Rok 2014 – mniejszy tort

Narodowe Centrum Nauki w 2014 r. finansowało 7417 grantów, przeznaczając na to kwotę 840 mln 599 tys. zł (średnio 113,3 tys. zł na projekt). W planie finansowym na 2014 r. założono koszty finansowania zadań Centrum na poziomie 841 mln 122 tys. zł. Wskaźnik wykorzystania dotacji celowej na finansowanie zadań NCN w ub.r. wyniósł zatem 99,94%. W roku 2012 NCN przeznaczyło na 9700 grantów (w tym ministerialne) 808 mln zł. W 2013 r. na 8603 projekty – 847 mln zł.

W 2014 r. Narodowe Centrum Nauki rozstrzygnęło 12 konkursów. Zgłoszono na nie 11 432 wnioski. Finansowanie o łącznej wysokości ponad 760 mln zł uzyskały 1804 projekty, staże i stypendia (większość będzie realizowana i finansowana przez kilka lat). Granty trafiły do badaczy zatrudnionych w 186 jednostkach naukowych.

Najwięcej środków otrzymali badacze z Uniwersytetu Jagiellońskiego (79,9 mln zł). Kolejne miejsca zajmują Uniwersytet Warszawski (70,5 mln zł) i Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (44,1 mln zł). Te trzy uczelnie zajmują podobne, najwyższe pozycje od trzech lat. UW i UJ zmieniają się na pierwszym miejscu pod względem liczby grantów lub wysokości finansowania, zaś UAM jest niezmiennie na trzeciej pozycji w obu przypadkach. Następna za UAM uczelnia uzyskuje znacząco mniejszą kwotę i znacznie mniejszą liczbę grantów. W pierwszej dziesiątce jednostek, które w 2014 r. otrzymały największe finansowanie z NCN, znalazły się także: Uniwersytet Wrocławski (27,9 mln zł), Politechnika Wrocławska (25 mln zł), Akademia Górniczo-Hutnicza (19,7 mln zł), Politechnika Warszawska (18 mln zł), Instytut Chemii Organicznej PAN (14,9 mln zł), Uniwersytet Łódzki (14,9 mln zł) i Instytut Chemii Bioorganicznej PAN (14,3 mln zł).

Nieco inaczej kształtuje się „ranking” pod względem liczby przyznanych grantów: UW (202 granty) wyprzedza tym razem UJ (190), UAM zajmuje swoją tradycyjną pozycję ze 104 grantami. Kolejne miejsca zajmują: UWr (73), UMK (49), AGH (48), PWr (46), UŁ (46), PW (44), UG (37). Poza pierwszą dziesiątką są: UŚ (37), Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu (29), Warszawski Uniwersytet Medyczny i Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej (po 24), Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej (23) oraz politechniki Śląska i Łódzka (po 22).

W obu rankingach interesująca jest pozycja Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej. Jego pracownicy uzyskali „tylko” 6 grantów (54. miejsce), za to na kwotę niemal 12 mln zł (16. miejsce).

Jednostki naukowe mogą powiększyć swój budżet – w postaci kosztów ogólnych – nawet o 30% uzyskanych z NCN środków. W przypadku UJ i UW byłoby to po ponad 20 mln zł z grantów przyznanych w 2014 r. Do budżetu UŁ NCN dołoży ok. 4,5 mln zł. Niepubliczna SWPS może uzyskać dzięki działalności badawczej finansowanej przez NCN ok. 3 mln zł (otrzyma z NCN 9,5 mln zł na realizację projektów badawczych).

W podziale na trzy podstawowe grupy nauk wyniki konkursów z 2014 r. przedstawiają się następująco: badacze z obszaru nauk humanistycznych i społecznych zdobyli 594 granty o wartości 136,5 mln zł; w obszarze nauk o życiu przyznano 537 grantów o wartości 301 mln zł, zaś w obszarze nauk ścisłych i technicznych – 673 granty za 322,8 mln zł.

Ponad połowa przyznanych w 2014 r. przez NCN środków, 415 mln zł, została przeznaczona na finansowanie 750 projektów w konkursie OPUS, podstawowym typie konkursu grantowego NCN. Na drugim miejscu znajduje się SONATA z 93,5 mln zł na 250 grantów. SONATA BIS to 61 mln zł na 52 projekty. PRELUDIUM – typowy konkurs dla młodych naukowców – to prawie 56 mln zł na 532 granty. 100 stypendiów za 8,3 mln zł trafiło do laureatów konkursu ETIUDA. HARMONIA to 54 projekty za 43,6 mln zł; FUGA – 51 staży za 23,6 mln zł; MAESTRO – 9 projektów za 24,7 mln zł, a SYMFONIA – 6 projektów za 34,5 mln zł. Widać wyraźnie, że najbardziej prestiżowe i najwyższe są granty w konkursach MAESTRO i SYMFONIA. Wynoszą średnio 5,75 mln zł w SYMFONII i 2,74 mln zł w MAESTRO.

W podziale na województwa wygrywa zdecydowanie mazowieckie. Do badaczy pracujących w placówkach naukowych tego województwa na realizację 609 projektów trafi 278 mln zł. Drugie w kolejności małopolskie dostanie 143 mln zł na 340 projektów. Badacze z wielkopolskiego na realizację 210 grantów dostaną prawie 92 mln zł, a z dolnośląskiego na 166 grantów – 72 mln zł. Czołówka nie zmienia się od kilku lat. Oprócz czołówki jest też końcówka (też nie zmienia się od kilku lat). Na końcu jest województwo świętokrzyskie z 649 tys. zł na 4 projekty, a przed nim opolskie – 870 tys. zł na 3 granty i lubuskie – 1,5 mln zł na 4 granty.

Warto zwrócić uwagę na korelację (przypadkową?) między regionami, które uzyskują najwięcej środków z grantów NCN (co jest wskaźnikiem aktywności i jakości naukowej), a stopą bezrobocia. Właśnie w województwach mazowieckim, małopolskim, wielkopolskimi i dolnośląskim jest ono najniższe w kraju (dochodzi do tej grupy jeszcze województwo śląskie z niską stopą bezrobocia i niezłym wynikiem w NCN).

W 2014 r. wskaźnik sukcesu w konkursach NCN wyniósł średnio 16%. W 2012 r. wynosił on 21%, a w 2013 – 23%. Oznacza to dramatyczne tąpnięcie. Skąd się wzięło? Z wysokości finansowania przede wszystkim, ale także ze znacznego wzrostu średniej wartości grantu. W 2012 r. NCN skierowało do finansowania granty o wartości 1 mld 27,5 mln zł, a w 2013 za 1 mld 4 mln zł. W 2014 postanowiono finansować granty za 760 mln zł. To spadek o ok. 240 mln zł i 25%. Liczba projektów skierowanych do finansowania w 2014 r. zmalała o podobny wskaźnik: z ponad 2,4 tys. na nieco ponad 1,8 tys. grantów. Średnia wartość grantu przyznanego w 2014 r. wzrosła o 8 tys. zł w stosunku do lat 2012 i 2013. Najbardziej widoczny jest wzrost w konkursie OPUS. O ile w OPUS 1 średnia wartość grantu wyniosła 321 tys. zł, to w OPUS 7 już 593 tys. zł. Równocześnie rośnie w tym konkursie liczba grantów o wartości powyżej 1 mln zł. O ile w pierwszych konkursach oscylowała wokół 8, to w konkursie 6. i 7. wyniosła odpowiednio 26 i 39, dając w całym roku 2014 liczbę 65 grantów o wartości powyżej 1 mln zł.

Według projektu planu finansowego NCN na 2015 r. dotacja celowa na finansowanie badań wynosi 871 122 zł, czyli o 30 mln więcej niż w ub.r. Ten wzrost nie pozwoli Centrum – i polskiej nauce – powrócić do sytuacji sprzed 2 lat, gdy na badania podstawowe przyznawało ponad 1 mld zł, a wskaźnik sukcesu badaczy przekraczał 20%.