Wydarzenia

Trzy listy na nowy rok akademicki

1 października pojawiły się listy skierowane do „Rzeczpospolitej Akademickiej” przez przedstawicieli władz.

Sformułowanie „Rzeczpospolita Akademicka” pojawiło się w liście dr. Andrzeja Dudy, prezydenta RP, który pisał m.in.: „będę wspierał działania na rzecz rozwoju nauki i szkolnictwa wyższego w naszym kraju. (…) Od Państwa pracy zależy przyszłość naszego narodu. To na uczelniach – w twórczym dialogu doświadczonych mistrzów o uznanym dorobku z utalentowaną i pełną energii młodzieżą – powstają rozwiązania, które dają inspirację i siłę napędową do zmian. (…) Uważam, że rządzący powinni uważniej słuchać opinii badaczy w kwestiach najważniejszych dla życia społecznego i gospodarczego Polski. Zależy mi, by Państwa trud przyczyniał się do modernizacji naszej Ojczyzny. Innowacyjne projekty, powstające w pracowniach uczelni, winny znajdować zastosowanie w działalności krajowych przedsiębiorstw. Będę też zabiegał o godne finansowanie nauki. Jest obowiązkiem władz troszczyć się o rozwój badań oraz należycie doceniać wysiłki i dokonania uczonych. Liczę na Państwa coraz aktywniejsze uczestnictwo w debacie publicznej. Warto, by przy podejmowaniu ważnych dla całego kraju decyzji częściej niż dotąd czerpano z wiedzy i doświadczeń ludzi nauki”.

Do studentów prezydent skierował słowa: „zdobywajcie kwalifikacje do przyszłej pracy, ale studiujcie przede wszystkim dla siebie. (…) Uczcie się działać razem, pracować zespołowo, wspólnie wytyczać i osiągać cele. Życzę Wam, by wiedza i dobre doświadczenia zdobyte w latach studenckich zaprocentowały w przyszłości i dla Was, i dla Polski”.

Prof. Lena Kolarska-Bobińska, minister nauki i szkolnictwa wyższego, przypomniała zmiany prawne, jakie zaszły w ostatnich miesiącach, podkreślając podmiotowość środowiska akademickiego, które „zaczęło decydować o swojej przyszłości i o podziale środków na naukę”. Pisała o rozwoju systemu grantowego i systemu oceny jednostek naukowych. Minister przypomniała programy rządowe wspierające działania w tym obszarze, tj. „Uczelnie przyszłości” i „Program umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego”. Podkreślała: „Uczelnie i nauka są w centrum zachodzących w społeczeństwie i gospodarce zmian. (…) To szkoły wyższe i nauka wskazują kierunek, w którym zmierzamy, a przede wszystkim przewidują nowe wyzwania”.

List do studentów wystosował Mateusz Mrozek, przewodniczący Parlamentu Studentów RP. Napisał m.in.: „pragnę zachęcić Was do jak najszerszego zaangażowania w życie Waszych Alma Mater. Można realizować to zarówno poprzez udział w organach samorządów studentów, jak i poprzez obecność w kołach naukowych i organizacjach młodzieżowych. (…) Z podziwem patrzę na starania wielu studentów, którzy godzą dziś wiele obowiązków studenckich z pracą zawodową i działalnością społeczną”. Zachęcał do udziału w wyborach do samorządów uczelnianych: „Zachęcam zarówno do kandydowania, jak i wykorzystania czynnego prawa głosu. Dzięki szerokiemu udziałowi studentów w wyborach przedstawicieli, uzyskujemy mocniejszą legitymację i wpływ na sprawy uczelni. (…) ma to także wpływ na sytuację studentów w Polsce”. 

Grant ERC dla dr. M. Cygana

WARSZAWA Dr Marek Cygan z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał Starting Grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. To 17. grant ERC dla Polaka afiliowanego przy polskiej instytucji naukowej i dziewiąty dla badacza z UW. Grant dr. Cygana sfinansuje badania nad algorytmami, czyli matematycznymi sposobami rozwiązywania problemów przy pomocy komputera. – Będę chciał zbadać powiązania między dwoma nurtami: algorytmami aproksymacyjnymi i parametryzowanymi oraz metaheurystycznymi, mówi dr M. Cygan. – Ten trzeci typ algorytmów jest najczęściej używany, ale bardzo rzadko da się udowodnić, że one działają. Służą do optymalizacji procesów, np. w obliczaniu trasy dla przewiezienia przedmiotu z jednego miejsca do drugiego lub obliczeniu, ile materiału potrzebujemy na wykonanie jakiegoś przedmiotu – dodaje. Zespół dr. Cygana tworzą matematycy i informatycy: trzech doktorantów i trzy osoby po doktoracie. Badania potrwają 5 lat. Wniosek zgłoszeniowy dotyczył 1,5 mln euro.

Zdobycie grantu ERC to kolejny sukces dr. Marka Cygana. Już jako student UW w 2005 r. zwyciężył w międzynarodowym konkursie Google Code Jam. W 2007 r. z Marcinem Pilipczukiem i Filipem Wolskim zajął I miejsce w finale 31. akademickich mistrzostw w programowaniu zespołowym (ACM International Collegiate Programming Contest) w Tokio. Wspólnie z Marcinem Pilipczukiem napisał pracę magisterską Nowe algorytmy rozwiązujące problem szerokości grafu , która zajęła I miejsce w konkursie na najlepsze prace magisterskie z informatyki, organizowanym przez Polskie Towarzystwo Informatyczne. Dr Cygan jest autorem 29 artykułów naukowych i 48 prac konferencyjnych. Był stypendystą Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz Narodowego Centrum Nauki. Dostał także stypendia z dwóch uniwersyteckich programów pomagających podnosić jakość zajęć dydaktycznych i badań naukowych: w 2009 i 2014 roku z Nowoczesnego Uniwersytetu, a w 2010 roku z Doktoratów dla Mazowsza.

Doktorat h.c. – prof. J. Woźnicki

Fot. Piotr Kieraciński

OLSZTYN 3 lipca doktorat honorowy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego wręczono prof. Jerzemu Woźnickiemu, przewodniczącemu Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prezesowi Fundacji Rektorów Polskich. Senat UWM przyznał mu najwyższą godność uniwersytecką za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie technik przetwarzania obrazu oraz w dziedzinie polityki społecznej, za wytrwałość w działaniach na forum krajowym i międzynarodowym na rzecz harmonijnego powiązania wewnętrznego świata wartości współczesnego uniwersytetu z wyzwaniami świata zewnętrznego wobec uczelni, a także za aktywną działalność w Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich oraz działalność na rzecz UWM. Prof. Jerzy Woźnicki wykłada na Politechnice Warszawskiej, a w latach 1996-2002 był rektorem tej uczelni. Prowadził prace badawcze i projektowe z zakresu optyki światła spójnego i holografii, fotometrii, analizy i projektowania przetworników obrazów, a także cyfrowego przetwarzania obrazu. Jego dorobek w zakresie nauk technicznych obejmuje ponad 60 publikacji. Od wielu lat zajmuje się też badaniami nad polityką społeczną w zakresie szkolnictwa wyższego i nauki. Dorobek prof. Woźnickiego w tym obszarze obejmuje ponad 120 prac. Prof. Woźnicki był przewodniczącym KRASP. Wspierał wówczas aspiracje olsztyńskiego środowiska naukowego do powołania uniwersytetu. Jest członkiem European Academy of Sciences and Arts. Doktorat honoris causa nadał mu wcześniej Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.

52. Prometheus

Fot. Krzysztof Mastalski

KRAKÓW Na opublikowanej latem liście TOP 500 – najpotężniejszych komputerów na świecie – na 52. pozycji uplasował się Prometheus z Akademickiego Centrum Komputerowego Cyfronet AGH. Ranking największych maszyn obliczeniowych na świecie (www.top500.org) publikowany jest dwa razy do roku. Prometheus znalazł się w tym zestawieniu po raz pierwszy. Inne polskie superkomutery, jakie trafiły do pierwszej pięćsetki to: 128. – TASK (Politechnika Gdańska), 137 – WCSS (Politechnika Wrocławska), 157 – NCBJ (Świerk), 270 – Zeus (ACK Cyfronet AGH), 379 – Cent (Uniwersytet Warszawski), 418 – ICM (Uniwersytet Warszawski). Najszybszym superkomputerem na świecie jest nadal chiński Tianhe-2 (Milky-Way-2), którego teoretyczna moc obliczeniowa przekracza 54,9 Pflops. Na liście TOP 500 dominują superkomputery z USA (233 jednostki, 46%). Na kolejnych miejscach znajdują się Japonia (39 jednostek, 8%), Chiny (37 jednostek, 7%), Niemcy (37 jednostek, 7%) i Wielka Brytania (31 jednostek, 6%). Polska (7 jednostek, 1%) znajduje się na 9. miejscu w rankingu krajów.

Prometheus został zbudowany przez firmę Hewlett-Packard (według wytycznych ekspertów z Cyfronetu) z ponad 1700 serwerów platformy HP Apollo 8000, połączonych superszybką siecią Infiniband o przepustowości 56 Gbit/s. Komputer posiada ponad 41 tys. rdzeni obliczeniowych oraz ponad 215 TB pamięci operacyjnej w technologii DDR4. Do Prometheusa dołączono dwa systemy plików o łącznej pojemności 10 PB oraz ogromnej szybkości dostępu: 150 GB/s. Moc obliczeniowa nowego polskiego superkomputera wynosi niemal 1,7 Pflops. Prometheus rozpoczął pracę 27 kwietnia br.

Prof. Bulska utytułowana

WARSZAWA/BUSAN 11 sierpnia w Busan (Korea Płd.), podczas kongresu IUPAC World Chemistry Congress w ramach sesji Women in Chemistry. Gaining Momentum , prof. Ewa Bulska została wyróżniona tytułem IUPAC 2015 Distinguished Women in Chemistry or Chemical Engineering. Tytuł ten przyznawany jest wybitnym kobietom nauki z dziedziny chemii, wybieranych spośród grona kandydatek z całego świata. To zaszczytne wyróżnienie jest przyznawane przez międzynarodową organizację International Union of Pure and Applied Chemistry za wybitne osiągnięcia w badaniach podstawowych i stosowanych, działalności edukacyjnej, doskonałość przywódczą i menedżerską w naukach chemicznych. Prof. Bulska jest dyrektorem Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Kieruje Pracownią Teoretycznych Podstaw Chemii Analitycznej na Wydziale Chemii UW.

FACES

TORUŃ Międzynarodowy projekt FACES (Freely Accessible Central European Soils), przygotowany przez naukowców z Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, uzyskał finansowanie w ramach akcji 2. Partnerstwa strategiczne w sektorze szkolnictwa wyższego. Geografowie z UMK otrzymają na badania prawie 250 tys. euro. O środki rywalizowały 72 projekty. Finansowanie uzyskało 11 z nich. Celem projektu FACES jest opracowanie programu kursu poświęconego nauczaniu najnowszej wersji (2014/2015) międzynarodowej klasyfikacji gleb WRB i opracowanie środków dydaktycznych (atlasy glebowe, przewodnik terenowy, strona internetowa), które go uzupełnią. Aby to zrealizować, w każdym z krajów partnerskich zostaną zorganizowane sesje terenowe służące zebraniu dokumentacji glebowej, wykonaniu panoram sferycznych obrazujących profile glebowe wraz z otaczającym je krajobrazem. Planowane jest przygotowanie międzynarodowych warsztatów dla studentów (na Litwie i w Polsce), poświęconych praktycznej nauce klasyfikacji gleb. UMK w Toruniu będzie koordynatorem przedsięwzięcia. W realizacji projektu uczestniczą też: Latvia University of Agriculture z Igławy, Łotwa; Estonian University of Life Sciences z Tartu, Estonia; Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu; Czech University of Life Sciences z Pragi, Czechy; National Agricultural and Food Centre, Luzianky, Słowacja; Debrecen University, Węgry; Ljubljana University, Słowenia; Aleksandras Stulginskis University z Kowna, Litwa.

Instytut Spraw Azjatyckich

ŁÓDŹ Na Uniwersytecie Łódzkim powstanie Instytut Spraw Azjatyckich. Jego pracami pokieruje dr hab. Dominik Mierzejewski, prof. UŁ z Zakładu Azji Wschodniej. Instytut Spraw Azjatyckich jest wspólną inicjatywą Uniwersytetu Łódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, Urzędu Miasta Łodzi i Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej przy wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Powołanie Instytutu Spraw Azjatyckich jest związane z rosnącą rolą państw regionu Azji Wschodniej, zwłaszcza Chin, i koniecznością monitorowania procesów tam zachodzących. Rosnąca liczba kontaktów, głównie z Chinami, Japonią i Koreą Południową, a w przyszłości Azją Południową i Południowo-Wschodnią, wymaga stworzenia zaplecza merytorycznego dla działań władz samorządowych, centralnych oraz instytucji z otoczenia biznesu. – Instytut będzie interdyscyplinarną jednostką skupiającą pracowników naukowo-dydaktycznych UŁ, jednostek naukowo-dydaktycznych w kraju i zagranicą oraz praktyków biznesu i polityki, których zainteresowania badawcze i dydaktyczne oraz wieloletnie doświadczenia skupiają się na państwach regionu Azji Wschodniej. Motto instytutu będzie brzmiało „Think Local, Think Asia, Think Global” – mówi prof. Dominik Mierzejewski. Wśród docelowych partnerów łódzkiego Instytutu Spraw Azjatyckich wymienia się takie organizacje, jak: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Institute for Asian Studies w Bratysławie, CEE Center for Asian Studies w Budapeszcie czy Japan Business Council in Europe.

Nagroda RPO

WARSZAWA/BIAŁYSTOK Laureatką konkursu Rzecznika Praw Obywatelskich na najlepszą pracę doktorską z dziedziny nauk prawnych poświęconą problematyce wykluczenia społecznego została dr Emilia Jurgielewicz-Delegacz z Zakładu Prawa Karnego i Kryminologii Wydziału Prawa UwB. Zwycięska praca pt. Wypadek w komunikacji z udziałem osób niepełnosprawnych ze szczególnym uwzględnieniem osób niewidomych i słabowidzących. Studium prawno-kryminologiczne , napisana pod kierunkiem dr hab. Ewy M. Guzik-Makaruk, prof. UwB, została obroniona w lutym 2015 r. Rozprawa pokazuje wybraną problematykę w sposób rzetelny i wielopłaszczyznowy. „Tematyka jest niszowa, aktualna oraz doniosła społecznie. Jak wskazała autorka w nagrodzonej dysertacji, z jednej strony zjawiskiem pożądanym jest wzrost aktywności osób z niepełnosprawnością w ruchu drogowym, co jest możliwe dzięki rozwojowi techniki, w tym sposobności korzystania z pomocy elektronicznych, takich jak interaktywne mapy, urządzenia nawigujące czy elektroniczne laski, oraz nabywaniu przez osoby niewidome i słabowidzące umiejętności samodzielnego poruszania się w przestrzeni miejskiej, z drugiej jednak strony osoby niepełnosprawne narażone są na wypadki w komunikacji. W nagrodzonej pracy autorka przeprowadziła rozważania teoretyczne, mające na celu przybliżenie aspektów niepełnosprawności i jej definicji na gruncie prawa międzynarodowego i krajowego, czy zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym; autorka dokonała także wnikliwej charakterystyki przestępstwa wypadku w komunikacji, zarówno w ujęciu historycznym, a także na tle obowiązujących przepisów. Dodatkowo praca zawiera badania empiryczne – ukierunkowane na zbadanie skali i przyczyn wypadków drogowych z udziałem osób niewidomych i słabowidzących”.

Archeolodzy w jeziorze Lubiąż

Fot. A. Romański

TORUŃ Archeolodzy z Instytutu Archeologii UMK, prowadzący pod kierunkiem prof. Wojciecha Chudziaka prace wykopaliskowe na wyspach jeziora Lubiąż, dokonali w tym roku przełomowych odkryć. Przy jednej z wysp odsłonili liczne pale i dranice świadczące o umocnieniu nabrzeża wyspy i zastosowaniu tu konstrukcji palafitowej, pochodzącej z pierwszej połowy X wieku. Na podstawie takich właśnie pozostałości zalegających w środowisku wilgotnym odtworzono osiedle w Biskupinie sprzed ponad 2500 lat. Przy drugiej, większej wyspie odkryto liczne pozostałości mostu, prawdopodobnie jednak młodszego, oraz ślady nieznanych dotąd fortyfikacji grodowych. Badacze wykopali ponadto liczne przedmioty pochodzące z okresu od X do XIV w., m.in.: ceramikę, naczynia i fragmenty naczyń, żelazne topory, groty, miecz, strzemię, ciosło, średniowieczny klucz, a także łódź wydrążoną z pnia drzewa oraz szczątki zwierząt, w tym czaszkę tura i niedźwiedzia. Wykopaliska dowodzą, że na wyspach jeziora Lubiąż koncentrowało się najstarsze osadnictwo Lubniewic z okresu plemiennego. Wyspy były połączone z lądem dwoma drewnianymi mostami, które najprawdopodobniej stanowiły odcinek interregionalnej sieci komunikacyjnej, łączącej ziemię lubuską z Wielkopolską. Prace finansowane są z grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki przy wsparciu Lubuskiego Konserwatora Zabytków i gminy Lubniewice.

Renesans terapii BNCT

ŚWIERK Reaktor MARIA w Świerku wkrótce zyska nowe stanowiska badawcze. Naukowcy Narodowego Centrum Badań Jądrowych chcą uruchomić specjalistyczne laboratorium do badań nad wiązkami neutronów epitermicznych. Dzięki temu Polska będzie mogła włączyć się w światowe badania nad terapią borowo-neutronową (BNCT), innowacyjną metodą leczenia nowotworów np. mózgu. Terapia borowo-neutronowa (BNCT, Boron Neutron Capture Therapy) to metoda skutecznego leczenia niektórych typów nowotworów, w szczególności nowotworów mózgu. Polega na wprowadzeniu do ciała pacjenta stosunkowo bezpiecznego dla zdrowia związku boru. W ramach terapii BNCT radiofarmaceutyk zawierający związki boru przez ok. 2 godziny osadza się selektywnie w tkance nowotworowej. Następnie chory przez kilkadziesiąt minut napromieniany jest wiązką neutronów epitermicznych, w wyniku czego w tkance nowotworowej atomy boru rozpadają się i powstają cząstki alfa oraz jony litu. Niszczą one komórki nowotworowe, z którymi się połączyły, nie naruszając zdrowych komórek. Dzięki terapii BNCT można leczyć np. glejaki wielopostaciowe, nawracające nowotwory szyi i karku, nowotwory okrężnicy czy czerniaki złośliwe.

Do niedawna niezbędne do przeprowadzenia terapii BNCT były badawcze reaktory jądrowe. Na całym świecie, m.in. w Japonii, Argentynie, Włoszech, Chinach czy Rosji, trwają obecnie prace nad wybudowaniem generatora, który mógłby dostarczać niezbędnej wiązki neutronów i mógłby być zainstalowany bezpośrednio w szpitalu onkologicznym. Przewiduje się, że już w przyszłym roku pojawi się pierwsze takie urządzenia. W NCBJ realizowany jest projekt „Neutrony H2”, który pozwoli w przyszłym roku na wyprowadzenie wiązki neutronów empirycznych. Dzięki temu w Polsce będzie możliwe nie tylko szkolenie specjalistów terapii BNCT, ale również prowadzenie badań nad wiązkami neutronów epitermicznych, związkami boru, szukanie optymalnych form planowania terapii, testowanie materiałów osłonnych i przyrządów dozymetrycznych, jak również prace badawcze na hodowlach komórkowych czy opracowanie metod zwalczania przetrwalników opryszczki oraz pasożytów, np. nicieni.

Nagrody PTA

POZNAŃ 7 września , podczas inauguracji obrad XXXVII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, wręczono Nagrody PTA. Medal im. Bohdana Paczyńskiego, najważniejsze odznaczenie PTA za wybitne osiągnięcia naukowe w astronomii, otrzymał amerykański astronom George W. Preston. Jego badania dotyczą spektroskopii gwiazdowej, chemicznej ewolucji gwiazd w Drodze Mlecznej, przepływu masy w starych układach podwójnych oraz gwiazd zmiennych pulsujących typu RR Lyrae. Nagrodę i Medal im. Włodzimierza Zonna za popularyzację wiedzy o Wszechświecie otrzymał Andrzej Branicki z Wydziału Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku. Nagrodzono go za działalność popularnonaukową i dydaktyczną, zorganizowanie obserwatorium astronomicznego na UwB oraz dwie książki, w tym przede wszystkim najnowszą pt. Na własne oczy . Nagrodę Młodych dla naukowców w wieku do 35 lat o wyróżniającym dorobku naukowym otrzymał dr Michał Michałowski z Uniwersytetu w Edynburgu.

15 kreatywnych w nauce

Fot. A Romański

WARSZAWA 10 września magazyn „Brief” wręczył tytuły „15 kreatywnych w nauce”. Wyróżnione wynalazki to m.in.: Analiza DNA drzew leśnych (dr hab. Artur Dzialuk, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Leśny Bank Genów Kostrzyca, Instytut Genetyki Sądowej); CyberOko (prof. Andrzej Czyżewski, Politechnika Gdańska, AssisTech); Inteligentny System Kompleksowej Identyfikacji Pojazdów (mgr inż. Michał Karkowski – kierownik projektu, mgr inż. Tadeusz Dzienis, mgr inż. Cezary Dołęga, dr inż. Paweł Mrówka, Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Wrocławski); Kieszonkowe EKG (Marek Dziubiński, dr Marcin Szumowski; Medicalgorithmics); Oczyszczanie ścieków w procesie wydobycia gazu łupkowego (prof. Wojciech Piątkiewicz, Roger White; Politechnika Warszawska, PolymemTech); Spektralny tomograf optyczny SOCT Copernicus (prof. Andrzej Kowalczyk, prof. Maciej Wojtkowski (na fot.); Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).

HYDROMICRO 2015

GLIWICE W dniach 14-16 września w Centrum Edukacyjno-Kongresowym Politechniki Śląskiej odbyła się VIII Ogólnopolska Konferencja Hydromikrobiologiczna HYDROMICRO 2015. Obradowano nt. różnorodności mikroorganizmów wodnych i glebowych, współdziałania roślin i drobnoustrojów w remediacji środowiska, biologii molekularnej w hydrobiologii i mikrobiologii, biomonitoringu, biofilmu jako ekosystemu wodnego, procesów mikrobiologicznych w inżynierii środowiska, ekologii mikroorganizmów środowisk wodnych i metod badań organizmów wodnych. Nagrodę za najlepszą prezentację ustną, ufundowaną przez firmę Eurx, otrzymała Aleksandra Bukowska z Uniwersytetu Warszawskiego. Najlepszy poster, nagrodzony przez firmę Tigret, zaprezentował Tomasz Dulski z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Obrady konferencji połączono z obchodami jubileuszu 50-lecia pracy zawodowej prof. inż. Korneliusza Mikscha, dyrektora Centrum Biotechnologii PŚ. Był on twórcą i wieloletnim kierownikiem Katedry Biotechnologii Środowiskowej PŚ, która uzyskała w ramach V-tego Programu Ramowego status Centrum Doskonałości. Prof. Miksch zorganizował też pierwsze środowiskowe studium doktoranckie w zakresie inżynierii środowiska (Śląskie Środowiskowe Studium Doktoranckie), którym kieruje do chwili obecnej. Doprowadził do połączenia wydziałów Inżynierii Środowiska i Mechaniczno-Energetycznego w Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki, którego został pierwszym dziekanem. W uznaniu osiągnięcia jubilata jego macierzysta uczelnia nadała mu tytuł honorowego profesora.

Prezes TUP

GDAŃSK/ŁÓDŹ Kierownik Katedry Urbanistyki i Planowania Regionalnego na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej, dr hab. inż. arch. Piotr Lorens, prof. nadzw. PG, został prezesem Towarzystwa Urbanistów Polskich (TUP) na kadencję 2015-2018. Wybory nowych władz towarzystwa odbyły się w połowie września w Łodzi, podczas XVII Walnego Zjazdu Delegatów TUP. Prof. Lorens w latach 1996-97 w ramach stypendium Fulbrighta wyjechał na staż do USA, gdzie ukończył Special Program for Urban nad Regional Studies na Massachusetts Institute of Technology oraz International Training Program na Harvard University. – W swojej pracy badawczej i projektowej zajmuję się przede wszystkim zagadnieniami rozwoju i rewitalizacji miast. Można powiedzieć, że kwestia odnowy struktur miejskich, czyli przywracania do życia zdegradowanych fragmentów miast jest głównym przedmiotem mojej aktywności – mówi prof. Lorens. Uczony jest wiceprezydentem Międzynarodowego Stowarzyszenia Planistów Miejskich i Regionalnych ISOCARP. W latach 2003-2009 pełnił funkcję prezesa Zarządu Oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich w Gdańsku, później był wiceprezesem Zarządu Głównego TUP. Towarzystwo Urbanistów Polskich jest organizacją społeczną i obywatelską, działającą od 1923 r. Obecnie liczy około 1000 członków w kilkunastu oddziałach regionalnych i sekcjach problemowych. Należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Urbanistów i Planistów Regionalnych.

Medal im. Juliusza Schaudera

Fot. A. Romański

TORUŃ Prof. Paul H. Rabinowitz z Uniwersytetu Wisconsin-Madison (USA), jeden z najznakomitszych współczesnych matematyków, otrzymał 14 września medal im. Juliusza Schaudera. Odznaczenie przyznawane jest przez Radę Naukową Centrum Badań Nieliniowych UMK. Prof. Rabinowitz został uhonorowany w uznaniu niezwykłych osiągnięć w dziedzinie metod topologicznych w analizie nieliniowej. Prof. Rabinowitz na trwałe wpisał się do historii matematyki m.in. poprzez słynne globalne twierdzenie bifurkacyjne, twierdzenia o górskiej przełęczy czy o zapętleniu i o punkcie siodłowym. Prof. Rabinowitz jest laureatem wielu prestiżowych nagród, m.in. nagrody im. Birkhoffa, przyznanej przez amerykańskie towarzystwa naukowe AMS i SIAM, doktorem honoris causa Uniwersytetu w Paryżu, a także członkiem National Academy of Arts and Sciences.

Matematycy mają swój wydział

WROCŁAW 15 września rozpoczął działalność Wydział Matematyki Politechniki Wrocławskiej. Na 13. wydziale PWr studiuje ponad 600 studentów, pracuje 101 pracowników, w tym 35 samodzielnych pracowników naukowych (16 z nich to profesorowie tytularni), 51 pozostałych pracowników naukowych i dydaktycznych oraz 15 pracowników administracyjnych. Strukturę wydziału będą tworzyć dwie katedry: Matematyki oraz Matematyki Stosowanej. – Będziemy przede wszystkim kształcili w zakresie innowacyjnej matematyki, budowanej pod konkretne potrzeby „klienta” – mówi prof. Aleksander Weron z Wydziału Matematyki i dyrektor Centrum im. Hugona Steinhausa. – Jeśli ktoś jest zainteresowany innowacyjnymi rozwiązaniami matematycznymi dla przemysłu, sektora finansowego, medycyny czy biologii molekularnej, to tu znajdzie swoje miejsce. Obecnie na wydziale do wyboru są dwa kierunki studiów I stopnia: matematyka (studia licencjackie), matematyka stosowana (studia inżynierskie) oraz czterosemestralne studia II stopnia na kierunku matematyka. W lutym 2016 r. uruchomione zostaną trzysemestralne studia II stopnia na kierunku matematyka stosowana, prowadzone w języku angielskim, w ramach European Consortium Mathematics for Industry. Nowa jednostka została wyodrębniona z Wydziału Podstawowych Problemów Techniki. Jej kadrę stanowią pracownicy dotychczasowej Katedry Matematyki. Wszyscy studenci WPPT, studiujący dotychczas na kierunku matematyka lub matematyka stosowana, stali się studentami nowego wydziału. Po ukonstytuowaniu się władz wydział wystąpi do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów o przeniesienie dotychczasowych uprawnień do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego w dziedzinie nauk matematycznych, w dyscyplinie matematyka.

Doktorat h.c. – prof. H. Dralle

Fot. A. Wojnar

KRAKÓW 16 września prof. Henning Dralle, wybitny chirurg, otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Senat UJ postanowił uhonorować najwyższą godnością akademicką prof. Drallego m.in. za zaangażowanie w powstanie oraz propagowanie chirurgii endokrynologicznej, aktywne propagowanie tej dyscypliny i współtworzenie struktur Europejskiego Towarzystwa Chirurgii Endokrynologicznej, a także za uczestnictwo w komitecie redakcyjnym Polskiego Przeglądu Chirurgicznego, organizację Europejskiego Kongresu Chirurgii Endokrynologicznej w Polsce i rekomendację organizacji Światowego Kongresu Neuromonitoringu w Chirurgii Tarczycy i Przytarczyc w Krakowie. Doceniono również jego osobiste zaangażowanie jako naukowca w dziedzinie nauk klinicznych, chirurga o międzynarodowej reputacji, kulturowego intelektualisty oraz lekarza i nauczyciela przekazującego swoją wiedzę innym, w tym w szczególności polskim chirurgom.

Nagroda Dietla

Fot. Łukasz Wspaniały

KRAKÓW 18 września prof. Andrzej Zoll, wybitny prawnik z UJ, były prezes Trybunału Konstytucyjnego i rzecznik praw obywatelskich, otrzymał nagrodę im. Józefa Dietla. Korporacja Samorządowa im. J. Dietla od siedmiu lat przyznaje ją osobom prowadzącym swoje działania na terenie województwa małopolskiego za wybitne osiągnięcia i pracę na rzecz społeczności lokalnej, samorządu terytorialnego i rozwoju regionalnego. Prof. Andrzej Zoll rozpoczął pracę naukową na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1964 r. Jest autorem ponad 300 publikacji, głównie z zakresu prawa karnego, prawa konstytucyjnego i filozofii prawa. Oprócz pracy naukowej brał czynny udział w życiu publicznym. W 1989 roku był ekspertem prawnym „Solidarności” w obradach Okrągłego Stołu. Cztery lata później objął stanowisko prezesa Trybunału Konstytucyjnego, a w latach 2000-2006 pełnił funkcję Rzecznika Praw Obywatelskich IV kadencji. Należy do współautorów polskiego kodeksu karnego z 1997 roku.

Nagroda Kotarbińskiego – nominacje

ŁÓDŹ Uniwersytet Łódzki przyznaje w tym roku po raz pierwszy Nagrodę im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego Profesora Tadeusza Kotarbińskiego za najwybitniejsze dzieło z zakresu nauk humanistycznych. Na konkurs zgłoszono ponad 30 prac, spośród których Kapituła Konkursu na posiedzeniu 22 września nominowała do nagrody pięć: Tomasz Kawski, Żydowskie gminy wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-administracyjne , Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego; Andrzej Mencwel, Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX , Wydawnictwo Krytyki Politycznej; Jacek Paśniczek, Predykacja. Elementy ontologii formalnej, przedmiotów, własności i sytuacji , Copernicus Center Press; Jan Strelau, Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowania , Wydawnictwo Naukowe Scholar; Piotr Wierzchoń, Depozytorium leksykalne języka polskiego. Fotosuplement do Słownika warszawskiego , Bel Studio. Wszystkie nominowane prace przedstawiają ogromną wartość naukową, są dziełami wybitnymi i stanowią poważny wkład w rozwój nauk humanistycznych. Kapitułę nagrody tworzą profesorowie: Włodzimierz Nykiel (UŁ) – przewodniczący, Grzegorz Gazda (UŁ), Ryszard Kleszcz (UŁ), Anna Legeżyńska (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu), Anna Lewicka-Strzałecka (Polska Akademia Nauk), Tadeusz Sławek (Uniwersytet Śląski w Katowicach) i ks. Andrzej Szostek (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II). Spośród nominowanych dzieł Kapituła wybierze zwycięzcę, który zostanie uhonorowany nagrodą w wysokości 50 tys. zł. Jej wręczenie nastąpi 22 listopada podczas uroczystej gali w Filharmonii im. Artura Rubinsteina w Łodzi.

Synchrotron

Fot. Anna Wojnar

KRAKÓW Na świecie funkcjonuje około 60 synchrotronów – najwięcej w Japonii i USA. W Europie Zachodniej funkcjonuje ok. 10 takich urządzeń. Do tego elitarnego grona dołączył 21 września synchrotron Narodowego Centrum Promieniowania Synchrotronowego Solaris, które mieści się na Kampusie 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Synchrotron to wyjątkowe źródło unikalnego światła, którego właściwości pozwalają zajrzeć w głąb materii i dokonać jej precyzyjnych analiz. Mówiąc fachowo, to akcelerator elektronów, które rozpędzone do prędkości bliskiej prędkości światła pędzą w próżni (w ciągu sekundy obiegają 3 miliony razy 96-metrowy obwód pierścienia synchrotronu). Ich trajektoria zakrzywiana jest przez pole elektromagnetyczne wytwarzane przez potężne elektromagnesy. Dzięki temu emitują one promieniowanie elektromagnetyczne, czyli światło, którego właściwości – szerokie spektrum, niezwykle wysokie natężenie, kolimacja i polaryzacja, powodują, że synchrotron otoczony szeregiem linii i stacji pomiarowych otworzy nowe, niedostępne w inny sposób obszary badań w wielu dyscyplinach nauk, takich jak fizyka, chemia, biologia, medycyna, farmacja, ale także archeologia, paleontologia, historia sztuki, inżynieria materiałowa i nanotechnologia. Możliwości zastosowania promieniowania synchrotronowego są ogromne. Krakowski synchrotron jest największym urządzeniem badawczym zbudowanym w Polsce od 1974 r., kiedy w Świerku uruchomiono reaktor jądrowy „Maria”. Powierzchnia budynku to ok. 8 tys. m2. Mieszcząca się 3,2 metrów poniżej poziomu terenu hala ma powierzchnię 3 tys. m2. Akcelerator liniowy o długości 50 metrów leży 7,7 m poniżej terenu. Obwód pierścienia akumulacyjnego to 96 m, a energia synchrotronu to 1,5 GeV. Koszt budowy Solarisu wyniósł blisko 200 mln zł. Projekt finansowany jest ze środków PO Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013.

Nowe władze PTChem

GDAŃSK Podczas 58. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Chemicznego, które odbyło się w dniach 21-15 września na Uniwersytecie Gdańskim, wybrano nowe wadze PTChem na kadencję 2016-2018. Prezesem został prof. Jerzy Błażejowski z Wydziału Chemii UG. W skład prezydium weszli także: prof. Piotr Bałczewski (CBMiM PAN Łódź), prof. Izabela Nowak (UAM Poznań), prof. Janusz Ryczkowski (UMCS Lublin), dr hab. Jacek Lipok, prof. UO (Uniwersytet Opolski), dr hab. Rafał Latajka, prof. PWr (Politechnika Wrocławska), prof. Andrzej Dworak (Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN), dr hab. inż. Izabela Madura (Politechnika Warszawska) i dr hab. inż. Anna Dołęga (Politechnika Gdańska).

W czasie zjazdu prof. Błażejowski otrzymał również Medal Prezydenta Miasta Gdańska za wybitne zasługi dla polskiej nauki oraz medal im. W. Świętosławskiego w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju analizy termicznej i kalorymetrii, przyznany przez Polskie Towarzystwo Kalorymetrii i Analizy Termicznej.

Laboratorium od Nokii

KRAKÓW 23 września na Wydziale Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica otwarto nowe laboratorium dydaktyczne współfinansowane przez Nokia Networks. W laboratorium uruchomiono w pełni funkcjonalną sieć komórkową najnowszej generacji (w standardzie LTE), która umożliwia studentom nabycie unikatowych kompetencji inżynierskich. To pierwsza tego typu pracownia uruchomiona na polskich uczelniach. Laboratorium powstało dzięki umowie zawartej pomiędzy AGH i firmą Nokia (oddział w Krakowie). Składać się będzie z pięciu małych stacji bazowych (Small cells) LTE. Trzy z nich to tzw. Pico cells, przeznaczone do użytku wewnątrz budynków – zbliżone rozmiarami do routera Wi-Fi. Pozostałe dwie to większe urządzenia, wyposażone w nadajniki o mocy do 5 watów. Dodatkowo w skład laboratorium wchodzą smartfony testowe LTE oraz komputery z zainstalowanym systemem operacyjnym Linux, a także symulatorem sieci operatora. Małe stacje bazowe mają bardzo szerokie zastosowanie. Wykorzystuje się je do montażu zewnętrznego i wewnętrznego np. podczas koncertów, imprez sylwestrowych czy sportowych, a także w centrach miast, gdzie jest zwiększone zapotrzebowanie na usługi mobilne. Ich podstawowym zastosowaniem jest zwiększenie pokrycia sygnałem obszaru oraz pojemności sieci.

Doktorat h.c. – prof. W. Olszak

KIELCE 24 września prof. Wiesław Olszak otrzymał tytuł doktora honoris causa Politechniki Świętokrzyskiej. Prof. Olszak jest kielczaninem. Podczas II wojny światowej był żołnierzem oddziałów Armii Krajowej „Wilka” i „Barabasza”. W 1945 r. (pracując jako robotnik na zmilitaryzowanej kolei) był słuchaczem Kieleckich Kursów Akademickich, zorganizowanych przez rektora Politechniki Warszawskiej prof. Edwarda Warchałowskiego i nauczycieli akademickich PW, którzy po Powstaniu Warszawskim przebywali w Kielcach. Jako stypendysta Polskich Kolei Państwowych podjął studia na Wydziale Komunikacji Akademii Górniczo-Hutniczej. W 1952 r. na podstawie „nakazu pracy” został zatrudniony na stanowisku starszego asystenta w Katedrze Obróbki Skrawaniem w Szkole Inżynierskiej w Szczecinie. Na Politechnice Szczecińskiej prof. Olszak był m.in.: dyrektorem Instytutu Technologii Mechanicznej, dziekanem Wydziału Budowy Maszyn i Okrętów oraz prorektorem ds. nauki i współpracy z gospodarką. Działalność naukowa prof. Olszaka w szczególności dotyczy procesu frezowania, plastycznej obróbki gwintów na obrabiarkach skrawających, a w ostatnich latach również nagniatania powierzchni. Prof. Olszak wypromował 7 doktorów nauk technicznych, trzech z nich uzyskało stopnie doktora habilitowanego. Dorobek uczonego obejmuje 103 pozycje publikacje i 22 patentów (w tym 2 zagranicznych). W 1996 r. Politechnika Szczecińska nadała mu tytuł doktora honoris causa.

Współpraca: Białystok – Katarzyna Dziedzik, Gdańsk – Beata Czechowska-Derkacz, Ewa Kuczkowska, Kielce – Kamil Dziewit, Kraków – Bartosz Dembiński, Łódź – Tomasz Boruszczak, Szczecin – Stanisław Heropolitański, Świerk – Marek Sieczkowski, Toruń – Anna Płaczek, Warszxawa – Aneta Pyrzanowska, Wrocław – Andrzej Charytoniuk, Lidia Majdecka .