Amerykańskie stypendia dla polskich naukowców i artystów

W czerwcu 2015 r. Fundacja Kościuszkowska ogłosiła po raz kolejny konkurs na stypendia dla polskich naukowców i artystów, którzy chcieliby spędzić kilka miesięcy na uniwersytetach amerykańskich, by prowadzić badania naukowe wspólnie z partnerami amerykańskimi, doskonalić warsztat badawczy lub artystyczny czy też prowadzić wykłady i seminaria na temat historii, kultury i literatury polskiej w roku akademickim 2016/17.

Termin składania podań to 15 października 2015. Rozmowy kwalifikacyjne z wybranymi kandydatami odbędą się w marcu 2016 roku, a decyzje zostaną ogłoszone w maju. Wszelkie szczegóły zostaną ogłoszone na stronie internetowej Fundacji (www.thekf.org – zakładka Scholarships – Exchange Programs to the United States).

The Kosciuszko Foundation, Inc. (Fundacja Kościuszkowska), założona w Nowym Jorku w roku 1925, od 90 lat działa w Stanach Zjednoczonych i w Polsce na rzecz pogłębiania więzi między oboma krajami poprzez programy edukacyjne oraz wymianę naukową i kulturalną. Działalność Fundacji w Polsce koncentruje się w dużej mierze na wspieraniu wyjazdów polskich badaczy i wykładowców na uniwersytety amerykańskie. Fundacja przeznacza ponad milion dolarów rocznie na stypendia i granty badawcze dla polskich naukowców, przyjazdy amerykańskich uczonych do Polski, udział amerykańskich studentów w szkołach letnich na polskich uniwersytetach oraz naukę języka angielskiego w Polsce w ramach letnich obozów językowych.

Oferta Fundacji dla polskich naukowców godna jest uwagi i rozpowszechnienia w sytuacji, gdy większość środków na zagraniczną wymianę naukową pochodzi obecnie ze źródeł europejskich i służy wspieraniu współpracy na terenie Europy, a zwłaszcza Unii Europejskiej. Jednocześnie obserwujemy wszakże niesłabnące zainteresowanie osiągnięciami amerykańskiej nauki i sukcesami amerykańskich uniwersytetów. W przeciwieństwie do wielu innych programów tego typu, które mają różne ograniczenia dotyczące wieku, specjalności naukowej czy ośrodków przyjmujących stypendystów, Fundacja nie stawia podobnych barier. O stypendium na kilkumiesięczne badania w dowolnym ośrodku naukowym w USA może starać się każdy chętny – od doktoranta na I roku studiów do profesora zwyczajnego. Proces kwalifikacyjny nie jest bardzo skomplikowany – wystarczy wypełnić formularz na stronie internetowej Fundacji, dołączyć zaproszenie z uczelni amerykańskiej i krótki opis projektu badawczego lub artystycznego. Potrzebne są też trzy listy rekomendacyjne przesyłane bezpośrednio przez ich autorów do biura Fundacji w Nowym Jorku. Cała dokumentacja przekazywana jest do Fundacji drogą elektroniczną.

Wspierana przez Fundację wymiana naukowców między Polską a USA oraz przyjazdy amerykańskich studentów na Uniwersytet Jagielloński rozpoczęły się jeszcze w latach 30. XX wieku. Podam tylko jeden przykład: polski naukowiec, Emil Chroboczek otrzymał w 1932 roku stypendium Fundacji, które umożliwiło mu ukończenie studiów doktoranckich na Uniwersytecie Cornella oraz pokryło koszty podróży. Po powrocie do kraju dr Chroboczek został profesorem Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i osiągnął wiele sukcesów naukowych. Takich przykładów jeszcze z okresu międzywojennego można by podać więcej.

Mimo niesprzyjających okoliczności współpraca ta odbywała się – w ograniczonym zakresie – również w okresie PRL-u, ale prawdziwy jej rozkwit trwa od początku lat 90. Dotąd kilka tysięcy polskich uczonych i artystów skorzystało z programów Fundacji. Długo można by wymieniać listę naszych sławnych stypendystów. Fundacji zależy na tym, aby obecnie jak najwięcej uczonych i artystów różnych generacji starało się o te stypendia, przyczyniając się nie tylko do własnego rozwoju naukowego, ale i do nawiązania współpracy instytucjonalnej swoich uczelni z uczelniami amerykańskimi. Taka współpraca bardzo często stanowi jeden z ważnych rezultatów wyjazdu stypendialnego.

Osobna kategoria stypendiów, tzw. Teaching Fellowships, przyznawana jest na 10 miesięcy polskim wykładowcom, którzy mają zamiar prowadzić wykłady na temat szeroko rozumianej problematyki polskiej na kilku uniwersytetach, które w tej sprawie podpisały umowę z Fundacją.

Fundacja Kościuszkowska, korzystając z dotacji pochodzących od osób prywatnych i biznesu, może utrzymywać swoje programy niezależnie od koniunktur politycznych i decyzji rządowych. W związku z tym co roku kilkudziesięciu polskich uczonych i artystów może korzystać z pobytu w czołowych uczelniach amerykańskich. Ponadto kilkudziesięciu amerykańskich studentów korzysta, dzięki stypendiom Fundacji, z pobytów na letnich szkołach języka polskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim i Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Kilkuset polskich uczniów co roku doskonali znajomość języka angielskiego na kilku obozach letnich istniejącego od 25 lat programu Teaching English in Poland. W ramach kolejnego programu, współfinansowanemu przez Fundację oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego kilkudziesięciu naukowców amerykańskich może przyjechać co roku na polskie uniwersytety.

Znana dotychczas przede wszystkim ze wspierania artystów oraz uczonych z zakresu nauk humanistycznych i społecznych Fundacja Kościuszkowska od kilku lat działa bardziej intensywnie na rzecz rozwoju współpracy w zakresie nauk ścisłych, przyrodniczych, technicznych czy medycznych. W roku 2012 Fundacja utworzyła Kolegium Wybitnych Naukowców Polskiego Pochodzenia (Collegium of Eminent Scientists of Polish Origin and Ancestry) pracujących w Stanach Zjednoczonych. Celem projektu jest uhonorowanie uczonych, których sukcesy są często znane tylko specjalistom i poinformowanie ogółu o ich osiągnięciach, a także zachęcenie tych uczonych do pogłębienia współpracy z polskimi ośrodkami akademickimi. Przykładów takiej współpracy jest już sporo. Na liście członków Kolegium znajduje się wiele nazwisk światowej klasy uczonych, m.in. czterech laureatów Nagrody Nobla. Najliczniej reprezentowane są biologia i medycyna, informatyka, nauki inżynieryjne, matematyka, fizyka i chemia.

W roku 1959 Fundacja wydała po raz pierwszy wielki słownik angielsko-polski i polsko-angielski; w roku 2003 ukazało się całkowicie nowe wydanie tego słownika, które zostało w tym roku gruntownie zmienione, poprawione i uzupełnione dzięki pracy zespołu uczonych z Wydziału Anglistyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i ukaże się w przyszłym roku, również w formie aplikacji na smartfony. W ten sposób otrzymamy wkrótce najnowszy, najnowocześniejszy i najobszerniejszy dwujęzyczny słownik angielsko-polski i polsko-angielski.

Nie sposób nie wspomnieć o osiągnięciach Fundacji Kościuszkowskiej w Stanach Zjednoczonych na rzecz promocji kultury polskiej i dbania o wizerunek Polski w mediach. Fundacja organizuje konkursy muzyczne (m.in. prestiżowy konkurs wokalny im. Marceliny Sembrich-Kochańskiej), gości liczne imprezy kulturalne w swojej siedzibie na Manhattanie, w której znajduje się wspaniała kolekcja dzieł mistrzów malarstwa polskiego (Matejki, Chełmońskiego, Malczewskiego, Brandta, Kossaka, Styki). Szerokim echem odbiła się zainicjowana kilka lat temu przez ówczesnego prezydenta Fundacji, Alexa Storożyńskiego akcja wymierzona przeciw powszechnemu w mediach amerykańskich określeniu „polskie obozy koncentracyjne”, która doprowadziła do tego, że czołowe amerykańskie gazety i agencje prasowe wprowadziły do swoich instrukcji dla dziennikarzy regułę zabraniającą używania tego określenia, co stanowiło wielki przełom w amerykańskiej polityce medialnej.

W Polsce Fundacja prowadzi działalność na miarę tutejszych możliwości, służącą rozwojowi polsko-amerykańskiej współpracy naukowej i kulturalnej, organizując wraz ze stowarzyszeniem byłych stypendystów panele, konferencje i inne działania na rzecz promocji swojej misji. Od dwu lat na Uniwersytecie Warszawskim istnieje program The Kosciuszko Foundation Visiting Professor, współfinansowany przez uniwersytet i Fundację, dzięki któremu wybitni amerykańscy profesorowie mogą co roku przez semestr prowadzić wykłady dla wszystkich studentów uniwersytetu. Dzięki funduszom przekazanym w testamencie przez polskiego profesora medycyny, Zygmunta Janczewskiego, Fundacja przyznaje co dwa lata nagrodę w wysokości 10 tys. dolarów polskiemu lekarzowi za najlepszy artykuł z zakresu medycyny klinicznej, opublikowany w czasopiśmie anglojęzycznym. Liczymy, że dzięki współpracy Fundacji w Polsce z uczelniami, przedsiębiorcami oraz indywidualnymi darczyńcami tego rodzaju programów będzie więcej.

Fundacja Kościuszkowska, rozpoczynając dziesiątą dekadę działalności, ma nadzieję, że dzięki współpracy ze środowiskami akademickimi będzie mogła jeszcze lepiej służyć wspieraniu współpracy polsko-amerykańskiej. W imieniu własnym oraz Prezydenta Fundacji, prof. Johna Micgiela, i członków Rady Powierniczej zachęcam byłych stypendystów Fundacji, aby dołączyli do stowarzyszenia Klub Stypendystów Fundacji Kościuszkowskiej. Nie tylko stypendystów, ale wszystkich członków społeczności akademickiej w Polsce chciałbym zachęcić do rozpropagowania misji Fundacji, zwłaszcza w zakresie wymiany stypendialnej. Zwracam się również z prośbą o nowe pomysły i inicjatywy, które będą mogły służyć realizacji misji Fundacji na rzecz wspólnego dobra, jakim jest rozwój wymiany naukowej ze Stanami Zjednoczonymi. Założona w roku 2010 The Kosciuszko Foundation Poland – Fundacja Kościuszkowska Polska służy temu, aby można było w Polsce wspierać tę misję i realizować nowe inicjatywy, również dzięki wsparciu polskich darczyńców zainteresowanych włączeniem się w nowe projekty.