Dwie drogi

Otwarty dostęp do wiedzy jest od wielu lat istotnym elementem polityk instytucji naukowych oraz finansujących badania, a coraz częściej również rządów i organizacji międzynarodowych. Otwartość jest wdrażana przez najlepsze uczelnie, takie jak Harvard, Princeton, MIT czy Politechnika Federalna w Zurychu. Uznają one, że otwartość ułatwia współpracę, promuje osiągnięcia naukowe i wzmacnia rolę nauki w rozwoju gospodarczym. Instytucje finansujące badania coraz częściej wymagają, aby efekty finansowanych przez nie projektów były dostępne w sposób otwarty. Taki obowiązek nakładają m.in. National Institutes of Health, Wellcome Trust i brytyjskie Research Councils. Rozwiązania dotyczące otwartości są też przyjmowane na szczeblu rządowym, np. w USA, Argentynie czy Hiszpanii.

Również Komisja Europejska konsekwentnie prowadzi politykę otwartego dostępu, zalecając państwom członkowskim opracowanie i wdrażanie strategii w tym zakresie. Zalecenie to oparte jest na założeniu, że swobodny dostęp do wyników badań przyczyni się do wzrostu innowacyjności i konkurencyjności europejskich gospodarek. Umożliwi też korzystanie z najnowszej wiedzy przedsiębiorcom, a także specjalistom - takim jak lekarze czy nauczyciele - oraz uczniom i studentom. Zdaniem Komisji wyniki badań finansowanych ze środków publicznych powinny być dostępne dla wszystkich obywateli. Dlatego w programie ramowym w zakresie badań i innowacji na lata 2014–2020, Horyzont 2020, Komisja nakłada na podmioty korzystające ze środków unijnych obowiązek udostępnienia w sposób otwarty wszystkich publikacji powstałych w ramach finansowanych w programie projektów.

KE w swojej polityce otwartego dostępu wspiera zarówno tzw. złotą drogę, czyli publikowanie w otwartych czasopismach naukowych, jak i tzw. zieloną drogę, polegającą na deponowaniu prac w repozytoriach. Publikacja w zagranicznych otwartych czasopismach związana jest często z opłatami rzędu od kilkuset do kilku tysięcy euro. Koszty te najczęściej uwzględniane są we wnioskach grantowych i pokrywane ze środków przyznanych na realizację projektu badawczego. W Polsce otwarte czasopisma korzystają zazwyczaj ze środków publicznych, które pokrywają istotną część kosztów ich funkcjonowania. Nie pobierają więc opłat za publikację.