Profil praktyczny?

Zgodnie ze znowelizowaną ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym, w terminie do 31.12.2016 r. (I stopień) i 31.12.2017 r. (II stopnień i jednolite studia magisterskie) wiele wydziałów uczelni będzie przechodzić procedurę dostosowania profilów i programów kształcenia do zmienionych wymagań, tj. przekształcać dotychczasowy profil ogólnoakademicki na profil praktyczny. Zarówno na etapie przekształceń, jak i późniejszym na uczelnie czeka wiele niespodzianek.

Podstawowe zagadnienie to odpowiedź na pytanie, kto ma dokonać zmiany profilu. Z art. 11 ustawy wynika, że uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego czy doktora daje jednostce odpowiednio pełną lub częściową samodzielność, ale tylko w zakresie obszarów kształcenia oraz dziedzin odpowiadających tym uprawnieniom. Nie mówi się np. o przewadze efektów z tych dziedzin. Pokrycie musi być pełne. W innym przypadku jednostka trafia do grupy niesamodzielnych i musi spełnić łącznie trzy warunki. Dwa są relatywnie łatwe do realizacji i dotyczą zatrudnienia samodzielnych nauczycieli akademickich oraz badań naukowych. Trzeci blokuje na lata: „prowadzone na tym kierunku studia pierwszego lub drugiego stopnia o profilu praktycznym uzyskały co najmniej pozytywną ocenę jakości kształcenia Polskiej Komisji Akredytacyjnej” (przy okazji warto zauważyć, że nie wskazano, że chodzi o „odpowiedni” poziom studiów). Z żadnego przepisu nie wynika, że wcześniejsze uzyskanie takiej oceny, ale na profilu ogólnoakademickim, uznaje się za spełnienie tego warunku. Podobnie trudno znaleźć rozwiązanie, poza wnioskowaniem o przeprowadzenie oceny na profilu praktycznym, kiedy jednostka uzyska pozytywną ocenę instytucjonalną i część kierunków zostanie nieoceniona. Nie można wnioskować, że ocena instytucjonalna to coś więcej niż programowa, a profil ogólnoakademicki wyczerpuje profil praktyczny. W obu przypadkach są to zupełnie inne, chociaż powiązane instytucje prawne.

Chcąc jak najszybciej mieć za sobą wymagane zmiany, uczelnie zastanawiają się także nad tym, czy istnieje ograniczenie dolne. Czy można uruchomić zmieniony profil od roku akademickiego 2015/2016? Chociaż nie wskazano tego wprost w przepisach, odpowiedź przeczącą można wywnioskować z ograniczeń dotyczących uchwały rekrutacyjnej, która może być zmieniona jedynie w przypadku uruchomienia nowego kierunku. Kierunek o innym profilu stanowi niezależne uprawnienie. Wszystko wskazuje jednak na to, że nie można w ten sposób traktować kierunku z profilem nowo powstałym w wyniku jego zmiany w granicach określonych w rozporządzeniu w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia. Nawet jeśli kształcenie na obu profilach będzie się zazębiać. Zatem rekrutację na nowy profil można przewidzieć dopiero w uchwale dotyczącej roku akademickiego 2016/2017. Co miało zatem na celu np. wprowadzanie konieczności uwzględnienia niektórych zmian (np. w zakresie minimum kadrowego, ale i programu studiów) już od roku akademickiego 2015/2016?

Kierunki realizowane jako jednolite studia magisterskie, zwłaszcza nie humanistyczne i nie społeczne, będą realizowane na bazie co najmniej trzech różnych programów, tylko w wyniku zmian przepisów (standardy kształcenia – nabór z roku akademickiego 2011/2012, KRK – 2012/2013, KRK ze zmianami – 2015/2016). Mówiąc krótko, między rokiem 2011/2012 a rokiem 2017/2018 uczelnie wiele czasu poświęcą wyłącznie na przekształcanie programów.

Kolejna trudność dotyczy możliwości przeprowadzania procedur uznawania efektów uczenia się (RPL), do czego wymagana jest np. pozytywna ocena PKA na danym kierunku, poziomie i profilu. Obligatoryjne przejście na profil praktyczny będzie w gruncie rzeczy oznaczać „wygaśnięcie” akredytacji udzielonej na profilu ogólnoakademickim. Dla uczelni, które nie posiadają prawa do doktoryzowania w dziedzinie, do której przypisany jest kierunek studiów, oznacza to faktyczne pozbawienie możliwości uznawania efektów uczenia się do czasu przeprowadzenia oceny PKA, która zwykle dokonywana jest dopiero po zamknięciu pierwszego cyklu kształcenia.

Grzegorz Laskowski 

Pełna wersja tekstu dostępna na stronie www.irsw.pl.