Biblioteka nie jest po to, by była w paki pozamykana,

albo do ozdoby służąca, jest po to,

by była powszechnie użytkowana .

To słowa księgoznawcy, bibliotekarza i historyka Joachima Lelewela. Warto je przypomnieć, bo dziś – w dobie Internetu i urządzeń mobilnych – nabrały nowego znaczenia. Katalogi on-line, z których, mając laptop czy smartfon, można korzystać w zasadzie w każdym miejscu i o każdej porze, rozwiązały problem „zamknięcia” bibliotek. Nigdy nie były one tak „otwarte” dla czytelników i na czytelników jak obecnie. Ale sam katalog on-line to nie wszystko. Bibliotece do życia nie wystarczy to, że wiadomo, co jest w niej dostępne. Żyje wtedy, gdy jest „powszechnie użytkowana”, czyli odwiedzana.

„Przeobrażenia społeczno-kulturowe związane ze zmianami technologicznymi (…) wpływają na formy pracy bibliotek, ich pracowników i użytkowników. Ewoluująca postać i funkcja książki, zmieniające się modele czytelnictwa czy sposoby dystrybucji treści spowodowały, że biblioteki XXI wieku są miejscem implementacji nowych technologii. Zdobycze techniki, ułatwiające dostęp do informacji, sprawiły, że biblioteki – głównie naukowe – konkurują z różnymi inicjatywami niekomercyjnymi lub biznesowymi w zapewnianiu darmowego udostępniania zbiorów kultury i wiedzy, czynnie włączając się w realizację strategii otwartego dostępu i powiększanie zasobów domeny publicznej” – pisze w książce Biblioteki, tożsamość, kultura Dorota Pietrzkiewicz (D. Pietrzkiewicz, Zielona droga bibliotek konsorcjum repozytorium cyfrowego bibliotek naukowych , w: Biblioteki, tożsamość, kultura , I.H. Pugacewicz, E.B. Zybert (red.), Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2013, s. 152).

Biblioteki poszukują rozwiązań, które nie tylko ułatwią czytelnikom standardowe korzystanie z księgozbioru, lecz oferują coś jeszcze, wartość dodaną.

Bazy ułatwiające przepływ informacji naukowej

Dla pracowników naukowych tą wartością są przede wszystkim systemy ułatwiające przepływ informacji naukowej. Na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu od 10 lat funkcjonuje Centrum Aplikacji Elektronicznych, składające się ze zróżnicowanych pod względem budowy, funkcji i przeznaczenia podsystemów: Internetowego Systemu Bibliograficznego (ISB) rejestrującego dorobek publikacyjny pracowników w poszczególnych kategoriach, Systemu Badań Statutowych dokumentującego aktywność pozapublikacyjną pracowników, Systemu Młodych Naukowców i Doktorantów oraz Systemu Sylabus. O zbudowaniu systemu bibliograficznego, zakładającego, że raz wprowadzone do niego dane będą służyć do wielu celów, zdecydowano w 2003 r. Prace nad zaprojektowaniem nowego systemu prowadzone były przy udziale pracowników biblioteki. Autorów zobowiązano do samodzielnego wprowadzania opisów bibliograficznych publikacji, natomiast poprawność formalną weryfikuje i zatwierdza biblioteka. System Informacji Bibliograficznej umożliwia przeglądanie wykazu dorobku poszczególnych pracowników, wydziałów lub kompleksowo uczelni z uwzględnieniem wybranych lat, typów publikacji i rodzajów dorobku niepublikowanego, a także sprawdzanie przyznanych punktów wyliczonych na potrzeby rozdziału środków na badania. Dla pojedynczych nazwisk autorów możliwy jest wydruk wykazu.

Innowacyjny charakter ma również – stanowiąca kolejny przykład integracji bazy bibliograficznej z systemem przepływu informacji naukowej – baza „Cytowania publikacji pracowników UEP”, opracowana przez bibliotekarzy Biblioteki Głównej UEP i udostępniona w internecie w 2012 r. Zawiera ona informacje o cytowaniach i autocytowaniach publikacji naukowych pracowników UEP zindeksowanych w bazie Web of Science. Funkcjonuje w systemie Expertus, a jej celem jest pozyskanie liczby prac cytowanych, liczby prac cytujących i Indeksu Hirscha poszczególnych pracowników oraz jednostek uczelni. Wyniki wyszukiwań zawierają także listy prac cytowanych z wykazem prac cytujących każdą publikację. Analizie cytowań poddawane są wszystkie publikacje pracowników naukowo-dydaktycznych zatrudnionych na UEP od roku akademickiego 2010/2011.

Obydwie bazy są nie tylko źródłem informacji o publikacjach i pracach niepublikowanych, mają też szerokie zastosowanie do celów oceny parametrycznej, zestawień statystycznych, analiz bibliometrycznych, rankingów.

Kolejną częścią systemu dokumentującego dorobek naukowy i aktywność pracowników UEP jest dostępna w internecie „Bibliografia publikacji pracowników Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu”. Baza zawiera opisy prac publikowanych w kraju i za granicą, dokumentując cały dorobek (w wersji papierowej i elektronicznej) pracowników uczelni od momentu jej powstania w 1926 r. Oprócz danych bibliograficznych, otwierających szerokie pole wyszukiwawcze, do opisu dokumentów posiadających pełen tekst dostępny on-line w trybie open access dołączony jest adres internetowy.

Warto też wspomnieć, że Biblioteka Główna UEP należy do konsorcjum bibliotek, które współtworzą BazEkon – bazę danych z zakresu ekonomii i dziedzin pokrewnych. Rejestruje ona zawartość ponad 400 tytułów polskich czasopism naukowych oraz serii wydawniczych w języku polskim i angielskim. W 2012 r. umieszczona została na platformie Wirtualna Biblioteka Nauki i wzbogacona o program bibliometryczny typu Publish or Perish Cytowania.

Tworząc własne bazy danych, Biblioteka Główna UEP nie zapomina też o studentach. Z myślą o nich opracowano m.in. bazę „Lektury”, która jest na bieżąco aktualizowana i modyfikowana. Bezpośrednie jej połączenie on-line z katalogiem biblioteki umożliwia szybkie przechodzenie z poziomu wykazu lektur do listy egzemplarzy w katalogu i sprawdzanie dostępności lektur do wypożyczenia.

E-czytanie

Pojawienie się nowoczesnych technologii umożliwia bibliotekom nie tylko ułatwienie dostępu do zbiorów tradycyjnych, lecz także oferowanie użytkownikom dostępu do elektronicznych źródeł informacji naukowej. Biblioteka Główna UEP w pełni zauważa nowe potrzeby i rozpoznaje możliwości ich realizacji. Na koniec 2013 r. zapewniała dostęp do 146 kolekcji w bibliograficznych, faktograficznych i pełnotekstowych bazach danych. Umożliwiało to m.in. korzystanie z ponad 2 382 tys. książek elektronicznych oraz ponad 57 tys. czasopism. Biblioteka Główna umożliwia korzystanie z wybranych licencjonowanych baz danych również poza budynkiem uczelni. W celu ułatwienia użytkownikom szybkiego przeszukiwania zasobów elektronicznych rozważana jest opcja zakupu multiwyszukiwarki.

Biblioteka przyłącza się również do wszelkich inicjatyw polegających na udostępnianiu zbiorów w postaci elektronicznej. W ramach obchodów Światowego Tygodnia Książki Elektronicznej użytkownicy biblioteki mogli zapoznać się w bazie IBUK Libra z pełnymi tekstami ponad 8 tys. książek opublikowanych przez polskich wydawców.

Otwarte drzwi i otwartość na inicjatywy

Żaden system informatyczny nie zastąpi jednak dosłownego otwarcia biblioteki na czytelników, nie tylko tych, którzy już z niej korzystają, lecz także tych „potencjalnych”. Drzwi Biblioteki Głównej UEP są otwarte szeroko. Bibliotekarze chętnie przyjmują i oprowadzają po placówce na przykład uczniów klas akademickich prowadzonych pod patronatem Wydziału Zarządzania UEP w trzech poznańskich liceach, ZSE w Słupcy oraz ZSO w Nowym Tomyślu. Niedawno Biblioteka gościła też uczniów I Liceum Ogólnokształcącego w Koszalinie oraz grupę młodzieży z Zespołu Szkół Zawodowych w Szprotawie. Nierzadko zgłaszają się do biblioteki studenci z innych uczelni, a nawet z innych miast, którzy w swoich bibliotekach nie znajdują potrzebnych im publikacji. Pod względem zasobów Biblioteka Główna UEP jest jedną z najlepiej wyposażonych w kraju, nie ustępuje też niektórym bibliotekom zagranicznych uniwersytetów, co potwierdzają pracownicy naukowi UEP wracający z zagranicznych staży.

Otwartość Biblioteki Głównej UEP przejawia się również w jej otwartości na zewnętrzne inicjatywy. Często owocuje to ciekawymi wystawami organizowanymi we współpracy z partnerami zewnętrznymi. W 2013 r. w Czytelni Czasopism prezentowana była m.in. wystawa przybliżająca tradycje i sztukę ludową Tajwanu Drzeworyty – talizmany szczęścia , zorganizowana przez bibliotekę we współpracy z Biurem Gospodarczym i Kulturalnym Tajpej i Studenckim Kołem Naukowym Stosunków Międzynarodowych w Rejonie Azji i Pacyfiku „Go East”. Wystawę otworzył przedstawiciel i szef Biura Gospodarczego i Kulturalnego Tajpej w Polsce Jack K.C. Chiang. W trakcie wernisażu odbyły się pokaz parzenia chińskiej herbaty oraz degustacja orientalnych przekąsek. Również w 2013 r. w bibliotece prezentowana była wystawa Statystyka w Wielkopolsce , przygotowana przez Urząd Statystyczny w Poznaniu. Ekspozycja przybliżała dorobek statystyki wielkopolskiej zebrany na przestrzeni kilku wieków, przedstawiała związanych z nią ludzi, instytucje, publikacje i dokumenty. Otwarciu wystawy towarzyszył wykład dr. Kazimierza Kruszki Zasłużeni statystycy wielkopolscy . Biblioteka współpracuje również z Portalem Naukowca. W ramach tej współpracy zorganizowano m.in. e-seminarium Umowy z zakresu prawa autorskiego – diabeł tkwi w szczegółach . Osoby, które nie mogły uczestniczyć w seminarium na miejscu, oglądały transmisję on-line za pośrednictwem serwisu http://portalnaukowca.pl.

Niedawno otwartość Biblioteki Głównej nabrała jeszcze innego wymiaru: jej wnętrze zostało sfotografowane przez kamery Google Street View. Teraz można spacerować między półkami, nie wychodząc z domu. Wystarczy kliknąć w adresy: http://goo.gl/maps/7gVZq i http://goo.gl/maps/7doms.

Wszystko to sprawia, że Biblioteka Główna UEP jest jedną z najpopularniejszych bibliotek akademickich w Polsce. Potwierdziły to wyniki konkursu ogłoszonego pod koniec 2013 r. przez firmę doradczą KPMG Polska. W wyniku głosowania użytkowników Facebooka na ich ulubioną bibliotekę Biblioteka Główna UEP zajęła drugie miejsce.