Polak wielu kultur

Czy można myśleć po włosku, mówić po węgiersku, marzyć po polsku i nie czuć się zagubionym we współczesnym świecie? – zastanawiali się uczestnicy IV Kongresu Polskich Towarzystwa Naukowych na Obczyźnie. Przez cztery dni, od 4 do 7 września 2014 r., w Krakowie dyskutowali o polskiej edukacji nauczyciele z całego świata, a przez kwadrans obradom przysłuchiwała się Joanna Kluzik-Rostkowska, minister edukacji narodowej.

W 2013 roku 7 tys. nauczycieli uczyło ponad 150 tys. uczniów poza granicami Polski i budżet państwa zapłacił za to kilkadziesiąt milionów złotych rocznie.

Polska jest nie tylko krajem wielonarodowym, jak podkreślał w czasie panelu historycznego prof. Henryk Samsonowicz, ale każdy Polak jest wielokulturowy i posiada tzw. tożsamość hybrydową. – Edukacja niweluje wstrząsy tożsamości, jakie wynikają z mieszania się ról – mówił prof. Jerzy Nikitorowicz z Uniwersytetu w Białymstoku, a dr hab. Mirosław Sobecki (UwB), ilustrując rolę interakcji w procesie poszukiwania tożsamości wskazał przykład studenta z Białorusi, który przyjechał jako Polak, a wyjechał jako Białorusin.

Zachowanie tożsamości wielowymiarowej nie jest zadaniem łatwym, ale jak powiedział Tomasz Karawajczyk, nauczyciel w krajach Beneluksu, trzeba użyć całej metodyki czarowania dziecka, by kultywować polskość w Niemczech czy Holandii.

– Polacy starszego pokolenia w Australii nie mogą porozumieć się z własnymi wnukami – zwracała uwagę Bożena Iwanowska w prezentacji na temat szkolnictwa polskiego w Australii i Nowej Zelandii. Za brak znajomości języka polskiego odpowiedzialna jest rodzina, ale brak wsparcia tzw. góry też przynosi negatywne efekty. – Brak nam map geograficznych, świadectw promujących, organizacji parasolowej, która by nas wspierała – rozpoczęła wyliczanie Hanna Sand z Norwegii, ale prowadzący obrady na temat potrzeb szkolnictwa polskiego w świecie prof. Adam Walaszek (UJ) zdyscyplinował ją, przypominając o ramach czasowych.

Nauczyciele z całego świata w ciągu 20 minut prezentowali swoje starania o rozwój języka polskiego i wskazywali na słabe punkty i brak polityki promocji w polskim rządzie.

– Jak wyłaniać liderów, nagradzać nauczycieli, szukać moderatorów – pytała Anna Atlas z Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (ORPEG). Jej refleksje na temat nowego pokolenia polskich emigrantów stały się podczas przerwy tematem dyskusji. – Jak można pracować w takim ośrodku i nie mieć żadnego pomysłu na promocję języka polskiego – pytali miłośnicy kawy.

Odpowiedzi szukałam u organizatorów kongresu. Bezskutecznie. Rozmawiałam z przedstawicielami: Polskiej Akademii Umiejętności, Kongresu Oświaty Polonijnej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Pedagogicznego. W deklaracji końcowej znalazłam zdanie podkreślające konieczność przygotowania strategii promocji języka polskiego jako języka ojczystego ucznia migrującego oraz jednego z języków ucznia wielojęzycznego w środowiskach polskich i polonijnych. Uczestnicy wierzą, że ktoś ich postulaty wysłucha.