Im szybciej aktywnie i skutecznie włączymy się w te działania, tym większy będzie nasz udział w kształtowaniu przyszłych społeczeństw.