Odwrócić trend

Dr inż. Zygmunt Krasiński, dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE, o wynikach polskich zespołów w konkursach Horyzontu 2020

Pierwsze informacje po 38 konkursach Horyzontu 2020 były dosyć optymistyczne. 15,8% polskich zespołów, które aplikowały, uzyskało finansowanie. Było to więcej niż wynosiła wówczas średnia europejska. W międzyczasie nastąpiła spora mobilizacja w Europie, co potwierdzają wyniki z 79 konkursów, które zostały zamknięte do końca września 2014 r. Ponad tysiąc osiemset polskich zespołów uczestniczyło w tysiąc czterystu złożonych wnioskach. Natomiast stopień sukcesu spadł w porównaniu do średniej europejskiej – utrzymaliśmy poziom z pierwszych konkursów, ale inne kraje poszły dalej (średnia dla krajów członkowskich wyniosła 16,7%). To nie jest jeszcze taki zły sygnał, bo w 7. Programie Ramowym przy średniej europejskiej 21%, my mieliśmy mniej niż 18.

Inna sprawa jest kluczowa. Obserwujemy pierwsze sygnały, że zmniejsza nam się poziom dofinansowania w przeliczeniu na uczestnictwo w projekcie. Komisja Europejska publikuje wyniki w dwóch wymiarach: umów już podpisanych i wniosków zatwierdzonych. W tym pierwszym kontekście nie jest źle, bo nasz udział wyniósł powyżej 1% całego dofinansowania – to nie jest wysoko, ale to koreluje z poziomem nakładów naszego kraju na badania i rozwój. Natomiast jeśli spojrzymy dalej, czyli na wnioski dopiero przeznaczone do finansowania – a mamy 289 takich uczestnictw w projektach – to okazuje się, że przypada nam 0,75% udziału w dofinansowaniu. Dokładna analiza w podziale na typy instytucji pokazuje, że niskie dofinansowanie dotyczy szczególnie uczelni. W 7PR uczelnie otrzymywały dofinansowanie dwa razy wyższe niż przemysł i dużo większe niż instytuty PAN i badawcze. Obecnie uczelnie plasują się najniżej, a przedsiębiorstwa i instytuty nieco wyżej. Dane te potwierdzają sygnalizowany wcześniej problem dotyczący niskich wynagrodzeń zasadniczych polskich naukowców. Przy naszym poziomie wynagrodzeń i znaczącym ograniczeniu wypłaty premii w Horyzoncie 2020 uzyskujemy niskie stawki godzinowe, co zniechęca polskich naukowców. Trzeba zmienić zasady wynagradzania w Horyzoncie 2020. Temat podjęła pani minister, która przedstawiła nasze argumenty Komisji Europejskiej i buduje koalicję krajów popierających polskie stanowisko. Problem jest ogólnoeuropejski i nie dotyczy tylko nowych krajów członkowskich, bo Horyzont 2020 ma przeciwdziałać drenażowi mózgów, a okazuje się, że idzie to w odwrotnym kierunku.

Jeśli chodzi o granty ERC, sytuacja wygląda cały czas bardzo słabo. Nasze projekty przechodzą co prawda do drugiego etapu, ale tam przegrywają. W ostatnich konkursach polscy naukowcy nie uzyskali żadnego grantu, tymczasem np. Węgrzy dostali 8 grantów, a Czesi 6. Powinniśmy bić na alarm, bo brak grantów ERC w Polsce zniechęca naukowców zagranicznych do współpracy. Mieliśmy bardzo niewielki udział w grantach ERC w 7PR – uzyskaliśmy 14 projektów. W Horyzoncie 2020 dotychczas nie mamy żadnego. Zdobycie grantu ERC powinno stać się punktem honoru dla naszych jednostek naukowych. Wniosków powinno być więcej i powinny być lepszej jakości. Trzeba stworzyć również zaplecze administracyjne, które wspomoże najlepszych badaczy. Trzeba budować na poziomie instytucji strategię udziału w konkursach ERC. Pamiętajmy, że zachęta ze strony ministerstwa w postaci programu „Ideas Plus” jest wciąż aktualna. Wspólnie z KRASP, RGIB i PAN podjęliśmy próbę dotarcia do najlepszych naukowców poprzez instytucje. Wyrażam nadzieję, że przełoży się to na zwiększenie zainteresowania Horyzontem 2020, ofertą Sieci KPK i zwiększy się liczba naukowców zarejestrowanych na polskim portalu H2020 (obecnie to ok. 5 tys. badaczy). Kolejne konkursy w Horyzoncie 2020 zostaną ogłoszone jesienią. W imieniu Sieci KPK już zapraszam do korzystania z bezpłatnych konsultacji i warsztatów z pisania wniosków (informacje dostępne na portalu H2020 na stronie www.kpk.gov.pl). Mam nadzieję, że uda się odwrócić przedstawiony powyżej niedobry trend.