Historia powstania Uniwersytetu Medycznego w Łodzi sięga lat 40. ubiegłego wieku. Pierwsze wydziały medyczne: lekarski, stomatologiczny i farmaceutyczny, powołano w strukturach Uniwersytetu Łódzkiego w 1945 roku. Już cztery lata później na mocy rozporządzenia Rady Ministrów RP, została utworzona samodzielna Akademia Medyczna. Na dalsze przeobrażenia w funkcjonowaniu łódzkiego wyższego szkolnictwa medycznego wpływ miała uchwała Rady Ministrów PRL z 7 listopada 1957 roku, która powołała do życia Wojskową Akademię Medyczną. U progu XXI wieku historia kształcenia medycznego w Łodzi zatoczyła krąg – podjęto decyzję o połączeniu uczelni wojskowej i cywilnej, powołując 1 października 2002 r. Uniwersytet Medyczny w Łodzi.

Strukturę łódzkiego UM tworzy 5 wydziałów (Lekarski, Farmaceutyczny, Nauk Biomedycznych i Kształcenia Podyplomowego, Nauk o Zdrowiu oraz Wojskowo-Lekarski). Wszystkie mają pełne prawa akademickie. Jednostki uczelni mają 8 uprawnień do nadawania stopnia doktora nauk medycznych, prawo do doktoryzowania w zakresie farmacji oraz nauk o zdrowiu i taką samą liczbę uprawnień do habilitowania. Na 15 kierunkach studiów kształci się dziś ponad 8 tys. studentów, co lokuje łódzki UM w gronie największych polskich uczelni medycznych. W oparciu o wieloletni kontrakt z Ministerstwem Obrony Narodowej, przy udziale Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu, UM kształci podchorążych – przyszłych lekarzy Wojska Polskiego i NATO. Na wszystkich latach studiów jest ich prawie 300. Uczelnia prowadzi także studia w języku angielskim. Program lekarski, lekarsko-dentystyczny oraz studia doktoranckie realizuje ponad 400 obcokrajowców. Absolwenci UM (w ostatnim roku było ich ponad 1100) to lekarze, farmaceuci, specjaliści z dziedzin medycznych i okołomedycznych.

W uczelni działa prawie 60 kół naukowych, 12 organizacji studenckich, 8 stowarzyszeń studentów i absolwentów. Studenci i pracownicy uczestniczą w programach wymiany, prowadzonych na podstawie dwustronnych umów partnerskich z uczelniami na całym świecie.

Uczelnia zatrudnia 2181 pracowników, w tym 1306 nauczycieli akademickich i 875 pracowników administracji, obsługi, naukowo–technicznych, lekarzy rezydentów oraz bibliotekarzy. Wśród nauczycieli akademickich jest 173 profesorów tytularnych, 176 doktorów habilitowanych i 768 doktorów.

Działalność dydaktyczna UM koncentruje się w dwóch głównych kampusach (pl. Hallera – 5,4 ha i Centrum Kliniczno-Dydaktyczne – 42,5 ha), gdzie mieszczą się podstawowe obiekty naukowe, badawcze, centra multimedialne, ale i budynki mieszkalne uniwersytetu. Zaplecze kliniczne stanowią 4 szpitale, w tym najnowocześniejsze w regionie, nowo otwarte Centrum Kliniczno-Dydaktyczne.

Uniwersytet Medyczny w Łodzi uzyskał z Narodowego Centrum Nauki 90 grantów o wartości prawie 42 mln zł. W ciągu 4 lat łódzki UM pod względem liczby uzyskanych w NCN grantów dwukrotnie był liderem wśród uczeni medycznych (w 2011 i 2014 r.), raz zajmował drugą, a raz trzecią pozycję. Badacze z UM uczestniczą w krajowych i międzynarodowych konsorcjach naukowych. Healthy Ageing Research Centre (HARC) to projekt, który rozpoczął się w 2013 r. i został dofinansowany przez Komisję Europejską kwotą 4,4 mln euro. Jego celem jest wspieranie działalności naukowej Centrum Badań nad Zdrowym Starzeniem UM w Łodzi. Od grudnia 2014 roku uczelnia jest też partnerem węzła wiedzy i innowacji (KIC – Knowledge and Innovation Communities) EIT Health. Konsorcjum zrzesza 144 podmioty: instytuty badawcze, uniwersytety oraz przedsiębiorstwa. W najbliższych miesiącach rozpocznie realizację ponad 15 projektów badawczych z udziałem przedsiębiorstw, 10 inicjatyw edukacyjnych oraz projekty nakierowane na powstanie nowych firm w oparciu o technologie medyczne. Wartość tych projektów to ponad 80 mln euro w latach 2016-2020. Wydziały Farmaceutyczny, Nauk Biomedycznych i Kształcenia Podyplomowego we współpracy z Instytutem Biologii Medycznej PAN oraz Instytutem Medycyny Pracy w Łodzi przygotowuje projekt do RPO Województwa Łódzkiego „BRaIn – Badania Rozwój Innowacje w łódzkim kampusie biomedycny
i farmacji” o wartości 50 mln euro.

Centralne Laboratorium – CoreLab daje możliwość prowadzenia badań opartych na indywidualnych potrzebach, pomysłach i planach. Centrum Innowacji i Transferu Technologii powołano w celu lepszego wykorzystania potencjału uczelni pod względem kreowania i promowania innowacyjnych projektów badawczych, jak również współpracy z przemysłem. Fundacja dla Uniwersytetu Medycznego wspiera dydaktykę, badania i transfer technologii. Spółka UMEDma zarządza infrastrukturą jednostki.